Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari
Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari
Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Dil</strong> Araştırmaları<br />
Sayı: <strong>10</strong> <strong>Bahar</strong> <strong>2012</strong>, 83-97 Dîvânü ss. Lügati’t-Türk’te Geçen Her Kelime Türkçe Kökenli midir<br />
Ürper- Fiilinin Kökeni<br />
Erol Güngördü * 1<br />
Özet: Türkçenin en eski sözlerinden olan örper-~ürper- 1.<br />
‘(tüyler) kabarmak, diken diken olmak’; 2. mec. ‘korkmak’,<br />
örpe-~ürpe- fiil tabanına fiilden fiil türeten –(x)r- ekinin<br />
ulanmasıyla oluşmuştur. Örpe-~ürpe- fiil tabanının kökünde<br />
ȫr-~ör- ‘yükselmek, çıkmak, belirmek’ fiilini görürüz. Bu<br />
tabanın yapısında yer alan –pA- pekiştirme eki, yapı bilgisi<br />
çalışmalarında ihmale uğramış bir söz yapımı ögesidir.<br />
Ürper- fiilinin ikincil bir biçim olduğu, ȫr-~ör- kökünün<br />
tanıklığıyla anlaşılmıştır.<br />
Anahtar sözcükler: örper-~ürper-, ȫr-~ör- , -(x)r-, -pA-,<br />
köken bilgisi, söz yapımı.<br />
The Origin of the Verb Ürper-<br />
Abstract: Örper-~ürper- 1. ‘to bristle, stand on end’; 2.<br />
fig. ‘to fear’, which is one of the oldest words of Turkish<br />
language, is formed with deverbal suffix –(x)r- added to<br />
örpe-~ürpe- verbalstem. In the root of the örpe-~ürpe verbal<br />
stem, we see the verb ȫr-~ör- ‘to rise’. Intensive suffix –pAwhich<br />
is in this verbal stem’s structure is a word formation<br />
element which is ignored in morphological studies. It is<br />
concluded that the verb ürper- is a seconder form with the<br />
root ȫr-~ör- ‘s witness.<br />
Key words: örper-~ürper-, ȫr-~ör- , -(x)r-, -pA-, etymology,<br />
word formation.<br />
Eski Türkçe çağndan beri tarihî ve çağdaş Türk dili alanlarnda<br />
tanklanan ürper-~örper- fiili, köken açklanmas sağlam bir biçimde ortaya<br />
konmamş sözlerimizden biri olarak ilgi uyandrcdr. Tarihî ve çağdaş Türk<br />
dili alanlarndaki verilerin şğnda ürper- fiilinin sağlkl bir çözümlemesi<br />
mümkün görünmektedir.<br />
Ürper-~örper- fiilinin yapsna ilişkin tartşmalarda başlca iki görüş<br />
ileri sürülebilir. Bu savlardan ilki ürper-~örper- fiilinin tasarlanmş bir<br />
ürp~örp kökünden oluş bildiren fiiller türeten +Ar- ekiyle geliştiğidir. Ancak<br />
tarihî ve çağdaş Türk dili alanlarnda Krg. ürp ‘tulumun cidarnda kalan kmz<br />
*<br />
Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi/ANKARA erolg@gazi.edu.tr<br />
83
Change language