Sayı: 10 Bahar 2012 - Dil Arastirmalari

Galip Güner
söylenmiştir. Ben, bu okuyuşun düzeltilerek kelimeyi yiyle/yiyile (< yiy+le-)
“Kokla!” (krş. yi (TA, TZ), yiy (İM), yiyi (Kİ) “koku” (Toparl 2003: 322-325;
krş. yδla Dankoff 2001: 515) olarak okumay öneriyorum (yiyle- “koklamak”
için ayrca bk. Dilçin 1983: 248). Çünkü, diğer Kpçak Türkçesi metinlerinde
“koklamak” anlamnda bir kokla- veya sezin-, sezinle- fiili mevcut değildir.
3.2. “Öldür!” anlamndaki kelime metinde (186B-19) ölürt olarak
okunmuştur. Tarihî Türk dili alannda “öldürmek” anlamnda ölürt- fiili sadece
Altun Yaruk’ta geçmektedir (Kaya 1994: 633; Clauson 1972: 151b). Ben, bu
kelimenin kendisinden dört ve beş satr yukarda yer alan keltir “Getir!” ve
kötür “Taş, kaldr!” fillerindeki –tir ve –r ettirgenlik eklerinden hareketle öltür
(< öl-tür-) biçiminde okunmasnn daha doğru olacağn düşünüyorum.
Hakeza, kelime bütün Kpçak metinlerinde de öltür- (BV, GT, İM, İN, TZ) ve
öldür- ( BM, CC, GT, Gİ, İN, KF, KFT, TA) biçiminde geçmektedir (Toparl
2003: 210).
3.3. (186B-22) de geçen ve “Öldür!” olarak anlamlandrlan kelime
yokla olarak okunmuştur. Metnin imlasnn son derece bozuk olmas sebebiyle
farazi bir yazm denemesi yaplarak kelimenin Arap harfli biçimi ( ‏(يُقْلهْ‏ olarak
gösterilmiştir. Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki “öldürmek” anlamnda
hiçbir Kpçak metninde yokla- fiili geçmemektedir. Tarihî Türk dili alannda
ise bu anlamda yokla- fiili sadece Ozneçennaya Yazt’nda kanŋz yoklayur
kadaş alpŋz karganur ünüŋüz “Hannz yok oluyor; Arkadaş!
Kahramanlğnz şöhretiniz ayplanr” olarak yer almaktadr (Orkun 1994:
574).
Ben, bu kelimenin yazmndan kaynaklanan skntlardan dolay yoklaokunduğunu
düşünüyorum ve ayn dönem metinleriyle (Kİ, Toparl 2003: 270)
tarihî Türk lehçelerinde de (Paçacoğlu 2006: 545) mevcut olan tepele/depele
“Öldür, helâk et!” (< tep-ele-; krş. depelemek “çiğnemek, ezmek, öldürmek”,
depelenil- “öldürülmek”, depelen- “öldürülmek”, depeleş-“birbirini öldürme
savaş yapmak, mukatele etmek”, depeleyici agu “öldürücü zehir”, bk. Dilçin
1983: 64) şeklinde okunmasnn daha doğru olacağ fikrini taşyorum (krş.
Dankoff 2001: 515). Zira metnin orijinalinde kelime ‏(يَثلَه)‏ gibi yazlmştr. Yani
müellif yanlşlkla /t/yi ‏(ت)‏ /y/ ile, /p/yi ‏(پ)‏ ise peltek /s/ ‏(ث)‏ ile yazmştr.
3.4. “Döv, vur!” anlamnda tögil biçiminde değerlendirilen kelime
(186B-26) yazarlarn dipnotta belirttiği üzere muhtemelen değil kesinlikle tög-
“dövmek” fiilinin teklik ikinci şahs emir biçimi olan töggil (< tög-gil!)
şeklinde okunmaldr.
3.5. Metinde “Oku!” olarak anlamlandrlan ve ‏(اغي)‏ olarak yazlan
kelime, imlaya istinaden oġ şeklinde okunmuştur (187A-5). Ben, kelimenin
öyle yazlmş olmasndan dolay oġ biçiminde aktarlmasnn doğru
olmadğn düşünüyorum ve oķ olarak düzeltilmesini tavsiye ediyorum.
144