Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari

Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi
suv (TB, 64). “Tarlalar, hangi kaynakla (nehir) sulanmış ise vergisi 5/1’dir,
Sulanmazsa 10/1’dir. Çünkü, toprak hanın ve beyindir; ama, su değil.”
köktägi yarγuçı
Tanrı
A kim ki erki bilä egri etär yarγunu, kendi borçlu χalır köktägi yarγuçuga.
Bolmagay, ki öktämlängäy yarγuçu ya kimsäni heç körgäy, alay bilsin, ki 1-dir
yarγuçu Teŋri, χaysınıŋ alnına kensi dä turasıdır yarγuga (TB, 36). “Yargıç,
kibirlenmeyecek ve kimseyi hiçe saymayacak. Şöyle bilsin ki yargıç birdir, o da
Tanrıdır, kendisi de onun huzurunda yargılanacaktır.”
könü
âdil, doğru, dürüst
8-inçi, körärbiz emdigi vaχtta, ki bardır aχpaşlar, vartabedlär, k‘ahanalar,
biylär, baş ketχoyalar, ki yüz körüp, u orunç alıp, da biliksizliktän könü yarγunu
egri etärlär. Anıŋüçün köptän az yazıp χoyduq Törä bitikindä, ki bolgay ögüt u
toγruluχ anıŋkibiklärgä (TB, 23). “8. Şu zamanda biz görürüz ki piskoposlar,
vaizler, papazlar, beyler ve ihtiyarlar, adam kayırıp ve orunç alıp ve bilgisizlikten
doğru yargıyı yanlış ederler. Onun için az çok yazıp koyduk Töre Bitigi’nde ki
bu gibilere öğüt ve adalet versin.”
oγru
hırsız
Kimesä oγrunu keçä vaχtına kendiniŋ övinä tapkıy edi, egär anıŋkibik
oγrunı keçägi öldürgäy övinä, curumsuz χalır. Yänä kimesä oγrunı kündüz övinä
tapsa da öldürgiy edi, öldürgän kişi ölümlüdür. Bulay Yäŋi Törä könültiyir ol
öldürüçi oγrunı (TB, 103). “Bir kimse hırsızı gece zamanı kendi evinde bulsa,
eğer bu hırsızı evinde öldürse, cezasız kalır. Yine bir kimse hırsızı gündüz vakti
evinde bulsa ve öldürse, öldürdüğü kişi ölümlüdür. Böylece Yeni Kanun, hırsızı
öldüreni beraat ettirir.”
orunç
rüşvet
Tiyişlidir yarγuçıga, ki orunç aluçı bolmagay, zera yazgandır, ki orunç
soχraytır, neçä ki iti köz bolsa. Zera ol yarγuçu, ki könülük üstünä orunç almastır,
anıŋ sözü keçär yarγuda, da könülük bilä yarγuga uç etär, da kim ki işitsä, biyänir
(TB, 32-33). “Yargıçın şunları yapması gerekir: Rüşvet almayacak, çünkü (bu)
yazılmıştır ki, eğer gözü keskin ise rüşvet gözü kamaştırır.”
ögüt
öğüt; ceza
Daγın da bu χadar yazarbiz ögüt töräçilärgä, ki bilgäylär törälärgä körä
kirmägä da yürütmägä da özgälärgä körgüzmägä törälärniŋ yolun, ne türlü (TB,
166-167). “Ve de yargıçlara bu kadar öğüt yazarız ki kanunlara göre davranmayı
ve yürütmeyi ve başkalarına kanunların türlü yolunu göstermeyi bilsinler.”
ögütlä- uyarmak; cezalandırmak
Egär vaχtına sahatına tutulmasa, etkänindän soŋra tutulsa, anıŋkibik
ögütlänmäχ keräk zından bilä, da aχça curumu bilä, da tölämä barça ziyanlarnı,
69