RÃPORTAJ: Prof. Dr. Mehmet AYDIN - DEM

More documents

Recommendations

Info

düşündüğümüzde aynı zamanda kendi hadislerini dikkate aldığımızda Hz. Peygamber hem bilen biri hem de o bildiğini Medine toplumunda uygulayan ve böylece bir örneklik ortaya koyan kişi olarak karşımıza çıkıyor. Farabi’nin yaşadığı döneme baktığımızda siyaseten çok zor bir dönem olduğunu görürüz. Siyaset her zaman zordur ama doğrusu Farabi’nin yaşadığı dönem çok parlak bir dönem değildir. Farabi, Hz. Peygamber’in şahsında belki bir araya gelen bu erdemlerin ondan sonraki dönemde tek bir kişinin şahsında bir araya gelmesinin o kadar kolay olmadığını görünce çözüm olarak bu erdemlerin hiç değilse devlette toplanmasını teklif ediyor. Bu teklifinin anlamı nedir Bir devletin erdem odaklı şekilde yönetilebilmesi için bilgiye, tutarlı ve sistemli düşünmeye, düşünülenleri hayata geçirecek tecrübeye ve mesela askeri kabiliyete sahip olması beklenir. Farabi eğer bir kişide bu kadar erdem bir araya gelmiyorsa farklı farklı erdemlere sahip olanların bir araya gelerek yönetimi onların ele alması gerekir diyor. Diyelim ki bir kişi bilgi sahibi bir diğeri sistemli, tutarlı düşünme gücüne sahip bir başkası erdemlerin nasıl hayata geçirileceği konusunda uzman ve başka biri askeri zekâya mümkünse dehaya sahip olsun yönetimin bunların bir araya gelerek oluşturulması lazım. Yani Farabi’nin teklifinin anlamı bir tür erdemliler yönetimidir. Ona göre erdemlerin toplandığı yer bir şahıs olamıyorsa bir kurum olarak devlet olmalıdır. Bu teklifi döneminde nasıl karşılanıyor Kendisinden büyük bir ihtimalle 25–30 yaş küçük -İbn-i Sina’yla Farabi arasında yaşayan- Ebu’l-Hasan el-Amiri, herhalde biraz öfkelenmiş olacak ki; “Ne yapıyor bu adam!” diyor. Ona göre yönetimde tek kişinin olması lazım. O anda kim en iyiyse onun olması lazım. Yönetimi farklı kişiler arasında dağıttığınız zaman bundan kaos çıkar diye düşünüyor. Ama bu şekilde tepki görmüş olmasına rağmen kendilerinden sonraki gelişmeleri dikkate alarak bugün geriye dönüp baktığımızda haklı olanın Farabi olduğunu görüyoruz. Ebu’l- Hasan el-Amiri’nin kitabının adı enteresandır. Kitabu’s-saade ve’l-is’ad yani “mutlu olma ve mutlu kılma kitabı”. Bu mutluluğu bizim anladığımız Eğer evrensel bir dinin ufku içinde yaşıyorsanız sadece kendi kentinizin, kendi şehrinizin ya da Isparta’nın, Atina’nın veya o günkü Bağdat’ın erdemli olması sizin için yeterli olmuyor. Orada durmuyor insanlığa kadar giden küresel boyutta bir kuşatıcılık fikrine sahip oluyorsunuz. Farabi’de böyle düşünüyor. Y IL 2 SAYI 5 | <strong>DEM</strong> DERGİ 41
Burada asıl mesele, erdemli bir siyasetin nasıl mümkün olacağı meselesidir. Daha mükemmeli düşünülemeyen bir imkânı kastetmiyorum, ama düşünen, bilgi sahibi olan, sağduyu sahibi olan, fikri selim, aklıselim sahibi olan çoğunluğun “evet eksiği var ama iyidir” diyebileceği bir siyaset durumunu düşünmek lazım. gibi anlamayın. Çünkü biz mutluluğu daha çok, gelip geçici şeyler için kullanıyoruz. Bu da mutluluktur ama Amiri’nin Kitabu’s-saade ve’l-is’ad’de mutluluktan kast ettiği şey, saadete ermiş, kendi içinde uyumu sağlamış, fikri bakımdan da ameli bakımdan da tutarsızlıktan, çok büyük ölçüde, kurtulmuş kişi demektir. Saadet kelimesi onu anlatıyor. İs’ad kelimesi, mutlu kılma, topluma mutluluk götürme anlamında kullanılıyor. Kendisinde mutluluk olmayan, kendi içinde çelişkiler yaşayan birisinin toplumu düzlüğe çıkarması mümkün değildir. Onun için kendisi evvela mesud adam olacak. Mesud olma hali de günlük algılamamızdan farklı olarak daha derin ve daha var oluşla ilgili bir durumdur. Kur’an’da da böyle geçer zaten. Kur’an’da saadet geçmez. Sadece mutluluğa ermiş olan anlamında said geçer. Bu kavramın zıddının kural tanımayan, düzen tanımayan, kaos yaratan anlamında şaki olması oldukça manidardır. Zıddı olan şaki kavramından yola çıkarak said kavramını anlayacak olursak kendi içinde uyumu yakalamış ve bunu topluma taşıyan kişi anlamına ulaşırız. Şaki kendisi zaten bölünmüş parçalanmış, kendi içinde kavgalı bir kişi olduğundan topluma da ancak bölünmüşlük dağınıklık, yani fesad götürür. Dolayısıyla tüm bunlardan hareketle diyebiliriz ki; siyaset alanı değerlerin uygulamaya, tatbikata konulduğu alan olarak görülmüş ve bu yaklaşım daha sonrada devam eden ana çizgi olmuştur. Farabi’nin siyaset felsefesinin Eski Yunan’nın siyaset felsefesinden ayrılan en özgün yanı nedir Farabi, Medinetü’l-fazıla’da Eski Yunan’ın kent, site üzerine kurmuş olduğu siyaset anlayışından yola çıkıyor. Ama etkileyici bir şekilde Siyasetü’lmedeniyye’de siyasetin uygulama alanı olarak siyasi rejime geçiyor. Medine kelimesi burada ilkindeki site, kent anlamından başka siyasi rejim anlamına kullanılıyor. Dolayısıyla Farabi, en küçük insani birimden başlayarak bütün insanlığa kadar götürüyor siyaset anlayışındaki mutluluk arayışını. Yani Farabi, kendisiden önce pek fazla görülmeyen bir şekilde, dünyanın saadetini düşünme diye bir noktaya kadar gidiyor. Farabi sadece belli bir şehrin değil, belli bir yönetimin değil dünyanın saadetini gündeme getirerek tüm insanlığın bu noktaya taşınması gerektiğini düşünüyor. Ona göre eğer ortada küçük bir birim varsa o küçük birim erdemli bir birimdir. Eğer bu bir kentse o, kent erdemli bir kenttir. Eğer bu büyük bir ülkeyse o erdemli bir ülkedir. Farabi burada kalmıyor ve bildiğimiz kadarıyla kendisinden önce görülmeyen bir yaklaşımla belki tam politik anlamda değil ama felsefi anlamda insanlığa doğru giden bir düşünce ortaya koyuyor. Burada önemli olan nokta Farabi’nin bunu sadece insanlığa doğru giden bir düşünce olarak değil insanlığa giden bir tatbikat olarak da görüyor olmasıdır. Açıkçası bugün evrensel insan hakları bildirgesi dediğimiz anlamda o da evrensel erdemlilik bildirgesi gibi bir düşünceye sahip gözüküyor. Sizce kendisinden önce rastlanmayan bir şekilde onun bu kuşatıcı fikre ulaşmasının arkasında ne yatıyor Bunun izahı bence şudur: Farabi’nin Yunan felsefesini iyi bildiğini biliyoruz. Aristotales’ten sora ikinci öğretmen unvanına sahip olması da büyüklüğünün hakkını teslim etmek içindir. Ama aynı zamanda Müslüman bir filazoftur. Dolayısıyla büyük bir ihtimalle İslam’ın evrenselliğinden beslenen bir yaklaşımla siyasi felsefesinde de evrensellik fikrine ulaşıyor diye düşünüyorum. Eğer evrensel bir dinin ufku içinde yaşıyorsanız sadece kendi kentinizin, kendi şehrinizin ya da Isparta’nın, Atina’nın veya o günkü Bağdat’ın erdemli olması sizin için yeterli olmuyor. Orada durmuyor insanlığa kadar giden küresel boyutta bir kuşatıcılık fikrine sahip oluyorsunuz. Farabi’de böyle düşünüyor. Farabi’nin bize ulaşmayan Nikamakos Ahlakı’na şerhinde “Mutluluk ancak siyasetle mümkündür.” dediği rivayet ediliyor. Bunu biraz açar mısınız Tabi toplumun mutluluğu zaten siyasettir. Çok enteresan daha sonraya gelirseniz çok güzel baş- 42 <strong>DEM</strong> DERGİ | YIL 2 SAYI 5
Page 1 and 2: DOSYA Siyaset & Değer Prof. Dr. Me
Page 3: Kendisine inen Kur’an bir bilgi k
Page 7 and 8: Yani bizde muhafazakârlık, İngil
Page 9 and 10: Siyaset büyük kararların alınd
Page 11 and 12: “Promise is a promise”. Söz ve
Page 13 and 14: Siyasi güce sahip olan herkesin ah

RÃPORTAJ: Prof. Dr. Mehmet AYDIN - DEM

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

RÃPORTAJ: Prof. Dr. Mehmet AYDIN - DEM