deprem sonrası yalova'da yeniden yerleşme süreci - Uluslararası ...

DEPREM SONRASI YALOVA’DA YENİDEN YERLEŞME SÜRECİ
Binali TERCAN 1
binali@who.net
Öz: Bu çalışmanın esas ilgi alanı, geçmiş depremlerin (1970 Gediz, 1975 Lice ve 1992
Erzincan) sonuçlarını inceleyerek deprem sonrası yeniden yerleştirme süreçlerinde
planlamanın ilişkilerine ve rolüne eleştirel bir değerlendirmede bulunmak, ve böylelikle
1999 Marmara Depremlerinde büyük ölçüde hasar görmüş illerden biri olan Yalova’da
gelecekte olabilecek risklerin azaltılmasına yönelik olarak deprem sonrası planlama
sürecinde yer seçiminin önemini vurgulamaktır.
Anahtar Kelimeler: Planlama, Yeniden Yerleşme, Yerseçimi, Deprem ve Afet Yönetimi.
Giriş
Afetler, toplumu veya toplumun kendi-kendine yeten önemli bir parçasını istenmeyen sonuçlarla tehdit eden ve
beklenmeyen zamanlarda olan kaçınılmaz olaylardır. Yine de, zarar azaltma, hazırlılık, müdahale, iyileştirme ve
geliştirme gibi afet öncesi ve sonrası afet etkinlikleriyle afete eğilimli bölgelerde gelecekte olabilecek risklerin
azaltılması mümkün olabilmektedir.
Jeolojisi, depremselliği, topografyası ve ikliminin bir sonucu olarak Türkiye çeşitli tehlikelerle karşı karşıya
kalmaktadır. Bu tehlikeler arasında birinci sırayı, yapı hasarlarının üçte ikisine, can ve mal kayıplarının da büyük bir
bölümüne sebep olduğu için depremler almaktadır.
Devletin doğal afetlerle ilgili görev ve yükümlülükleri Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar çok dağınık bir
şekilde ve çeşitli kuruluşlar eliyle .yürütülmeye çalışılmıştır. 1960 yılına kadar meydana gelen her büyük doğal afetten
sonra, sadece bu olaya ilişkin özel yasalar çıkarılarak, oluşturulan kuruluşlar eliyle sorunlara çözüm aranmaya
çalışılmıştır.
Kullanılan Yöntem veVeriler
Afet riskinin azaltılması çalışmaları her ne kadar afet öncesi yapılan çalışmalar olarak bilinse de, deprem sonrası
yapılan iyileştirme çalışmalarının her biri ileride olabilecek başka bir afet riskini azaltma çalışması olabilir. Dolayısıyla
bu raporda belirtilen ve afet sonarsı yapılan tüm afet sonrası çalışmaları arasında yer seçimi, yeniden yerleştirme ve
hazır konut sunumu gibi çalışmalar büyük önem arz etmekte ve aslında afet öncesi afet risklerinin azaltılması
çalışmalarının bir parçası olarak algılanmalıdır. Aksi takdirde, afet sonrası yapılan bu çalışmalarda yapılacak yanlışlar,
ve alınacak yanlış kararlar afet riskini azaltma çalışmalarına ket vurmanın yanı sıra afet riskini artırıcı etkinlikler haline
dönüşebilir. Hatta yanlış yer seçimi kararları, afetin neden olduğu etkilerden daha yıkıcı olabilir. Yeniden yerleştirme ve
yer seçimi süreçleri bir çok insan için gereksiz sıkıntılar yaratmıştır. İnsanları kendi fiziki, sosyal ve ekonomik
çevrelerinden uzaklaştırmak, hayatlarını olumsuz şekilde etkilemektedir.
Tüm bu etkileri ortaya koyacak şekilde, yer seçim kararlarının sonuçlarının afet riskini azaltıcı etkinlik gösterip
göstermediğini, insanların yaşamlarında fiziki, sosyal ve ekonomik etkilerinin ne şekilde değişip değişmediğini ortaya
çıkarmak amacıyla, geçmişe yönelik arşiv ve kayıt incelemelerinden elde edilen verilerin karşılaştırmalı
değerlendirmeleri içeren bir yöntem izlenmektedir. Bu çalışma sırasında yeniden yerleşmeyle ilgili ulaşılabilen tüm
materyaller gözden geçirilmiştir. Yayımlanmış ve yayımlanmamış yazılı materyaller ile uzmanlarla ve kurumlarla
yapılan görüşmeler çalışma içerisinde veri olarak kullanılmıştır.
Verilerin karşılaştırmalı değerlendirmeleri, teorik bazda yapılan literatür taramasıyla da desteklenerek, sonuçların
geçerliliği test edilmeye çalışılmıştır.
1 , Bölge Plancısı, Ankara Üniversitesi, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi (Kent ve Çevre Bilimleri), Ankara
338

Sonuç
Bu çalışmayla birlikte, deprem riski yüksek olan bölgelerde gelecekte olası bir deprem riskinin azaltılmasında afet
sonrası yeniden yerleştirme süreçlerinin (yer seçimi, yeniden yapılaşma gibi çalışmalar) ne kadar önemli olduğu ortaya
çıkmaktadır. Bu süreçler içerisinde, jeolojik kriterlere dayanan yer seçimi çalışmaları önemli aşamalardan birisidir.
Fakat, jeolojik kriterlerin yanı sıra diğer sosyo-kültürel, geleneksel, ekonomik, psikolojik, yasal ve kurumsal
koordinasyon kriterleri de sistematik olarak göz önünde tutulmadığı taktirde etkin bir yer seçimi ve planlama çalışması
sağlanamayacaktır.
KAYNAKLAR
1. 7269-1051: Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun
2. AİGM, ( 2000); “17 Ağustos İzmit Körfezi Depremi Raporu”, Ankara,
3. AİGM, (1976), “Lice Depremi Raporu”,Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
4.. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı- Afet işleri Genel Müdürlüğü’nün 28.01.1983 gün ve 715 sayılı genelgesi ile
22.03.1983 gün ve 1983/17 sayılı genelgeleri.
5. BİRAND, A., ERGUNAY, O., (2001),“Türkiye’nin Afet Sorunlarına Genel Bakış ve Erzincan Depremi
Uygulaması”, Türkiye Deprem Vakfı, İstanbul.
6. MITCHELL, A. W., (1976-a), “Reconstruction After Disaster: The Gediz Earthquke Of 1970” The Geographic
Rewiew, Vol;66, No;3.
7. MITCHELL, A, W., (1976-b), “The Lice Earthquke in Southeastern Turkey, A Geography of the Disaster”, Final
Report, United States Air Force Academy, Colorado.
8, TERCAN, Binali, Post Earthquake Relocation Process in Yalova (Deprem Sonrası Yalovada Yeniden Yerleşme
Süreci), Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, 2001 Ankara.
339