You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Havuzbaşı <strong>Sokak</strong><br />
küçüğü 12x6; en büyüğü de 25x15 m boyutlarında<br />
kurulurdu. Kaynaklara göre, İstanbul’da deniz hamamlarının<br />
sayısı, 19. yüzyıl ortalarına kadar sadece<br />
ikidir. Fakat yüzyılın sonlarına doğru -yalı sahiplerinin<br />
hususî hamamları hesaba katılmaksızın- bu rakam<br />
60’a ulaşmıştır ki, bunların 33’ü erkeklere, 27’si<br />
de kadınlara mahsustur. Deniz hamamları genel ve<br />
özel olarak iki grupta yapılanmaktaydı. Özel olanlar<br />
yalılara aitti veya yalının hemen yanında ya da varsa<br />
rıhtımında yer alırdı. Genel deniz hamamları ise<br />
kendi aralarında kadınlara ait olanlar ve erkeklere ait<br />
olanlar diye iki türlüdür. İki hamam arasında, seslerin<br />
duyulmayacağı kadar bir mesafe olma koşulu vardı.<br />
Deniz hamamlarında bir kahve ocağı bulunur, burada<br />
çay, kahve, limonata, gazoz satılırdı. Hamamların<br />
içinde herkesin kullandığı localarda soyunanlar bir<br />
kuruş, özel localarda soyunanlar ise iki kuruş ücret<br />
öderlerdi. Kadınlar hamamı ile erkekler hamamı<br />
arasında polis sandalı aralıksız devriye gezerdi. Özel<br />
deniz hamamları Marmara ve Boğaz kıyılarında yalı<br />
ve köşklerin önünde ince birer ahşap iskele bağlantısıyla,<br />
yalı sahibinin mali durumu ölçüsünde birer<br />
su şatoları olarak eski kartpostallarda görülebilmektedir.<br />
20. yüzyılın başlarında, İstanbul’un, Anadolu<br />
ve Rumeli yakalarında, kıyı şeridinde bulunan bütün<br />
semtlerin deniz hamamları vardır artık...<br />
Kaynak: ( Şahmurat ARIK , “Türk Romanında İlginç Bir Mekân Unsuru:<br />
Deniz Hamamları”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Ekim 2005<br />
Cilt:13 No:22) (Osman Nuri ERGİN, Mecelle-i Umûr-ı Belediye, II.<br />
Baskı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay., C. IV, İstanbul 1995, s.<br />
2142-21433) (Reşad Ekrem KOÇU, ‘’Deniz Hamamları’’, İstanbul<br />
Ansiklopedisi., C. VIII, s. 4438-44424)<br />
Havuzbaşı <strong>Sokak</strong><br />
B<br />
akkaltepe Yokuşu Sokağı’nı Mustafa Sağlar<br />
Caddesi’ne bağlayan dolambaçlı bir sokaktır.<br />
<strong>Sokak</strong> adını meşhur Havuzbaş’ından almaktadır.<br />
Bir zamanlar Çengelköy’ün tek ilkokulu<br />
olan ve Çengelköy, Kuleli, Yenimahalle, Güzeltepe<br />
ve Havuzbaşı Mahallelerinde oturan çocuklarının<br />
gittikleri Çengelköy Havuzbaşı İlkokulu bu sokaktadır.<br />
Bu okul 1897’de Sultan II. Abdülhamid tarafından<br />
emlak-ı hümayundan ihsan buyurulan arsa<br />
üzerine inşa olunmuştur. Hamidiye Mektebi adı<br />
ile hizmete açılan mektep, bitişiğindeki Harbiye-i<br />
Hassa’ya ait yerlerin de mektebe katılması ile genişletilmiştir.<br />
Mektep II. Meşrutiyetten sonra Havuzbaşı<br />
mektebi adını kullanmıştır. 4 Ocak 1911’de Havuzbaşı<br />
<strong>Sokak</strong>’ta Mustafa Bey’in evinde Bedia-i Meşrutiyet<br />
adıyla kızlara mahsus özel bir ilk ve ortaokulun<br />
açılmasına izin verilmiştir.<br />
Eski Bursa Mebusu ve yazar Bursalı Mehmed Tahir<br />
Bey Çengelköyü Havuzbaşı Sokağı’nda kayıtlı olup,<br />
bu sokakta oturmakta idi. Cansever’in ünlü bahçesi<br />
de Havuzbaşı’nda idi. Havuzbaşı İlköğretim Okulu<br />
yanında bulunan ve 1832’de yapılan Hacı Hanım<br />
Çeşmesi de bu sokaktadır. Bu çeşmenin kitabesini o<br />
devrin ünlü şairlerinden Ayıntablı Aynî Efendi yazmıştır.<br />
Kitabenin hemen altında 19. yüzyılda görülen<br />
süsleme unsurları olan lâle motifleri, kıvrımlı bitkisel<br />
motif ve perde motifi yer almaktadır. Son onarımlarda<br />
eklenen yalak, düzgün kesme taştan yapılmış<br />
olup iki yanda birer oturma sekisine sahiptir. okağa<br />
tarihî rengini veren eserlerden biri de Şeyh Nevruz<br />
Tekkesi’dir. Havuzbaşı sokağı ve Havuz Deresi sokaklarının<br />
kesişiminde yer alır. Bir iç avlu etrafında<br />
şekillenen yapılardan oluşan yapılar grubunun güneyinde<br />
tevhidhane ile kuzey kanadında harem, selamlık<br />
ve mutfak bölümleri yer alır.<br />
İmam-ı Azam Cami <strong>Sokak</strong><br />
E<br />
ngin Caddesi’ni İmam-ı Azam Camii’ne<br />
bağlayan ve bir ucu çıkmaz sokak halinde<br />
olan sokaktır. <strong>Sokak</strong> adını Çengelköy<br />
Bahçelievler’de Engin Caddesi’nde 1986’larda yapılan<br />
İmam-ı Azam Camii’nden almaktadır. Caminin<br />
imamlığını 24 yıldır İsmail Acar Hoca yürütmektedir.<br />
12 Şubat 2010’da kaybettiğimiz Yeni Şafak Gazetesi<br />
editörlerinden Merhum Gazeteci Yazar Hamit Can<br />
bu sokakta oturmakta idi. Cenazesi de bu camiden<br />
kaldırılmıştı. İmam-ı Azam Camii <strong>Sokak</strong>; genelde Erzincan<br />
Kemahlıların oturduğu bir sokaktır.<br />
İskele Gazinosu <strong>Sokak</strong><br />
skele boyunca uzanan sokaktır. <strong>Sokak</strong> adını<br />
İ<br />
1957-1958’li yıllarda Çengelköy’ün Menan<br />
Ablası ve eşi Mehmet Bey tarafından işletilen<br />
İskele Gazinosu’ndan almaktadır. Burası önce<br />
Hristo’nun meyhanesi idi. Daha sonra burasını Kel<br />
Mahmut, oğlu Balbadem Nuri ve Gabriko işletmişlerdi.<br />
Bu sokağa adını veren Çengelköy İskelesi ise;<br />
Boğaziçi’nin diğer iskelelerinden farklı mimarisi ile<br />
dikkati çekmektedir. Üsküdar-Beykoz yolundan dar<br />
bir sokakla ulaşılan iskelenin iki köşesinde küçük<br />
kuleler bulunmaktadır. Bunların arasından bekleme<br />
salonuna girilmektedir. İç kısımda personel odaları<br />
ve gişe bulunmaktadır. Yapının iki köşesinde iki katlı<br />
üzeri konik çatılı kuleler bulunmaktadır. Kuleler<br />
arasında yer alan bekleme salonu tek katlıdır. Kara<br />
yönünden ortada iki kanatlı kapı ile yanlarda bitişik<br />
pencereler ve üstte pencere sırası yer alır. Yan cephelerde<br />
düz atkılı dört bölümlü iki geniş pencere<br />
bulunur. Batıda deniz cephesinde ortada dört bölümlü<br />
üzeri camekanlı kapı ile iki yanda geniş pencereler<br />
yer alır.<br />
İstanbul Boğazı’nın en eski yerleşim yerlerinden biri<br />
olan Çengelköy İskelesi’nin yapım tarihi net olarak<br />
bilinmemektedir. Ancak bu iskeleye Nisan 1829’da<br />
Beşiktaş İskelesi’nden kayık seferlerinin yapıldığını<br />
bilmekteyiz. 24 Temmuz 1902’de Çengelköy İskelesi<br />
bu kez Ders Nazırı Esad Paşa aleyhine duvarlarına<br />
yazılan yazı ile gündeme gelmişti. Çengelköy<br />
İskelesine yazılmış olan bu muzır yazıyı yazanın bir<br />
Mekteb-i Harbiye talebesi olduğu tahmin edilmiş,<br />
ancak fail bulunamamıştı. Çengelköy İskelesi T.C.<br />
Kültür Bakanlığı İstanbul 3 Numaralı Kültür ve Tabiat<br />
Varlıklarını Koruma Kurulu izni ile yakın bir geçmişte<br />
aslına uygun olarak restore edilmiştir.<br />
Bu sokakta bulunan en önemli tarihi yapılarından birisi<br />
de Çengelköy İskele meydanında bulunan Kavas<br />
Ahmed Ağa Çeşmesi idi. Mehmed Hüsrev Paşa’nın<br />
Kavasbaşısı Ahmet Ağa hayratı olan bu çeşme, dört<br />
yüzlü, çok güzel bir eserdir. Kavasbaşı Ahmet Ağa<br />
bu çeşmeyi, Çakal Dağı’ndaki bağına kazdırdığı yedi<br />
kuyudan akıttığı su için yaptırmış ve bu çeşme için<br />
10.000 kuruş da vakfetmişti. Bu para ve neması ile<br />
kuyuların ve musluğun sürekli tamiri yapılacaktı.<br />
Kalantor <strong>Sokak</strong><br />
İ<br />
talyanca bir kelime olan Kalantor; zengin ve<br />
kibar beyefendi demektir.Yıldırım Bayezıt<br />
Caddesi ile Kerime Hatun Camii Kalantor sokak<br />
ile Kemalettin Tuğcu sokağının birleştiği köşede<br />
yer alır. Cami, hicri 1068 miladi 1658 tarihinde Kapıağası<br />
Ahmet Ağa tarafından ölen annesi Kerime<br />
Hanım’ın ruhunu şad etmek için yaptırılmıştır.<br />
Sıla adlı TV dizisinde kullanılan Macar Fevzi Mehmed<br />
Paşa Köşkü de bu sokaktadır.<br />
Kaptan-ı Derya<br />
Seyit Ali Paşa <strong>Sokak</strong><br />
S<br />
İmam-ı Azam Cami <strong>Sokak</strong><br />
okak adını 1803–1807 yılları arasında donanmanın<br />
başına geçen dört Kaptan-ı<br />
Derya’dan sonuncusu olan Seyyid Ali<br />
Paşa’dan almaktadır.<br />
Bu sokakta bulunan en önemli tarihî ve dinî yapılar<br />
Hacı Ömer Efendi Camii, Kavvas Başı Çeşmesi ve<br />
Sadullah Paşa Yalısı’dır. Yapım tarihi tam olarak bilinmemekle<br />
beraber, Çengelköy’de deniz tarafında,<br />
Kaptan-ı Derya Seydi Ali Paşa Sokağı üzerinde bulu-<br />
194 ÜSKÜDAR SOKAK İSİMLERİ TARİHÇESİ<br />
195
Change language