Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari

Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi
Tiyişlidir yarγuçunuŋ ki zındanı bolgay, kim ki egri bolsa, zındanga
salgay, ki ögütlängäylär (TB, 36). “Yargıça şu gerekir ki zindanı olsa, kim ki suç
işlese zindana atsa, (onlar) cezalandırılsalar.”
–GAy gelecek zaman eki, e- ( < ET er-) fiilinin, -di görülen geçmiş zaman
eki almış biçimi olan edi ile birlikte kullanıldığında /y/ önünde yer alan a/ä
ünlüsü, bazen daralır.
-GAy edi / -GIy edi, Codex Cumanicus’ta ve modern Kıpçak yazı dillerinde
olduğu gibi şart ve geleceğe yönelik istek bildirir: 98 -GAy edi / -GIy edi = -sA
Yänä yoluχkay edi bir kimesä borçlu bolgay edi bir kimesägä, da
klämägäy edi yaχşılıχ bilä tölöv etmä, da kelgäy törä alnına, da klägäy aytma,
öç etip borç e[y]äsinä, ki bilirmen, aŋar borçum bar, tanman, evet aχçam
yoχtur, da ne χumaşım da yoχtur, tek mülküm bar, klärmen aŋar mülkümni
yazdırma (TB, 178/179). “Yine bir kimse borçlu olduğu bir kimseyle karşılaşsa
ve (borcunu) güzellikle ödemek istemese, mahkeme huzuruna gelecek, borçlu
olduğu kişiyle münakaşa edip: Biliyorum, ona borcum var, inkâr etmiyorum,
evet param yok(tur) ve malım da yok(tur), sadece gayri menkulum var, ona
mülkümü yazdırmak isterim.”
Egär kendi kütüçidän ziyan bolsa aγaç bilä urmaχtan, ya taş bilä, ya
nemä bilä atmaχtan naχıs etkiy edi ya öldürgiy edi, ziyanın tölämäχ keräk. Egär
tuvar χara biri birin öldürsä, anıŋ kibik işni törä ayırmaχ keräk kensiniŋ küçü
bilä (TB, 146-147). “Eğer (hayvana) kendi çobanından ziyan gelse ağaç veya
taş ile vurmaktan ya da başka bir şey atmaktan yaralasa ya da öldürse, zararını
ödemek gerekir. Eğer hayvanlar (büyük baş hayvan) birbirini öldürürse o zaman
bu işi kendi gücüyle çözmesi gerekir.”
6.2.9.2. –sAr
-GAy eki kadar işlek değildir. Ek, damak uyumuna girer. Kalın ünlülü
fiillere –sar; ince ünlülü fiillere –sär biçiminde gelir.
Buyurur K‘risdos, ki heç nemä üçün ant içmä, zera barça keräkmäs u boş
sözlär üçün adämilär cuvap bersärlär yarγu kününä (TB, 37). “Tanrı buyurur:
Hiçbir şey için ant içme. Çünkü, insanlar, bütün gereksiz ve boş sözler için yargı
gününde (ahiret günü) cevap verecekler.”
Biy, χaçan körsärsen (AKP, 34/35). “Tanrım, ne zaman göreceksin ”
6.2.9.3. –AsI
Bu ekin, gelecek zaman ifadesi, birkaç örnekte (bar-ası-men “gideceğim”;
yarγuga tur-ası-dır “yargılanacaktır”) tespit edilmiştir. Bunun dışında sadece
tiy- “değmek, dokunmak” ( < ET teg- ) fiiline gelen –esi eki, kendisinden sonra
98 -GAy ve -GAy edi şekillerinin Codex Cumanicus ve modern Kıpçak dillerindeki şart ve istek anlamı için bk.
Garkavets 1987: 88-89; Berta 1998b: 312-313; Kasapoğlu Çengel 2005: 244-245.
53