Uskudar-Sokak-isimleri-TARIHCESI

Mimarsinan Sokağı
M
imar Sinan veya Koca Mi’mâr Sinân Âğâ
Osmanlı baş mimarı ve inşaat mühendisi.
Osmanlı pâdişahları I. Süleyman, II.
Selim ve III. Murat dönemlerinde baş mimar olarak
görev yapan Mimar Sinan, yapıtlarıyla geçmişte ve
günümüzde dünyaca tanınmıştır. Başyapıtı, “ustalık
eserim” dediği Selimiye Camii’dir.
Sinaneddin Yusuf, Kayseri’nin Ağırnas köyünde
doğmuştur. 1511’de Yavuz Sultan Selim zamanında
devşirme olarak İstanbul’a gelmiş yeniçeri ocağına
alınmıştır. Sinan, mimar olarak Yavuz Sultan Selim’in
Mısır seferine katıldı. 1521 yılında Kanuni Sultan
Süleyman’ın Belgrad seferine Yeniçeri olarak katıldı.
1522’de Rodos Seferine Atlı Sekban olarak katılıp,
1526 Mohaç Meydan Muharebesi’nden sonra,
gösterdiği yararlıklar sebebiyle takdir edilerek Acemi
Oğlanlar Yayabaşılığına (Bölük Komutanı) terfi
Beşir Ayvazoğlu bir yazısında Münevver Ayaşlı’dan
şu satırlarla bahsetmektedir. “Haminnenin en takdir
edilecek taraflarından biri, hiç şüphesiz, gördüklerini,
bildiklerini, yaşadıklarını kendine saklamayıp
yazmış olmasıdır. Koskoca bir imparatorluğun gürül
gürül çöküşüne, yeni bir devlet doğarken, bir kültürün,
bir hayat tarzının, bir estetiğin, bir terbiyenin
de yok oluşuna, her anıııı derinden yaşayarak şahit
olmuş son Osmanlılardan biridir ve hala yazacak ne
çok şeyi vardır! 1975 yılında yayımlanan “Dersaadet”
adlı eserinde, bizim artık bir masal gibi dinlediğimiz,
fakat kendisinin yaşadığı İstanbul’u ve Boğaziçi meettirildi.
Sonraları Zemberekçibaşı ve Başteknisyen
oldu. 1533 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın İran
Seferi sırasında Van Gölü’nde karşı sahile gitmek
için Mimar Sinan iki haftada üç adet kadırga yapıp
donatarak büyük itibar kazandı. İran seferinden dönüşte,
Yeniçeri Ocağı’ nda itibarı yüksek olan Hasekilik
rütbesi verildi. Bu rütbeyle, 1537 Korfu, Pulya
ve 1538 Moldavya seferlerine katıldı. 1538 yılındaki
Karaboğdan Seferinde ordunun Prut Nehri’ni geçmesi
için köprü gerekmiş bataklık alanda günlerce
uğraşılmasına karşın köprü kurulamamış görev
Kanuni’nin veziri Damat Çelebi Lütfi Paşa’nın emriyle
Abdulmennan oğlu Sinan’a verilmiştir.
1538 yılında Hassa başmimarı olan Sinan , baş mimarlık
görevini I. Süleyman, II. Selim ve III. Murat
zamanında 49 yıl süre ile yapmıştır. Süleymaniye Camii,
Mimar Sinan’ın İstanbul’daki en muhteşem eseridir.
Kendi tabiriyle kalfalık döneminde, 1550-1557
yılları arasında yapılmıştır. Mimar Sinan’ın en büyük
eseri ise, 86 yaşında yaptığı ve “ustalık eserim” diye
takdim ettiği, Edirne’deki Selimiye Camiidir (1575).
1588’de İstanbul’da vefat eden Mimar Sinan, Süleymaniye
Camii’nin yanında kendi yaptığı sade türbeye
defnedilmiştir. Mezarı 1935 yılında Türk Tarihini
Araştırma Kurumu üyeleri tarafından kazılmış ve
kafatası incelenmek üzere alınmış ancak sonraki restorasyon
kazısında kafatasının yerinde olmadığı görülmüştür.
1976’da Uluslararası Astronomi Birliği’nin
aldığı kararla Merkür’deki bir krateri Sinan Krateri
olarak isimlendirilmiştir.
Kaynak: (Turgut Cansever, Mimar Sinan Albaraka Türk Yay., İstanbul
2009) (Kadir Mısıroğlu, Mimar Koca Sinan, Sebil Yayınevi,
İstanbul 2011)
Münevver Ayaşlı Sokak
M
ünevver Ayaşlı sokak adını ünlü yazarımızı
Münevver Ayaşlı’dan almıştır.
Burhaniye’de Üsküdar belediyesine ait
bir kültür merkezine de onun adı verilmiştir. 1906’da
Selanik’te doğan Ayaşlı, babasının asker olması hasebiyle
Osmanlı coğrafyasının birçok yerini görme
fırsatı yakaladı. İyi bir eğitim alan Ayaşlı, Arapça ve
Farsçayı özel derslerle öğrendi. 1947’de gazeteciliğe
başlayan Ayaşlı ünlü şarkiyatçı Massignon’dan tasavvuf
dersleri aldı. Eşinin Ayaşlı soyadını alan yazarın
Pertev Bey’in Üç Kızı, Pertev Bey’in İki Kızı ve Pertev
Bey’in Torunları adlı bir dizi romanı; Dersaadet,
On dokuzuncu Asır, İşittiklerim Gördüklerim adlı
muhtelif kitap çalışmaları bulunmaktadır. Yazar Münevver
Ayaşlı 1999’da dünyaya gözlerini kapamıştır.
deniyetini anlatır. “Avrupa-i Osmani ve Muhteşem
İstanbul” (l990)’da ise kaybettiğimiz Rumeli’ye döktüğü
gözyaşlarının acılığını hissedersiniz.”
Beşir Ayvazoğlu aynı makalesinde Münevver Ayaşlı’nın
ağzından kendisine ilişkin önemli bilgiler paylaşmaktadır:
“Yaşlıların gözlerine bakarken, hep,
onların gördüğü, benim göremediğim geçmiş zamanlardan
kalma ışıltılar ararım. Haminnenin gözlerindeki
ışıltılarda eski Rumeli vardır, desem, inanır
mısınız Yakından bir bakarsanız, eminim, nazlı
Tuna’nın suladığı topraklarda yaşanmış eski, güzel
hayatlardan canlı sahneleri bir film şeridi gibi seyredebilirsiniz.
Haminne, 1906 yılında Avrupa-i Osmani
şehirlerinden Selanik’te doğduğunu söylerken eklemeyi
hiç bir zaman ihmal etmez:
“Fakat umumi manada anlaşıldığı gibi Selanikli değil,
Türk’üm”. Selanik, Osmanlı devrinde dönmeleriyle
ünlüdür ve İstanbul’da, Selanikli birinin dönme
olmadığına çevresini inandırabilmesi için epeyce
gayret göstermesi gerekir. Bunun için babası Cafer
Tayyar Bey’in Evlad-ı Fatihan’dan olduğunu her
defasında üzerine basa basa söyleyen haminnenin
annesi de Çerkes Abdi Paşa’nın kızı Hayriye Şerife
Hanım’dır.
Selanik, ah Selanik! İstanbul’u ilk defa üç yaşındayken
gören haminneye “İstanbul güzel mi” diye sormuşlar,
meşhur Rumeli kibriyle “Eh, fena değil!” demiş.
Çocukluğunda İstanbul’u bile küçümsemesine
yol açan bu derin Selanik ve Rumeli sevgisi, haminnenin
kalbinden hiç bir zaman silinmeyecek, aksine
gitgide artarak derin bir hicran ve tahassüre dönüşecektir.
Asker babasının görevleri dolayısıyla Devlet-i
Aliyye’nin başka bölgelerinde, mesela Halep’te de
yaşayan ve her biri için kalbin de sıcak köşeler ayıran
haminnenin Rumeli sevgisi bir başkadır ve bu
sevgiyi “irreel bir rüya ve hülya şehri” diye tarif ettiği
İstanbul’un süzgecinden geçirerek zarif bir Osmanlılık
şuuru haline getirmiştir. Zaten Osmanlı, biraz da
Rumeli demek değil midir
Kaynak: (Beşir Ayvazoğlu, Aksiyon Dergisi, Sayı: 964, 28.01.1999)
Mimarsinan Sokağı
Münevver Ayaşlı Sokak
164 ÜSKÜDAR SOKAK İSİMLERİ TARİHÇESİ
165