Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari

Dil Araştırmaları
Sayı: 10 Bahar 2012, 17-81 Dîvânü ss. Lügati’t-Türk’te Geçen Her Kelime Türkçe Kökenli midir
Giriş
Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi
Hülya Kasapoğlu Çengel * 1
Özet: Bu çalışma iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci
bölümde 16.-17. yüzyılda batı Ukrayna’da (Kamenets-
Podolsk ve Lviv) yaşayan Ermeni–Kıpçaklar; aynı coğrafyada
Ermeni harfleriyle yazılan Kıpçakça belgeler ve bu belgeler
üzerine yapılan araştırmalar hakkında bilgi verilmiştir. İkinci
bölümde ise bu metinlerden hareketle Ermeni Harfli Kıpçak
Türkçesinin tipik ses, biçim, sözdizimi ve leksik özellikleri
değerlendirilmiştir. Konunun daha iyi anlaşılması bakımından
Kıpçak Türkçesinin tarihsel gelişim sürecine de temas
edilmiştir.
Anahtar sözcükler: Kıpçak Türkçesi, Ermeni-Kıpçaklar,
Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi, belgeler/eserler, araştırmalar,
dil özellikleri.
Kypchak Turkish in Armenian Scripts
Abstract: This study comprises two main parts. In the first
part, information is provided on the Armeno-Kipchak who
lived in Western Ukraine (Kamenets-Podolsk and Lviv) in
the 16th – 17th centuries; Kipchak documents which were
written in the Armenian alphabet in the same geography and
the research which was carried out on these documents. In the
second part, in the context of these texts, typical phonological
and morphological structures, syntax and lexical features of
Kypchak Turkish with Armenian letters were examined. For a
better understanding of the theme, the historical development
process of the Kypchak Turkish was scrutinized.
Key words: Kypchak, Armeno-Kypchaks, Kypchak Turkish
in Armenian scripts documents, research, linguistic features.
1985 yılında Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 3. sınıf öğrencileri olarak
hocam Talat Tekin’in Kırgızca dersinde Aytmatov’un ünlü eseri Camıyla’nın ilk sayfalarındaki
o tasvirli satırları okurken ve Türkiye Türkçesine aktarmada bir hayli zorlanırken akademik
hayatımın beni, Kıpçak dilinin bu modern sahasına sürükleyeceğinden habersizdim. Modern Türk
yazı dilleri ve lehçelerinin too’lu grubunda yer alan Kırgızca üzerinde 1990’lı yıllarda Sovyetler
Birliği’nin çözülmesiyle birlikte başlayan ve uzun yıllar devam eden meşguliyetim, 2000’li yıllarda
tarihî Kıpçak eserlerine kaymaya başladı. Bu, asla Kırgızcayı terk ettiğim anlamına gelmemelidir;
tam aksine, modern Kıpçak sahasına tarihsel perspektiften ve geniş bir açıdan bakma isteğimin
*
Prof. Dr. Gazi Üniversitesi. Edebiyat Fakültesi. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim üyesi.
17