Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari

Hülya Kasapoğlu Çengel
tarihî kaynaklar, Kamenets kroniği ve diğer Ermenice tarihî kaynaklar başlıklı
bölümlerden sonra Kamenets kroniğinin transkripsiyonlu metni ve İngilizceye
çevirisi yer alır. Notlar, metnin dil özellikleri, sözlük, indeks ve metnin Ermeni
harfli tıpkıbasımı kitabın diğer bölümleridir. 50 Ayrıca, 1969’da aynı metnin
transliterasyonlu yayını, S. Vásáry’e aittir.
4.1.2. Polonya ve Venedik vakayinameleri: İki kronik de Paris’te Millî
Kütüphane’de (Paris Bibliotheque Nationale) bulunmaktadır. 194 nolu yazmanın
60-65. sayfalarında yer alır. Her ikisi de Alişan tarafından 1896’da yayımlanmıştır.
Venedik kroniğinin fragmanlarını Deny, aynı çalışmasında yayımlamıştır. 51 Polonya
kroniği, Daşkeviç ve Tryjarski tarafından 1981’de yeniden yayımlanmıştır. 52
Ermeni Harfli Kıpçakça ile yazılmış olan bu iki vakayiname çok kısadır; İsa’nın
doğumundan 1537’ye kadar geçen olaylar anlatılır.
4.2. Mahkeme tutanakları ve hukuk belgeleri
Batı Ukrayna Ermeni-Kıpçak cemaatinin hukukla ilgili işlemlerini
gösteren pek çok belge bulunmaktadır. Bu belgelerin en önemlileri, Kiev
Devlet Arşivi’nde bulunan mahkeme tutanakları ve Wroclaw, Paris ve Viyana
kütüphanelerinde muhafaza edilen Töre Bitigi (Kanun Kodu) adlı kitaptır.
4.2.1. Mahkeme tutanakları:
Ermeni-Kıpçak yazmaları içinde Kamenets-Podolsk Ermeni mahkemesi
tutanakları ve hukuk belgeleri önemli bir yer teşkil eder. Ermeni-Kıpçak cemaatine
ait 32 ciltten oluşan belgelerin bir cildi Kıpçakçadır. Bu belgeler, Kamenets’ten
Kiev’e, Kiev Üniversitesi bünyesinde bulunan Devlet Arşivine getirilmiş; 16.
yüzyıldan 19. yüzyıla kadar burada muhafaza edilmiştir. 1944 yılında bu evrakın
bir kısmının yandığı belirtilir. Krımskiy, 1930 yılında öğrencilerinden Grunin’i,
Kiev’deki bu belgeleri işlemekle görevlendirmiş; metinlerin çevriyazısını yapan
Grunin, 1933’te tutuklanınca bu evraka el konulmuştur. Grunin, daha sonra
1944’te yazdığı ve şu anda Moskova Üniversitesi Kütüphanesi’nde muhafaza
edilen Polovetskiy yazık. Ego mesto sredi tyurkskih yazıkov (Kıpçak Dili. Onun
Orta Asya Türk Dillerindeki Yeri) başlıklı doktora tezinde Kamenets-Podolsk
metinleri üzerinde durmuştur. Kamenets-Podolsk Ermeni mahkemesinin 1559-
1567 yıllarına ait olan ve II. Dünya Savaşı sırasında kaybedildiği düşünülen 298
tutanağını, 1967 yılında Moskova’da yayımlamıştır. Dokumentı na polovetskom
yazıke XVI v. adlı bu çalışmada Grunin, farkında olmadan Kamenets-Podolsk
Ermeni mahkemesinin tutanaklarının yok olduğu haberiyle bilimsel çevreleri
yanıltmış; aslında, bahsettiği 40 tutanak defterinin sadece üçü bulunamamıştır;
ancak, bu yayını ile Grunin, bu metinlere büyük ölçüde ilgi çekmiştir. 53
50 Schütz, Edmond 1968. An Armeno-Kipchak Chronicle on the Polish-Turkish wars in 1620-1621. Budapest:
Akadémiai Kiado. 215 p.
51 bk. Deny 1957: 38-41.
52 bk. Dachkévytch/Tryjarski 1981.
53 Garkavets / Khurshudian 2001: 585-601.
28