Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari

Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi
“ne” (TB, 72), χaysı “hangisi” (TB, 189) vb.
6.2.17. Zarflar
Tarz zarfları: alay oχ “öylece” (TB, 31); alay “öyle” (TB, 34); bulay
“böyle” (TB, 38); tügäl “tam” (AKP,138/139); yaχşı “iyi” (TB, 31); igi “iyi” (TB,
31); toγru “doğru” (TB, 31); könü “doğru” (TB, 33); yaman “kötü” (TB, 95).
Maŋa da bulay körünür. “Bana da böyle görünür.” (TB, 38); Törä bulay
aytıyır. “Kanun böyle söylüyor.” (TB, 101); Alay mıdır yoχsa alay dügül. “Öyle
midir, yoksa öyle değil.” (TB, 23); yaman aytsa “kötü söylese” (TB, 19);
Tügäl körälmädim alarnı. “Onları tam göremedim” (AKP,138/139); Ari
bitiklärniŋ küçün yaχşı bilgäy, da barça adämilikni igi bilgäy ki yarγunı toγru
etkäy. “Mukaddes kitapları gücünü iyi bilse ve bütün insanlığı iyi bilse, doğru
yargılasa.” (TB, 31).
Zaman zarfları: ertäsindän “ertesi gün” (TB,169); ertä “sabah” (TB,
34); keçä “akşam” (TB, 34); kündüz “gündüz” (TB, 101).
Yer zarfları: ilgäri “ileri” (TB, 37); yoγarı “yukarı”(TB, 40).
Azlık-çokluk zarfları: köp “çok” (TB, 38); daγı “daha” (TB, 40); az “az”
(TB,136).
Bügüngi vaχtta köp yoluχur. “Bu zamanda çok rastlanır.” (TB, 132). Daγı
da aytalıq. “Daha da söyleyelim.” (TB, 40).
Soru zarfları: χaçan “ne zaman” (TB, 23); neçik “nasıl” (TB, 59), ne
üçün “niçin” (TB, 29).
Neçik aytılıptır. “Nasıl söylenmiş” (TB, 134); Neçik yazıpbiz yoγarı.
“Yukarıda nasıl yazmışız.” (TB, 40); Egär töläsäm χaçan alarga, ki tölädilär
maŋa yaman. “Eğer ne zaman onlara ödesem bana kötü ödediler” (AKP, 7).
6.3. Söz dizimi
Ermeni Kıpçakçasında, tarihî Kıpçakçayı temsil eden Codex Cumanicus
ve modern Kıpçak dillerinden Karaycada olduğu gibi sözdizimsel bakımdan
Genel Türk dilinden sapmalar görülür. Bu alanın en tipik özelliği, Ermeni ve
Slav dillerinden ödünçlemeler içermesidir. Çeviri yoluyla giren bu yapılar,
Ermeni Harfli Kıpçakçayı, diğer Kıpçak metinlerinden ayırır. Bunun yanısıra
Farsça sözdiziminden ödünçlemeler de sık sık kullanılır. Kısmen yüklemin
sonda bulunduğu cümlelere rastlansa da cümlenin bu temel ögesi, sıklıkla cümle
başında ve ortasında yer alır. Kelime gruplarındaki en tipik özellik ise, tamlayan
ve tamlananın yer değiştirmesidir.
6.3.1. Düz cümle
Yüklemin sonda bulunduğu cümleler, Töre Bitigi’nde az da olsa
kullanılmıştır:
Yänä bir kimesä kendiniŋ bitikin tangay, aytıp ki, menim dügül, da
61