Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Evliya Hoca <strong>Sokak</strong><br />
bir oğlan bulundururlardı. Arayıcı esnafı, kadıdan,<br />
şehrin süprüntülerini ve evlerden-konaklardan atık<br />
çöpleri toplamak üzere yıllık ihale ile alır, çöp topladığı<br />
mahallenin gelir düzeyine göre kadıya ücret<br />
öderdi. Mesela 17. yüzyılda bu ücret 60.000 akçe idi.<br />
Arayıcı esnafı, toplamış oldukları süprüntüleri sepet<br />
ve küfelerle Haliç ve Boğaz kenarlarındaki Tanzifat<br />
İskeleleri’ne götürür, sepetlerde toplanan çöpler<br />
deniz kenarlarında çamur teknelerinde deniz suyuyla<br />
yıkanarak ayrılırdı. Çöp içinde akçe, mangır veya<br />
işe yarar başka şeyler bulunursa bunlar çalışanların<br />
olurdu. Topkapı Sarayı’nın en meşhur mücevheri<br />
olan Kaşıkçı Elması’nın da bir arayıcı tarafından bulunduğu<br />
Reşat Ekrem Koçu tarafından rivayet edilir.<br />
M. Zeki Pakalın’ın ifadesine göre darphanede de arayıcı<br />
adı ile anılan bir memuriyet bulunuyordu. Para<br />
döküm ve kesim sonunda lağım ve kanallardaki<br />
altın, gümüş, bakır tesviye atıkları görevli arayıcılar<br />
tarafından toplanıp yine darphaneye teslim edilirdi.<br />
Her ne kadar Evliya Çelebi’nin verdiği bilgiler 17.<br />
yüzyıla ait olsa da 1922’de Mecelle-i Umûr-ı Belediyye<br />
adlı eserini neşreden Osman Nuri Ergin’e göre son<br />
zamanlara kadar bu arayıcıların ev ev dolaşıp çöp<br />
taşıdıkları yaşlı kimselerce hatırlanıyor. Hatta 1868<br />
yılındaki kayıtlarda arayıcı esnafının mevcut olduğu<br />
sıralarda Zaptiye Nezareti’nden Şehremaneti’ne<br />
devredilen Tersane Amele Bedeliyesi veren esnaf<br />
listesinde, bunların da <strong>isimleri</strong>nin bulunduğu görülüyor.<br />
Kaynak: (Ahmet Uçar, İstanbul’un <strong>Sokak</strong> İsimleri Tarihi, S. 620)<br />
Halil Efendi Çeşmesi <strong>Sokak</strong><br />
Ü<br />
sküdar’ın Mimar Sinan Mahallesi sokaklarından<br />
biri olan bu sokak Toygar Hamza<br />
Sokağı’nı Kuloğlu Sokağı’na bağlayan sokaktır.<br />
<strong>Sokak</strong> adını Matbah Emini Kayserili Hacı Halil<br />
Efendi’den almaktadır. Hacı Halil Efendi tarafından<br />
1707 tarihinde buraya yaptırdığı çeşme dışında üç<br />
çeşme daha yaptırmıştı. Çeşme 1995 yılında Üsküdar<br />
Belediyesi tarafından tamir ettirilmiştir.<br />
Evliya Hoca <strong>Sokak</strong><br />
Ü<br />
sküdar’ın Mimar Sinan Mahallesi sokaklarından<br />
biri olan Evliya Hoca Sokağı Kasem<br />
Çeşme Sokağı’na bağlayan sokaktır.<br />
Dibekçi Ahmet, Bektaş ve Kuşoğlu sokakları ile kesişmekte<br />
olan sokak, Bulgurlu Mescid Sokağı’na<br />
paralel uzanmaktadır. <strong>Sokak</strong> adını burada türbesi<br />
bulunan Evliya Hoca’dan almıştır. Evliya Hoca Camii,<br />
eski ismi Kurtoğlu, yeni ismi Kuşoğlu Yokuşu olan<br />
yol ile Evliya Hoca Sokağı’nın birleştiği yerde ve Kuşoğlu<br />
Yokuşu’nun sol köşesinde ve set üzerindedir.<br />
Bugün yalnız Evliya Hoca’nın açık türbesi durmaktadır.<br />
Türbe, bir duvarla çevrilmiştir. Burada bir kabir<br />
taşı görülmektedir. 1243 (1827-28) tarihli ve kâtibî<br />
serpuşludur. Bu sokakta bir de mektep bulunmaktaydı.<br />
Mektep, Evliya Hoca Camii’nin sağ tarafında<br />
ve Evliya Hoca Sokağı üzerinde idi. Gerçek durumu<br />
bilinmeyen okul 20. yüzyıla gelememiştir.<br />
Kaynak: (Hadikatu’l-Cevami, 1/31-195 2/237)<br />
Gümüş Arayıcı <strong>Sokak</strong><br />
İ<br />
smail Dümbüllü Sokağı’nı Kâtibim Aziz<br />
Sokağı’na bağlayan sokaktır. <strong>Sokak</strong>; Tabağın<br />
Bahçesi, Terlikçi, Abdülfeyyaz <strong>Sokak</strong> ile<br />
kesişmektedir. <strong>Sokak</strong> adını burada oturan gümüş<br />
arayıcılar sınıfından almaktadır. Klasik Osmanlı<br />
döneminde İstanbul şehrinin belediye hizmetleri<br />
kadı marifetiyle yürütülüyordu. İstanbul kadısı aynı<br />
zamanda bugünün belediye başkanı konumunda<br />
idi. Kadıya temizlik işleri konusunda, Çöplük Subaşı<br />
namında bir görevli yardım ederdi. Temizliğin organizasyonundan<br />
sorumlu olan bu görevli, sokakları,<br />
“Arayıcı Esnafı” adıyla anılan bir gruba temizletirdi.<br />
Bu çöpçüler garip kıyafetler giyer, matruş ve keçe<br />
külahı kullanırlardı. İstanbul sokaklarındaki bütün<br />
çöp, hayvan pisliği ve kalıntıları toplayan bu kişilere<br />
mahalle arasında yaptıkları nümayişten dolayı<br />
“çöp çıkaran” da denilmekte idi. Adeta seyyar bir<br />
atölyeye sahip olan arayıcılar bu işleri yaparken yanlarında<br />
genellikle kardeş veya oğul yahut evlatlık<br />
Gümüş Arayıcı <strong>Sokak</strong><br />
Halil Efendi Çeşmesi <strong>Sokak</strong><br />
298 ÜSKÜDAR SOKAK İSİMLERİ TARİHÇESİ<br />
299
Change language