Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari

The King’s Dictionary: The Rasûlid Hexaglot Üzerine Düşünceler
3.20. “öğle” anlamndaki öglek ( يلك ‏(ا kelimesinin (192B-30) bir istinsah
hatas sonucunda böyle okunduğunu düşünüyoruz. Zira Türkçede “öğle vakti”
anlamnda bir öglek kelimesi mevcut değildir. Biz, diğer Kpçak metinlerinden
hareketle (krş. öyle (Gİ, İH, KF, MS), öylen (TA), evle (GT), eylen (BM);
Toparl 2003: 213) kelimenin öylen olarak düzeltilmesi gerektiği
kanaatindeyiz.
3.21. “gök gürültüsü” anlam verilen ve metinlerle tanklanamadğ
yldz konularak ifade edilen *ötkün (193A-4), Mukaddimetü’l-Edeb’de geçen
ve ayn anlama gelen ötgün (Yüce 1993: 167) kelimesinden başkas değildir.
Kelime yap olarak öt- “ötmek, kükremek, gürlemek” (Clauson 1972: 39b)
fiilinden -gün ekiyle türetilmiş bir isimdir.
3.22. “makas” anlamnda sindü (193B-27) olarak okunan kelimenin sinfiiliyle
herhangi bir anlam ilişkisi yoktur. Kelimenin doğru biçimi “krmak,
kesmek” anlamndaki s- fiilinden, fiilden fiil yapma eki -n- ve fiilden isim
yapma eki -du ile genişletilmiş sndu’dr (krş. snd Clauson 1972: 836b).
3.23. Türkçede “pirinç” anlamnda brġun (194A-7) diye bir kelime
bulunmamaktadr. Kelimenin orijinal metindeki imlasnda harflerin noktalar
konulmadan yazlmş; fakat eseri yayma hazrlayanlar kendi fikirlerince nokta
ekleyerek kelimenin yazmn ( ‏(بيرغ olarak göstermişlerdir. Bize göre bu
kelime tarihî Türk lehçelerinde pirinç anlamna gelen ve Moğolcadan Türkçeye
geçen (Lessing: 2003-2: 1306) tuturġan olmaldr (bk. CC, DM, Kİ, RH, TZ,
KK, TA; Toparl 2003: 285; krş. Dankoff 2001: 515). Hakeza, metnin bir
başka yerinde kelime tuturkan olarak da mevcuttur (202B-17).
ن
3.24. “av” anlamna gelen kelime farazi bir *avlig kelimesiyle (195B-
18) ifade edilmiş ve yazm da ( وليك ‏(ا olarak gösterilmiştir. Bu kelime bizce bir
ikilemedir ve av kéyik olarak düzeltilmelidir. Orijinal metin dikkatlice
incelendiğinde kelimenin yazmnn ( و كيك ) olduğu görülmektedir. kéyik
kelimesinin tek başna Türkçede “geyik” anlamnn dşnda “av hayvan, vahşi
hayvan” anlamna geldiği bilinmektedir (bk. kedik Paçacoğlu 2006: 305; keyik
“vahşi hayvan”, keyik sgr “yaban sğr” Toparl 2003: 142; ayrca Türklerde
av hayvan ve motif olarak geyik için bk. Esin 2006: 192-219). Bu anlamyla
örtüşür biçimde kelime Kpçak Türkçesi metinlerinde keyikle- “avlamak, av
yapmak” şeklinde de mevcuttur (BM; Toparl 2003: 142).
3.25. “okun tüyü” anlamna gelen kelime yanlşlkla tibit okunmuştur
(196A-15). Kanaatimizce bu kelime “tüy, kl” anlamna gelen ve pek çok
Kpçak Türkçesi metninde de rastladğmz tüy olmaldr (BV, İM, KFT, RH,
TZ; Toparl 2003: 286; krş. Dankoff 515).
3.26. “ilk, birinci” anlam verilen, birin (201B-16) okunan ve metinde
Arap harfleriyle ‏(بيرين)‏ şeklinde yazlmş olan kelimede bir istinsah hatas
olduğunu düşünüyor ve kelimenin birinç olarak düzeltilmesini öneriyoruz.
ا
147