Türk-İslam ve Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık'ın Çalışmaları

1ffi
Tilrkiye Yazarlar Birli$i
tek bir merkezde muhafaza edilmesi karart altnarak, elde bulunan btitUn fer'iyye
sicilleri Ankara'daki Milli KutUphane Yazmalar Koleksiyonu araslnda toplandt.
inalqk'rn Bursa sicilleri uzerindeki ara;ttrmalarrntn ardt ardrna yaytnlanmastyla,
$er'iyye sicillerinin Osmanlt sosyal ve ekonomik tarihi igin ne kadar buyuk 6nem
tagrdr!r daha iyi anla5rldr. Bu suretle, devletin tarihinin yanr srra halkrn tarihini de
aydrnlatmak igin $er'iyye sicilleri tarih ara;trrmactlarr nezdinde 6ne gtktt.
Bursa'daki galrgmalarrnr surdUren inalcrk, oncelikle Bursa sicilleri arastndan derledigi
Fatih Sultan Mehmed'e ait fermanlarr yayrnladr.2 B6ylece Fatih'in fermanlartntn
bazllarr ortaya qrkmrg oldu. O devirde fermanlar ve Divan-i humAyun kararlartntn
suretleri hen0z Muhimme Defterleri adr altrnda kaydedilmedigi igin bu doneme
ait fermanlarrn negri, tarihgiler aqtsrndan buyuk 6nem tatrmaktadtr. Bursa sicilleri
uzerine yaptr!r derinlemesine galrgmalarrnr Encyclopaedia of lslam'n ikinci{casktsl
iqin yazdrlr "Bursa" maddesinde yayrriladr.3 Daha sonraki yrllarda bu sicillerden
seqtigi onemli vesikalan tam metin halinde ve Osmanlrca olarak T0rk Tarih Kurumu
Belgeler dergisinde yayrnladt.a
Halil inalcrk bundan sonraki qaltgmalartnr istanbul 0zerine yo!unlagtrrdt. Once
harap bir gehir halinde Bizans'tan devralrnan istanbul'un, fetihten itibaren, ll.
Mehmed'in bizzat takip ettiSi siyaset sonucu nasrl iskSn edildi!ine dair bulgulartnr
yayrnladr.5 istanbul'un gar;tlart, hanlart, hamamlart, camileri, kulliyeleri ve mahalleleriyle
nasrl bir Turk ve islam gehri haline getirildigini, yine onun seri halinde
neqretti!i makalelerinden takip etmekteyiz.6 Onun bu seri makalelerinde Sehrin
demografik, sosyal ve kOlturel dokusu ile ekonomik yaptstntn bir fotograft ortaya
Erkarrlmaktadrr.
inalcrk, ilerleyen yrllarda farklr konularda aragtrrmalara y6nelmekle beraber, istanbul
ve Bursa'ya olan ilgisini kaybetmemi5tir. Galata, Eyup ve UskUdar hakkrn-
Haf il inalcrk, "Bursa ser'iye sicillerinde Fatih sultan Mehmed'in Fermanlarr", Belleten, 1947, sy.11, s.
3
4
693-708.
Halil inalcrk, "Bursa", Encyclopedia of lslam,2. Baskr, 1960, c. l, s. 1333-1336.
Hal il inalcr k, " Bu rsa XV. Astr Sanayi ve Ticaret Tari h i ne Dair Vesikalar 1" , Belleten, 1 950, sy. 24, s 45'
101; a.mlf., "Osmanlr idare, Sosyal ve Ekonomik Tarihi ile ilgili Belgeler: Bursa ter'iye Sicillerinden
Segmefer ll" , Belgeler, 1 988, sy. 1 8, s. 1 - 41 .
Haf if inalcrk, "The Rebuilding of lstanbul by Sultan Mehmed the Conqueror", Cultura Turcica, 1967,
sy. 4, s. 5- 1 5; a.mlf ., "The Policy of Mehmed ll Toward the Grek Population of lstanbul and the Byzantine
Buildinqs of the City", Dumbarton Oaks Papers, 1969-1970, sy. 23-25, s. 231-249; a.mlf ', "Fatih
Sultan Mehried Tarafrndan istanbul'un Yeniden ingasr", 6ev. Fahri inan, 19 Mayrs lniversitesi Elitim
Faktiltesi Derqisl. 1988, sv. 3, s.205-214; a.mlf., 'lstanbul After the Conquest', istanbul City and Municrpallfy,
istan-bul: istanbJl Metropolitan Municipality Department of Cultural and Social Affairs Press,
z6OZ, !. f t-3e; a.mlf., 'Fatih, Fetih ve istanbul'un Yeniden inSasr', Habitat ll: Diinya Kenti lstanbul,
istanbul: Tarih Vak{r, s.22-37; a.mlf., 'The Conqueror, The Conquest and the Rebuilding of lstanbul',
qev. Orhan Eirgin, Habitat tl istanbut-World Clty, istanbul: Tarih Vakfr, s' 22-37.
Halil inafcrk, "lstanbul", Encyclopedia of tslam,2. baskr, 1973, c. lV, s' 138-140; a.mlf., "The Hub of
the City: The Bedestan of lstanbul", ln.ternational lournal of Turkish Studies, 1979-1980, c' l, sy. 1,
s. 1-lTiTrlrkgesi iqin bkz.: 'istanbul'un incisi: Bedesten', Mustafa 6zel (haz.), iktisatve Drn, istanbul:
iz Yayrncrfrk, 1997, s. 119-1361.; a.mlJ., "istanbul: An lslamic City", Journal of lslamicStudies,.1990,s.
1-23 [bu yazt,yazann Essays in Ottoman History adl qalrgmast iqerisinde de yer almaktadtr (lstanbul:
Eren Yay., 1998,s247-271)l; a.mlf., "istanbul: Bir lslam lehri",gev. lbrahim Kaltn, Dergeh' 1992'sy
24,s. 14-15 ldevamt,aynr dergi,sy.25,s. l5-l7J;a.mlf',"istanbul (TurkDevri)", DIA'2001' c.XXlll,s.
220-239.
248