Yine Yeni Yeniden Yenilenebilir Enerji WWF TÃ¼rkiye

Yine Yeni Yeniden 

Yenilenebilir Enerji 

WWF-Türkiye 

Yine Yeni Yeniden Yenilenebilir Enerji 1

Metin: Ceren Ayas, WWF-Türkiye 

Editörler: Deniz Öztok, Nilay Dirim, WWF-Türkiye 

Çeviri: Özge Kayakutlu 

Tasarım: Yavuz Gündüz, 12punto 

Çizimler: Emre Ulaş 

Basım: Mas Matbaacılık A.Ş. 

© Yine Yeni Yeniden Yenilenebilir Enerji, 

2010, WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) İstanbul, Türkiye 

İçindekiler 

İklim Değişikliği ve Yenilenebilir Enerji 

ISBN: 978-605-61279-1-5 

Yenilenebilir Enerji Nedir 

Yenilenebilir Enerji Teknolojileri 

Güneş Paneli 

2 Yine Yeni Yeniden Yenilenebilir Enerji 

WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı), 

Büyük Postane Cad., No: 43-45 

Kat:5 34420 Bahçekapı, İstanbul 

Tel: 0212 528 20 30 

Faks: 0212 528 20 40 

www.wwf.org.tr 

info@wwf.org.tr 

Bu kitapçık Air Pollution & Climate Secretariat katkılarıyla hazırlanmıştır. 

Tüm hakları saklıdır. Bu yayının herhangi bir bölümü, WWF-Türkiye’nin yazılı izni 

olmadan yeniden çoğaltılamaz ve basılamaz. 

Rüzgâr Enerjisi 

Biyoenerji 

Küçük Ölçekli Hidroelektrik Santral 

Güneş Pişiricisi 

Fotovoltaik-Rüzgâr Hibrid Sistemi 

Güneş Isıtma Sistemi 

Jeotermal Isı Pompası 

Yenilenebilir Enerji Projeleri ve Yerel Halkın Katılımı 

Yenilenebilir Enerji Projelerinin Finansmanı 

Çözüm Önerileri: Türkiye’nin Artan Enerji Talebi ve 



İklim Değişikliği ve 


Fosil yakıtlar söz konusu olduğunda, ne yazık ki hepimiz birer bağımlıyız. 

Bu bağımlılık, yalnızca bizim değil, tüm dünyanın en önemli sorunları 

arasında. Son yüzyılın enerji altyapılarına baktığımızda büyük bir 

kısmının fosil yakıt (kömür, petrol, doğalgaz vb.) temelli olduğunu görüyoruz. 

Bugün, ekonomiyle 

ekolojiyi birbirine 

düşman durumuna 

getirmek her ikisinin 

de kıyametini hazırlar. 

Küresel iklim değişikliğinin önüne geçerken, yoksulluğa çözüm getiren 

ve artan dünya nüfusunun kalkınma gereksinimlerini karşılayan düzenli 

ve güvenli enerji hizmetleri sunmak, yaşadığımız çağın en önemli gereklerinden 

biri. Dünyamızın kendi döngüsü dışında, değişimine neden 

olacak derecede sera gazlarıyla doldurulması, kontrolümüz dışında ilerleyen 

küresel iklim krizini yarattı. Ne yazık ki, başka bir gezegen yaratmamız 

mümkün değil. İklim krizini ortadan kaldırmak, küresel ölçekte 

en büyük ve öncelikli girişim hedefi olmalı. Aynı zamanda, yeni enerji 

kaynaklarına yönelik arayışın, geleneksel yöntemler sürdürülerek çevresel 

hasarlara yol açmasının önüne geçilmeli. Kurduğumuz yaşam şeklinde, 

incelikle hesaplanmış ve planlanmış dönüşümler gerekli. Bugün, 

ekonomiyle ekolojiyi birbirine düşman durumuna getirmek her ikisinin 

de kıyametini hazırlar. Sürdürülebilir ve adil bir dünya; ekoloji ve ekonominin 

barışık kılınmasıyla mümkün. 

Dünyamızın ısınmasına neden olan karbondioksidin yüzde 80’i fosil yakıtlardan 

kaynaklanıyor. Bu durum, küresel ısınmayla mücadelede fosil 

yakıtlara olan bağımlılığımızın azaltılmasının ve yenilenebilir enerji payının 

artmasının ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Günümüzde fo- 


sil yakıt fiyatlarındaki artış, iklim değişikliğinden doğan kaygılarla birlikte 

enerji sektöründe hem arz hem de talep olarak bir dizi yeniliği beraberinde 

getirmiş durumda. Bu kapsamda yenilenebilir enerji kaynaklarının 

kullanımının yaygınlaştırılmasına yönelik gelişmeler küresel ölçekte 

hızlanıyor. 

Yenilenebilir enerji kaynakları, enerji kaynağından alınan enerjiye eşit 

oranda veya kaynağın tükenme hızından daha çabuk bir şekilde kendini 

yenileyebilme özelliğine sahiptir. Örneğin, güneşten elde edilen enerjiyle 

çalışan bir teknolojinin tükettiği enerji, toplam güneş enerjisinin yanında çok 

küçük bir miktardır. Yenilenebilir enerji, tesisler ve canlılar tarafından kalıcı 

olarak tamamen tüketilemez. Yenilenebilir enerji, elektrik ve ısı üretiminde 

temel kaynak olma potansiyeli taşır. Ayrıca modern ve verimli teknolojiler 

kullanılarak kömürün ve diğer fosil yakıtların yerine geçecek olan temiz 

enerjidir. Bu temiz enerji, bir yandan çevresel zararları azaltılır. Diğer 

yandan kırsal kalkınmaya yarar sağlar. Fotovoltaik paneller, küçük 

rüzgar türbinleri, biyoyakıtlar ve küçük ölçekli hidroelektrik santraller; 

aydınlatma, haberleşme, ısıtma ve soğutma gibi pek çok gereksinimin 

karşılanmasını sağlar. 

WWF-Türkiye olarak hedefimiz; bu çözümleri, Türkiye için erişilebilir 

ve düşük maliyetli alternatifler haline getirmektir. 


Yenilenebilir Enerji Nedir 

Günümüzde enerji kullanımı, bir tarafın kazancına diğer tarafınsa 

kaybına neden olur. Kazanılan her birim enerji, faturaya yansıtılırken 

yaratılan sosyal ve çevresel zararlar göz ardı edilir. 

Enerji nedir 

Enerji dediğimizde, aklımıza arabamıza koyduğumuz ya da ısınmamızı sağlayan yakıt ve televizyon kumandasını 

çalıştıran güç gelir. Gerçekte enerji, evrendeki yaşamın kaynağıdır. Enerji, bir işi yapmak için harcanan emeğin 

tümüdür. Koşmak, yemek yemek, evimizi ısıtmak ya da saçımızı kurutmak enerji kullanımına birer örnektir. 

Evimize gelen fatura, kaç birim enerji kullandığımızı hesaplayarak bulunur. Faturamızı öderken kullandığımız 

enerjinin karşılığını ödemiş oluruz. Bu faturaya çoğu zaman, enerji elde etmek adına sebep olduğumuz çevresel 

ya da sosyal zararlar atılmaz. Güç, bir işi yapmak için kullanılan enerjinin hızını belirtir. Daha fazla güç işin 

daha hızlı gerçekleştiğini, yani evimizdeki sayaçta yer alan ibrenin daha hızlı döndüğünü gösterir. Ayın sonunda 

sayacımızın döndüğü tur sayısı üzerinden toplam enerji kullanımımız hesaplanır. Yani daha fazla güç daha fazla 

enerji anlamına gelir. 

Geçmişi düşünelim, insanlığın ateşi keşfetmeden önceki yaşamı oldukça 

farklıydı. Ateşin icadından bu yana, enerjiye bağımlı süregiden 

yaşantımızı gözden geçirdiğimizde uygarlıkların fosil yakıtlara bağımlı 

şekillendiği daha iyi anlaşılır. 40-50 yıl sonra fosil yakıt rezervlerinin 

tükeneceği göz önünde bulundurulursa; yenilenebilir enerji payının 

artması, üretim ve tüketim şeklimizin hızla değişmesi gerektiğini gösterir. 

Alternatif - Yenilenebilir Enerji 

Alternatif enerji; fosil yakıt, kömür, doğal gaz ya da petrol gibi ürünleri içermeyen enerji türüdür. Yenilenebilir 

enerji, neredeyse hiç insan gücü gerektirmez ve kendini yenileyebilir. Güneş ya da rüzgâr ne kadar kullanırsak 

kullanalım bitmez. Bu nedenle gerçek anlamda sürdürülebilir enerji için yenilenebilir enerji potansiyelimizi 

artırmak şarttır. 


Yenilenebilir enerji; kömür, petrol gibi sonu olan kaynaklara muhtaç 

olmamızı engeller. Aynı zamanda yerel ölçekte yeni iş olanaklarının 

yaratılması, yatırımların ülke içinde kalması, daha az hava kirliliği, enerji 

arzı seçeneklerinin artması, enerji güvenliğinin sağlanması, temiz 

enerji teknolojilerinin ucuzlayarak daha geniş kitlelere farklı ölçeklerde 

sunulması gibi birçok avantaja sahiptir. Yenilenebilir enerji tartışmalarında 

alternatif enerjilerin fosil yakıtlara göre daha pahalı olduğu dile getirilir. 

Bununla birlikte, fosil yakıtların hükümetler tarafından sübvanse edildiği 

göz ardı edilir. 


Yenilenebilir enerji neden önemlidir 

Yenilenebilir enerji teknolojileri, çevreyi fosil enerji teknolojilerinden daha az etkiler. Bunun nedeni enerji 

kaynağının tükenmemesidir. Yenilenebilir enerji her zaman var olacaktır. Diğer enerji kaynakları sonlu ve 

sınırlıyken, yenilenebilir enerji kaynakları hiç tükenmez. Yenilenebilir enerji yatırımlarının çoğu, yüksek maliyetli 

enerji dış alımları yerine, tesislerin kurulmasına yönelik malzeme ve insan gücü için yapılır. Yenilenebilir enerji 

yatırımları yapıldığı yöreyi kalkındırır, istihdam yaratır ve yerel ekonomilere kaynak sağlar. Yenilenebilir enerji 

kaynakları çevresel iyileştirme, artan yakıt çeşitliliği, ulusal güvenlik ve bölgesel ekonomik gelişme gibi yararlar 

sunarak; dünya enerji ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılayabilir. 

Yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir kalkınma 

Bireysel, küçük ölçekli yenilenebilir enerji projeleri, karşı karşıya bulunduğumuz çevre sorunlarına tek başına 

çözüm olamaz. Bu nedenle projelere öncelik verirken yerel, ulusal, bölgesel ya da küresel düzeyde yinelenebilme 

potansiyeli göz önünde bulundurulmalıdır. Yenilenebilir enerji yaklaşımlarının benimsenmesi; orman 

kaybının azaltılmasına, ağaçlandırmanın desteklenmesine, enerji altyapısının çevresel etkilerinin ve sera gazı 

emisyonlarının düşürülmesine yardımcı olabilir. Yerel halk üzerindeki toplumsal, ekonomik ve çevresel faydalar; 

sağlık ve geçim koşullarının iyileştirilmesi, güvenilir enerji kaynaklarının oluşturulması ve yoksulluğun 

azaltılması gibi çalışmalarla paralel yürütülebilir. 

Türkiye’nin Yenilenebilir 

Enerji Potansiyeli 

Türkiye; petrol, doğal gaz ve kömür gibi enerji 

kaynaklarına bağımlıdır. Bu bağımlılık Türkiye’ye 

ekonomik olarak büyük bir yük oluşturur. Aslında, 

Türkiye’nin yenilenebilir enerji kaynağı potansiyeli, 

zengin ve çeşitlidir. Türkiye’de kömürden sonra gelen 

ikinci büyük enerji kaynağı yenilenebilir enerjidir. 


Türkiye’deki başlıca yenilenebilir enerji kaynakları; hidrolik 

enerji, biyokütle, rüzgâr, biyogaz, jeotermik ve güneş 

enerjisidir. 2008 yılı itibariyle toplam elektrik üretiminde 

yenilenebilir enerjinin payı yaklaşık yüzde 17, 

doğal gazın payı ise yaklaşık yüzde 48’dir. Bununla 

birlikte, Türkiye’de 2020 yılında elektrik üretiminin yüzde 

8 artacağı planlanmaktadır. Söz konusu büyümenin 

dış kaynaklardan karşılanmasının ekonomik yükü 

daha da artıracağı göz ardı edilmemelidir. 



Teknolojileri 

Yenilenebilir enerji teknolojileri, farklı özelliklere sahiptir. Bu teknolojilerin 

nitelikleri, kullanım alanları, olumlu ve olumsuz yanları aşağıdaki 

gibi özetlenebilir: 

Fotovoltaik, güneş enerjisini elektrik akımına dönüştürme teknolojisidir. 

Fotovoltaik güneş panelleri, hemen hemen her yerde ve her büyüklükte 

altyapı projesinde kullanılabilir. Uzun ömürlüdür, kirliliğe yol açmaz, 

gürültü yapmaz, yakıt gerektirmez ve kullanıcıların zaman ve emek 

israfını önler. Olumsuz yönleri ise yüksek başlangıç maliyeti, performansın 

hava koşullarına göre dalgalanması, enerjinin depolanması sorunu, 

elektrikli sistemler hakkında yeterli derecede bilgi sahibi 

olma zorunluluğu ve çalınma tehlikesi olarak sayılabilir. 

Rüzgâr enerjisi sistemleri bedelsiz bir enerji kaynağı 

olan rüzgârdan yararlanır. Uzun ömürlüdür, 

yakıt gerektirmez, kullanıcıların zaman ve emek 

israfını önler. Olumsuz yönleri, fotovoltaik güneş 

panelleriyle benzerdir. Karma pilli fotovoltaik/rüzgâr 

sistemi bu olumsuz yönlerin bazılarını 

ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Pil 

değişimi için plan yapmak çok önemlidir. 


Biyoenerji projelerini birkaç başlık altında 

toplayabiliriz. Tarım ürünleri ve katı biyokütlenin, 

elektrik, ısı ve sıvı biyoyakıt üretimi 

için kullanımı bunlardan biridir. Hayvan ve 

insan dışkısının biyogaz üretimi için kullanımı, 

biyoenerji projeleri arasındadır. Biyoenerji projelerinin 

olumlu yönleri arasında, iyi yönetildiğinde 

net karbon emisyonu olmaması, rüzgâr ve güneş 

enerjisine kıyasla daha dengeli bir enerji arzı sağlaması 

yer alır. Olumsuz yönleri arasındaysa arazi kullanımında 

rekabet riski, uygun miktarda kaynak arzı ihtiyacı, üretim 

ve işleme aşamalarıyla bağlantılı zamanın daha uzun olması 

ve biyogazın kullanılabilirliğini etkileyen iklim koşulları sayılabilir. 


Küçük ölçekli hidroelektrik santral projeleri, güneş ve rüzgâr 

enerjisine kıyasla daha düzenli bir enerji arzı sağlar ve birçok farklı duruma 

uyarlanabilir. Olumsuz yönleri ise başlangıç maliyetinin yüksek olması 

ve akarsu akışına bağlı görülen elektrik arzındaki dalgalanmalar sayılabilir. 

Bununla birlikte, ilk tesisin kapasitesini artırmak zordur. Oysa 

yeni yapılan bir güneş paneline yeni bir modül eklemek veya bir rüzgâr 

parkına bir rüzgâr türbini eklemek kolaydır. Ancak küçük elektrik sistemlerinin 

tümü, belirli ihtiyaçları karşılamak üzere tasarlanır. Talep, sistemin 

inşası sırasında öngörülen ihtiyacı aşarsa, tesis hızla yetersiz hâle gelebilir. 

Bunun dışında hidroelektrik santral projelerinin bütüncül ve havza 

bazında planlama yapılmadan gerçekleştirilmesi geri dönüşü olmayan 

ekolojik ve sosyo-ekonomik sorunlara yol açar. 

Güneş pişiricisi yiyecekleri yakmaz, duman yüzünden sağlık sorunlarına 

yol açmaz, fazla emek gerektirmez, yerel düzeyde ve düşük maliyetle 

üretilip, uzun yıllar kullanılabilir. Olumsuz yönleri arasında pişirme süresinin 

uzunluğu, doğrudan güneş ışığına bağımlılığı ve bazen de kültürle ve 

çalışma alışkanlıklarıyla uyumsuzluk sayılabilir. 

Fotovoltaik Güneş Paneli 

Güneş, çok büyük miktarda enerji yayar. Bu enerji, kullandığımız enerjinin yaklaşık 35.000 katıdır. Güneş enerjisi, 

güneş ışınlarının hem ısı hem de elektrik meydana getirmesidir. Güneş enerjisi, aynı zamanda binalarda pasif 

ısıtma ve soğutma işlevine de sahiptir. 

sında kullanılan enerjiyi yerine koyma süresi, 1,5 ila 3,5 yıl arasındadır. 

Sistemin çalışması için yakıt gerekmediğinden ek yakıt gideri yoktur. Bu 

yüzden de FV sistemleri, fosil enerjinin aksine yakıt fiyatlarındaki dalgalanmalardan 

etkilenmez. Elbette fosil enerji kaynakları, güneş enerjisiyle 

doğrudan rekabet eder ve yakıt fiyatları FV sisteminin ekonomik rekabet 

gücünü etkiler. FV sistemleri, hemen her ölçek ve büyüklükteki projeler 

için, gerektiği gibi tasarlanabildiği halde, başlangıç yatırım maliyeti yüksektir. 

FV sistemlerinin diğer olumsuz yönleri arasında, güneşli olmayan 

günlerde enerji depolama sorunu, hava koşulları ve gün ışığı düzeyine dayalı 

performansta dalgalanmalar, FV üretimi için toksik maddelerin kullanımı 

ve FV pil parçalarının çevreye zarar vermeden imha edilmesi sayılabilir. 

Elektriğin depolanması da göz ardı edilmemesi gereken bir konudur. 

Pil sistemi, kullanılan teknolojinin niteliklerine göre beş ila sekiz yılda 

bir değiştirilmelidir, bu da montaj maliyetini artırır. Pil ve invertörler 

(DC gerilimi evlerde kullandığımız alternatif gerilime çeviren cihaz) gibi 

küçük parçaları değiştirmek için gerekli fonları bir kenara ayırmayı öngören 

planlı bir finansal yönetim, projenin kalıcı olması bakımında büyük 

önem taşır. İleride gerçekleşecek pil değişimi gereksiniminin ihmal edilmesi, 

projenin başarısız olmasının ana nedenlerinden biridir. Her türden 

küçük ölçekli yenilenebilir elektrik sisteminde, kullanıcının farkındalığı 

ve enerji tasarrufu konusundaki eğitimi önemli bir rol oynar. 

Güneş Lambası 


Güneş, çok 

büyük miktarda 

enerji yayar. 

Bu enerji, 

kullandığımız 

enerjinin yaklaşık 

35.000 katıdır. 

Fotovoltaik (FV) sistemler, gün ışığını doğrudan elektriğe dönüştürür. 

FV piller, yaygın olarak kullanılan silikon gibi özel malzemelerden yapılır. 

Işık pile çarptığında, bir bölümü bu malzemenin içinde hapsolur. Böylece, 

gelen ışık “enerji” olarak aktarılmış olur. FV pilinin altına ve üstüne 

konulan metal, bağlantılarla akımın dışarıya çekilerek kullanılmasını 

sağlar. FV sistemi hemen her mekânda, her ihtiyacı karşılayacak şekilde 

uygulanabilir, çok küçük miktarlardan çok büyük miktarlara kadar 

enerji üretebilir. Sistemin büyüklüğünün ve ölçeğinin çok çeşitli olması, 

her alanda kullanılmasını sağlar. Böylece, sistem diğer yenilenebilir enerji 

sistemlerini tamamlayıcı unsur haline gelir. Bağımsız, genel şebekeden 

ayrı veya şebekeyle bağlantılı olarak kullanılması, FV’lerin dünya çapında 

birçok uygulama için eşsiz bir yenilenebilir enerji kaynağı olması anlamına 

gelir. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’na (UNEP) göre fotovoltaik 

güneş pili sistemleri ekonomik olarak, sistemin dışında kalmış küçük, 

izole, dağınık topluluklar halindedir ve köylerde fosil yakıt üretimiyle rekabet 

edecek durumdadır. Sınırlı bakım gereksinimleri sayesinde sistem 

eğitim düzeyi düşük köylerde rahatlıkla kullanılabilir. FV sistemler 20 yıldan 

uzun süre kullanılabilir, gürültü yapmaz ve sera gazı üretmez (FV pillerinin 

ilk üretimi ve taşınması süreci hariç). FV sisteminin üretimi sıra- 

Türkiye, bol güneş 

ışığı aldığı ve güneş 

enerjisi sistemi 

kurmaya elverişli 

geniş alanlara 

sahip olduğu için 

fotovoltaik (FV) 

pazarında büyük 

potansiyele sahiptir. 

Gaz yağı, yoksul ailelerin satın almakta güçlük çektiği bir yakıttır. Ayrıca 

gaz lambalarından ve yemek pişirmek için kullanılan ocaklardan çıkan 

duman, evin içindeki havayı kirleterek solunum yolu enfeksiyonlarına 

neden olur. Güneş lambaları bir yandan emisyonları azaltırken, diğer 

yandan bu tür sağlık sorunlarının önüne geçer. Ayrıca çocukların akşamları 

ders çalışırken, kadınların yemek yaparken veya çocuklarla ilgilenirken 

daha iyi görebilmesine olanak tanır. WWF, Nepal’de, akşamları 

evlerini aydınlatmak için gaz lambası kullanan halka ucuz güneş lambalarını 

tanıtmıştır. Bu yenilenebilir enerji sisteminde, küçük bir panel, 

iki lambayı şarj edebilecek güçtedir. Sistemin bir haneye maliyeti yaklaşık 

75 TL olmuştur. Paneller 10 yıldan uzun süre dayanır ve piller iki yılda 

bir değiştirilmelidir. 


WWF’nin Nepal’de gerçekleştirdiği güneş lambası projesinde köylüler, 

güneş lambalarının olumlu yönlerini şöyle dile getirmektedirler: 

• Gaz yağından daha ucuzdur, 

• Ek maliyet yüklemeden bütün gece ışık sağlar, 

• Duman çıkarmaz, daha konforlu ve sağlıklıdır, 

• Radyoyu çalıştırabilmek için pil olarak kullanılabilir, 

• Rüzgârlı ve yağmurlu havalarda gaz lambasının işe yaramadığı durumlarda 

dış ortamda da kullanılabilir, 

• Kullanımı kolay ve güvenlidir, yangın riski bulunmaz. 

Türkiye, bol güneş ışığı aldığı ve güneş enerjisi sistemi kurmaya elverişli geniş alanlara sahip olduğu için fotovoltaik 

(FV) pazarında büyük potansiyele sahiptir. Ancak, şu an Türkiye’de fotovoltaik elektrik kurulu gücü yok 

denecek kadar azdır (2 MW). Günümüzde Türkiye’nin daha fazla FV enerji üretmesini ve enerji fazlasını satmasını 

sağlayacak uygun bir yasal düzenleme yoktur. Bu nedenle, FV uygulamalarının çoğu genele mâl olmayan 

sistemlerdir. Türkiye, bu konuyla ilgili yasal düzenlemeler yaparak, bunları hayata geçirmelidir. 

FV Sisteminin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 

Olumlu Yönler 

Kullanılamayacağı alan çok azdır. 

Sistem esnektir. Farklı büyüklük ve ölçekteki 

altyapı projelerine uyum sağlar. Elektrik tüketimi 

artıkça yeni modüller ilave edilebilir. 

Emisyon üretmez, kirliliğe ve gürültüye neden 

olmaz. 

Kullanım ömrü genellikle 20 yıldan fazladır. 

Yakıt gereksinimi yoktur. 

Ana sisteme bağlantı gerektirmez. Gerektiğinde 

bağlantı kurulabilir. 

Çevredeki alan uygun değilse binalara monte 

edilebilir. 

Zaman ve emek tasarrufu sağlar. 

Olumsuz Yönler 

Başlangıç yatırımı yüksek 

maliyetlidir. 

Hava koşulları ve gün ışığı 

oranına göre performansında 

dalgalanmalar olur. 

Ana sisteme bağlı değilse gün 

ışığının olmadığı durumlarda 

enerji depolama gereklidir. 

Piller, çevreye zarar vermeden 

imha edilmelidir. 

FV üretiminde kullanılan bazı 

malzemelerin toksik olma 

olasılığı vardır. 

Elektrik sistemleri hakkında 

yeterli bilgiye sahip olunması 

özellikle bakım sırasında 

önemlidir. 

Panellerin çalınma riski vardır. 



Rüzgâr Enerjisi 

Rüzgâr enerjisi, rüzgârın bol olduğu yerlere yerleştirilen rüzgar güllerinden/türbinlerinden elde edilir. 

Havanın içindeki moleküller belirli bir hıza sahiptir. Rüzgâr enerjisi, bu 

hızın bir kısmının türbin pervanelerine aktarılmasıyla elde edilir. Rüzgâr 

gücü, pervane kanatlarına etki ederek su pompası gibi mekanik cihazlara 

enerji sağlar veya elektrik üretmesi için bir jeneratöre bağlanır. Diğer 

yenilenebilir enerji sistemleri gibi, rüzgâr türbinleri de kullanım sırasında 

sera gazı emisyonuna ya da başka türde kirliliklere neden olmaz. 

Rüzgârdan üretilen elektrik maliyetinin düşmesiyle, türbinlerin büyük ölçekli 

üretimi son yirmi yılda artmıştır. Bugün rüzgâr enerjisi, maliyeti en 

düşük yenilenebilir enerjilerden biridir. 

Rüzgâr enerjisinin diğer olumlu yönleri arasında rüzgâr türbinlerinin 

sonsuza kadar yenilenebilir bir enerji kaynağını (rüzgâr) kullanması, 

montajdan sonra yakıt gerektirmemesi, otomatik olarak işlemesi, 

kullanım ömrü boyunca çok az bakım istemesi ve neredeyse hiçbir işletme 

gideri gerektirmemesi sayılabilir. Rüzgâr enerjisi sistemi çoğunlukla 

bulunduğu alana bağlıdır. Rüzgâr hızından büyük ölçüde etkilenen rüzgâr 

türbinlerinin ürettiği enerji aynı zamanda çevredeki alanın atmosfer 

basıncına, rakıma ve hava sıcaklığına bağlıdır. Ekipmanın başlangıç 

yatırım maliyetinin yüksek olması, rüzgâr enerjisini gelişmekte olan 

ülkeler için zor bir sistem haline getirir. Dalgalanma gösteren bir enerji 

Rüzgâr Enerjisi Sistemlerinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 


Bedava ve sonsuz bir enerji kaynağıdır. 

Sera gazı veya herhangi bir kirletici madde 

üretmez. 


Atmosfer basıncı, rakım ve 

hava sıcaklığının yanı sıra rüzgâr 

hızından büyük ölçüde etkilenir. 

Başlangıç yatırımı yüksek 

maliyetlidir. 

15 yıldan fazla kullanım ömrü vardır. Alana özgü özellikler taşıyan bir 

teknolojidir. 

Otomatik işler ve genellikle bakım gerektirmez. 

Ana sisteme bağlı olmayan 

sistemlerde üretilen enerjideki 

dalgalanmalar, yedek sistem veya 

elektriği depolayacak pil gerektirir. 


Yakıt gerektirmez. 

Diğer yenilenebilir enerji teknolojileriyle bir arada 

kullanılabilir. 

Ana sisteme bağlantı gerektirmez, gerektiğinde de 

bağlantı bağlantı kurulabilir. 


Büyük ölçekli çiftlikler, kuş ve 

yarasa ölümleri de dâhil olmak 

üzere çevresel etkiler yaratabilir. 

Bakımı için, elektrik sistemleri 

hakkında yeterli düzeyde bilgi 

gerektirir. 


kaynağına bağımlı olan rüzgâr enerjisi sistemi, zaman zaman üretilen 

enerji miktarında farklılıklar gösterir. Bu da rüzgârsız dönemlerde 

kullanmak üzere yedek bir sistem kurulmasını veya elektriğin 

depolanmasını gerektirir. 

Denize kilometrelerce kıyısı olan Türkiye’de rüzgâr enerjisinin potansiyeli oldukça yüksektir. 2009 rakamlarına 

göre Türkiye’nin rüzgâr enerjisi potansiyeli 48 GW civarındadır. Ancak, bu büyük potansiyelin yaklaşık yüzde 

1’i kurulu güç halindedir. 

Biyoenerji 

Biyokütle; mısır, saman gibi ham maddelerin yakılarak sıvı ya da katı yakıta dönüştürülmesiyle elde edilir. Hububat 

tozu, saman ve fındık kabuğu gibi tarımsal artıklar ve hayvan dışkısı, biyokütle enerjisinin temel kaynaklarındandır. 

En yaygın olarak kullanılan biyokütle ise odundur. 

Biyokütle, 

yenilenebilir bir 

enerji kaynağı 

olarak kabul edilir 

çünkü bitkiler, 

hızlı büyüme 

sürecinde fotosentez 

yoluyla sürekli 

yenilenir. 

Biyokütle üretimi 

için geniş 

alanlara ihtiyaç 

duyulduğundan 

enerji ve gıda 

sektörü arasında 

arazi için bir rekabet 

doğacaktır. 

Biyoenerji, biyokütleden üretilen enerji anlamına gelir. Biyokütle terimi 

ise ağaç, hayvan ve insan kökenli organik atıkları ve tarımsal ürünlerle 

bunların yan ürünlerini ve orman artıklarını kapsar. Biyokütleden enerji 

üretimi fiziksel, kimyasal veya termal yolla yapılabilir; gaz, sıvı ya da katı 

durumda yakıt üretilebilir. Biyokütledeki kimyasal enerji, bitkilerin gün 

ışığı altında yaptığı fotosentez işlemi sırasında güneşten gelir. Biyokütle, 

yenilenebilir bir enerji kaynağı olarak kabul edilir çünkü bitkiler, hızlı 

büyüme sürecinde fotosentez yoluyla sürekli yenilenir. Biyokütle aynı zamanda, 

uzun süre depolanabilme özelliğiyle yenilenebilir güneş ve rüzgâr 

enerjisine oranla daha avantajlıdır. Biyoenerji, biyokütlenin bir enerji kaynağı 

olarak kullanımı için yetiştirilmesi, hasat edilmesi ve üretilmesi sürecinde 

iş olanakları yaratarak yerel ekonomileri olumlu etkiler. Biyokütlenin, 

hemen kullanıma hazır olmaması önemli bir sorundur. Malzemenin 

üretimi; ekim, hasat, kurutma, depolama, yakıta dönüştürme ve nakliye 

gibi emisyon artıran süreçler içerir. Fosil yakıtlara kıyasla dönüşümden 

önce daha düşük enerji yoğunluğuna sahip olduğu için genellikle yüksek 

nakliye maliyetleriyle bir arada anılır. Gelişmekte olan ülkelerin büyük bir 

bölümü hâlen ormanlardan elde edilen yakacak odunu kullanır. Biyokütle 

üretimi için geniş alanlara ihtiyaç duyulduğundan enerji ve gıda sektörü 

arasında arazi için bir rekabet doğacaktır. Biyokütle üretimi, iklim ve hava 

koşullarına bağlı olarak yıl boyunca büyük farklılıklar gösterebilir. Ayrıca, 

evlerde yakılan biyokütleden çıkan duman, solunum yolu enfeksiyonlarına 

yol açabilir. Yakacak odun tüketiminin azaltılması veya alternatif enerji 

kaynaklarına yönelmede kültür de önemli bir engel oluşturabilir. Örneğin, 

bazı organik biyokütle kaynaklarının toplanması (hayvan dışkısı gibi), 

her toplumda kabul görmez. Geleneksel pişirme yöntemlerinden vazgeçme 

önerisi de isteksizce ele alınabilir. Teknolojilerin yerel ihtiyaçlara uyarlanması 

ve yoğun bir bilinçlendirme ve eğitim çalışması gereklidir. Yakacak 

odun kolaylıkla erişilebilir olduğu sürece, alternatif teknolojiler pazarda 

yer edinmek için mücadele etmek zorundadır. Burada da bilinçlendirme 

ve eğitim kilit rol oynar. 

Türkiye’nin toplam enerji tüketiminde biyokütlenin payı önemlidir. Ancak, bu 

pay 1980’de yüzde 20 iken, 2005’te yüzde 8’e kadar düşmüştür. Bugün bazı 

köylerde ısınma ve yemek pişirme amacıyla biyokütle kullanılır. Evsel ve endüstriyel 

arıtma tesisleri; çamuru, her türlü organik kökenli evsel, tarımsal atığı 

ve özel yetiştirilen tarım ürünlerini biyogaz üretimi için kullanır ve biyogazın 

yakılmasıyla da elektrik üretilir. Türkiye’de biyogaz üretimi için gerekli ham 

madde, bol bulunmasına karşın biyogaz üretim tesisi yok denecek kadar azdır. 


Biyogaz 

Biyogaz, hayvan ve insan dışkısı gibi organik maddelerin oksijensiz ortamda 

parçalanarak metan gazı üretmesiyle oluşur. Biyogaz teknolojisi, 

diğerlerine oranla daha basittir ve uzun süredir kullanılır. Gelişmekte 

olan ülkelerdeki kırsal toplumlar için son derece avantajlıdır çünkü yerel 

kaynakları kullanır. Biyogaz, ormanlar üzerindeki baskıyı ve yakacak 

odun tüketimini azaltır. Böylece, ormanların yenilenmesine olanak tanır. 

Aynı zamanda hava kirliliğini dolayısıyla da solunum yolları enfeksiyonlarını 

azaltır ve yakacak odun toplayarak harcanan zamandan tasarruf 

sağlanır. Biyogaz teknolojisi kullanmanın bir başka avantajı da kimyasal 

süreçte üretilen çamursu atığın zengin besin değeri nedeniyle gübre 

olarak kullanılabilmesidir. 


Sıvı biyoyakıt 

Biyoyakıt şeklindeki biyoenerji, ulaşımda kullanılan geleneksel yakıtların 

yerini alabilecek tek yenilenebilir enerjidir. Biyoyakıt üretiminin tam kapasiteye 

ulaşması yıllar sürebilir. Biyoyakıt, pişirme ve ısıtma araçlarında 

gaz yağı yerine de kullanılabilir. Bunun yanı sıra, tekne, traktör ve yük taşıtı 

gibi ulaşım araçlarında kullanılacak bir yakıt seçeneğidir. 

Katı Biyokütle 

Katı biyokütle ağaç, hayvan dışkısı ve sanayi atıkları gibi organik maddeleri 

kapsar. 

Biyoenerjinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 


Yerel ekonominin ve köylerin refahı üzerindeki 

olumlu etkisi kesim ve hasat döneminde iş olanağı 

yaratmasıdır. 

Bitkisel maddeler kullanıldığından yenilenebilirdir. 


Biyokütlenin enerjiye 

dönüştürülmesinde kullanılan 

maddelerin (yakacak odun 

hariç) üretimi uzun zaman alır. 

Arazi kullanımında 

rekabete yol açar. 

Farklı dönüştürme yöntemleriyle (fiziksel, kimyasal 

veya termal) gaz, sıvı veya katı durumda yakıt üretilir. 

İklim ve hava koşullarına bağlı 

olarak, yıl boyunca dalgalanma 

gösterir. 

Yakıt verimliliği 

sağlayan ocak, odun 

ve kömüre yönelik 

harcamaları düşürür; 

ormansızlaşmanın 

önlenmesine katkıda 

bulunur. 

Yakıt verimliliği sağlayan ocak 

Yakıt verimliliği sağlayan ocak, sera gazı emisyonunu 

azaltırken yakacak odun kullanımını da azaltır. Pişirme, 

ısıtma ve aydınlatma gereksinimlerinin karşılanmasında 

ana enerji kaynağı olarak yakacak odunun 

kullanıldığı gelişmekte olan ülkelerde, odunu daha 

verimli yakan geliştirilmiş ocaklar vardır. Bu ocak 

türü, odun veya kömüre yönelik harcamaların düşürülmesine, 

ormansızlaşmanın önlenmesine ve odun 

toplamak için sarfedilen zaman ve emeğin azaltıl- 

İyi yönetildiğinde, emisyona neden olmaz. 

Mevcut tesislerde ve taşıtlarda doğrudan fosil 

yakıtların yerini alabilen tek yenilenebilir enerji 

kaynağıdır. 

Biyogaz üretiminde çamursu atık gübre olarak da 



Biyokütlenin geleneksel 

yöntemlerle yakılması, önemli 

sağlık sorunlarına yol açabilir. 

İklim, arazi koşulları ve organik 

malzeme kaynağı gibi bulunduğu 

yere özgü nitelikler taşır. 

Biyokütle üretiminin çevresel 

ve toplumsal etkilerinin önemle 

değerlendirilmesi gereklidir. 

Biyokütle tabanlı elektrik 

sistemlerinin bakımında yeterli 

düzeyde bilgi sahibi olmak 

önemlidir. 

masına yardımcı olur. Yakıt verimliliği sağlayan ocak 

porselen, çelik, dökme demir ve hatta geri dönüştürülmüş 

metal varillerden yapılabilir. Geliştirilmiş ocak- 


ların verimliliğini ve faydalarını en üst düzeye çıkarmak 

için yerel halkın yiyecek tercihinin yanı sıra çevresel 

koşullar da incelenmelidir. 


Küçük Ölçekli 

Hidroelektrik Santral 

Hidroelektrik Santrallerin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 



Düşük maliyetle inşa edilebilir. 

Bütüncül ve havza bazında 

Hidroelektrik enerji, hâlâ dünyanın her yerinde en büyük yenilenebilir enerji 

kaynağıdır. Hidroelektrik enerjinin önemli bir bölümü, büyük barajlar tarafından 

üretilir. Hidroelektrik teknolojisi; kolay erişilebilir hâle geldikçe ve 

dünyanın her yanında kullanıldıkça, değişik ölçeklerdeki hidroelektrik santraller 

giderek yaygınlaşmıştır. Bugüne kadar, küresel hidroelektrik potansiyelinin 

yüzde 5’i küçük ölçekli tesisler tarafından üretilmiştir. Küçük ölçekli 

hidroelektrik tesisler, kolayca ve daha düşük maliyetle inşa edilebilir. Her tür 

küçük ölçekli hidroelektrik santrali inşaatını mümkün kılacak çok çeşitli proje, 

tasarım, materyal ve yapısal unsur vardır. Küçük ölçekli hidroelektrik sistemleri, 

gelişmekte olan ülkeler için diğer yenilenebilir enerji sistemlerine kıyasla 

daha ucuz, güvenilir ve istikrarlı bir elektrik akışı sağladığından tercih 

edilir. Uygulamaya ilişkin düşük maliyet ve yüzde 90’ı aşan verimlilik potansiyelinin 

bir araya gelmesi; kırsal ve büyük kentlerden uzak alanlarda, elektrik 

ihtiyacı olan yerlerde, küçük hidroelektrik sistemlerini daha ulaşılabilir 

yapmıştır. Küçük ölçekli hidroelektrik santraller yakıt gerektirmez, inşaat süreci 

dışında sera gazı emisyonu yoktur, az bakım gerektirir ve kullanım ömrü 

otuz yıldan fazladır. Ancak, akarsuyun bir bölümünün yönünün değiştirilmesinin 

yerel ekolojik yapıya zarar vermemesi gerekir. Ayrıca çevresel akış göz 

önünde bulundurulmalıdır. 

Farklı proje ihtiyaçlarına uygun, çok çeşitli, 

büyüklü küçüklü biçimlerde tasarım ve plan 

olanağı sunar. 

Yıl boyunca dalgalanma görülse de, rüzgâr ve 

güneş enerjisine oranla daha az değişken bir 

enerji kaynağıdır. 

Yüzde 90’ın üstünde verimlilik potansiyeli 

vardır. 

30 yılı aşan kullanım ömrü boyunca çok az bakım 

gerektirir. 

planlama yapılmadığında çok 

önemli ve geri dönüşü olmayan 

çevre sorunlarına yol açabilir. 

Bulunduğu yerin belirli özelliklere 

sahip olması gerekir. 

Artan enerji ihtiyacına göre 

genişletilmesi çok zordur. 

İklim koşullarına bağlı olarak, 

yıl boyunca üretilen elektrik 

miktarında dalgalanma 

görülebilir. 

Sistemin uygulanması için 

ileri düzeyde mühendislik bilgisi 

gerekir. 


Küçük ölçekli hidroelektrik sisteminin işlevini tam olarak yerine getirebilmesi, 

verimli olabilmesi için bulunduğu yerin bazı özelliklere sahip olması gerekir. 

Bunlar arasında, debisi yeterli bir akarsu ve enerjiye ihtiyaç duyulan 

yere yakın bir noktada su seviyesinde görülen düşme özelliği sayılabilir. Bu 

koşullar, mikro hidroloji teknolojiyi uygulama ihtiyacı duyan kırsal alanlarda 

ve köylerde her zaman sağlanamamaktadır. Küçük ölçekli hidroelektrik 

santraller akarsuya özel olarak yapılır. Bu yüzden, işletime açıldıktan sonra, 

enerji gereksinimindeki artışa cevap vermek için genişletilmeleri çok zordur. 

Bölgenin nüfusu veya kişi başına tüketim artarsa, elektrik arzını genişletmek 

için diğer kaynaklar araştırılmalıdır. Küçük ölçekli hidroelektrik teknolojisi, 

rüzgâr ve güneş sistemlerine kıyasla uzun dönemler boyunca sabit bir elektrik 

arzı sağladığı halde, yıl içinde ürettiği elektrik miktarında dalgalanma görülebilir. 

Bu dalgalanma; akarsuyun debisi ve su derinliğinden kaynaklanır. 

Bir akarsuya hidroelektrik santral kurmadan önce, bölgenin iklim koşullarıyla 

yıllık akarsu debi düzeninin yanı sıra, yıllar arasındaki değişkenlik de 

göz önüne alınmalıdır. İklim değişikliği gelecek yıllarda da bu şekilde sürerse, 

birçok bölgede kurulu olan tesisler verimsiz hale gelecektir. 

Yakıt gerektirmez. 

Kirletici madde üretmez. 


Bakım için, elektrik sistemleri 

hakkında yeterli düzeyde bilgi 

gerektirir. 

Türkiye’de bulunan 172 hidrolik enerji santralinin toplam kurulu gücü yaklaşık 14 GW olup, toplam kapasitesi 

yaklaşık 9 GW olan bir bölüm inşa halindedir. Yaklaşık 23 GW’lık bölüm ise planlama aşamasındadır. 

Türkiye’nin hidroelektrik kapasitesinin 2012 yılına kadar 35 GW’a çıkarılması planlanmaktadır. Bu durum, 

Türkiye’de 300’den fazla hidroelektrik enerji santralinin daha inşa edilmesi anlamına gelir. 


Güneş pişiricisi, 

havayı kirletmez ve 

emisyona neden 

olmaz. 

Güneş Pişiricisi 

Güneş pişiricisi, güneş enerjisiyle yemek pişirmek için kullanılan ucuz ve 

verimli bir yöntemdir. Güneş pişiricisi, su kaynatma veya pastörize etme 

amacıyla da kullanılabilir. Güneş pişiricisi, odun ocaklarının kullanıldığı 

gelişmekte olan ülkelerdeki sağlık sorunlarını önemli ölçüde azaltır. Pişiriciler, 

havayı kirletmez ve emisyona neden olmaz. Basit malzemeler kullanıldığı 

ve montajı kolay olduğu için yerel imalata çok uygundur. Gelişmiş 

ocaklarla bir arada kullanıldığında, güneş pişiricisi gelişmekte olan 

ülkelerde odun tüketimini önemli ölçüde azaltabilir. Daha düşük ısıda 

çalışması, uzun pişirme süresini telafi eder. Bu durum, yiyeceklerin çabuk 

pişirilmesi gerektiğinde uzun zaman harcaması nedeniyle bir dezavantaj 

olarak görülebilir. Ancak güneş pişiricisi, yiyecekleri yanmaya yol 

açmayacak ısıda pişirir. Güneş pişiricisinin etkin ve verimli olabilmesi 

için belirli iklimsel ve sosyoekonomik özellikler gereklidir. Kullanımında 

bol miktarda doğrudan gün ışığı gereklidir. Hane halkının günlük çalış- 

ma programına uygun olmalıdır: Bazı durumlarda, kırsal alanlar ve köylerde 

yaşayanlar gün boyu, güneşin en parlak olduğu saatlerde para kazanmak 

veya kendi yiyeceklerini üretmek için çalışmak zorundadır. Güneş 

battıktan sonra, güneş pişiricisinin çalışmadığı saatlerde yemek pişirmeye 

başlarlar. Başka bölgelerdeyse, uzun yağış mevsimi güneş pişiricisinin 

verimliliğini azaltabilir. Ayrıca kalabalık ailelerin kullandığı tencereler, 

bazı güneş pişiricisi türleri için fazla büyük olabilir. Güneş pişiricisi 

kullanmaya başlamadan önce bu sosyo-ekonomik ve iklimsel özellikler 

değerlendirilmelidir. 

Güneş Pişiricisinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 



Havayı kirletmez ve emisyona neden olmaz. Pişirme süresi uzundur. 

Yerel düzeyde imal edilebilir. 

Güneş ışığı, yağmur mevsimi 

gibi iklim koşullarına bağlı olarak 

verimlilikte farklılıklar gösterir. 

Başlangıç maliyeti düşüktür. 

Bazı durumlarda, kalabalık 

ailelerin ihtiyaçları için yeterli 

değildir. 

Yakacak odun yerine yenilenebilir bir enerji 

kaynağı kullandığı için sağlık sorunlarını ve orman 

kaybını azaltır. 

Başlangıç maliyeti düşüktür. 

Modele ve bakıma bağlı olarak uzun yıllar 





Fotovoltaik güneş 

enerjisi ve rüzgâr 

enerjisi sistemi iki 

yenilenebilir 

enerji kaynağının 

birbirini 

tamamlamasıyla 

toplam enerji 

üretimini artırır. 

Fotovoltaik-Rüzgâr Hibrid Sistemi 

Fotovoltaik güneş enerjisi ve rüzgar enerjisinin karma olarak kullanımı 

FV-rüzgar hibrid sistemi olarak adlandırılır. Fotovoltaik güneş enerjisi ve 

rüzgâr enerjisi sisteminin birbirini tamamlamasıyla toplam enerji üretimini 

artırır. FV sistemi gündüz gün ışığı varken elektrik üretir ama geceleri 

üretmez; rüzgâr sistemiyse rüzgâr estiğinde enerji üretir. Böylece iki 

sistemden gelen enerji, her ikisinin de üretiminin durduğu zamanlarda 

enerji sağlamak üzere pilleri şarj ederek depolanabilir. Bu hibrid sistem, 

gelişmekte olan ülkelerde, kırsal alandaki küçük köyler için çok yararlıdır. 

Hibrid sistem ülkenin ana enerji sistemine bağlandığı gibi, sistemden bağımsız 

da çalışabilir. Başlangıç yatırım maliyetinin oldukça yüksek olmasına 

rağmen, FV-rüzgâr hibrid sisteminin kullanım ömrü 20 yıl kadardır 

ve montajından sonra çok az bakım gerektirir. 

FV-Rüzgâr Hibrid Sisteminin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 



İki farklı yenilenebilir enerji teknolojisinin birbirini 

tamamlaması ve desteklemesi, 

kapasitenin artmasını ve farklı iklim koşullarından 

yararlanılmasını sağlar. 

Yatırım maliyeti başlangıçta 

yüksektir. 

Büyük projelerin yanı sıra küçük köylerde ve 

merkezden uzak proje sahalarında 

uygulama olanağı bulunur. 

Kullanıldığı yerde güneşin ve 

rüzgârın bol olması gibi belirli 

özellikler gerektirir. 

Kullanım ömrü yaklaşık 20 yıldır. 

Bakım için elektrik sistemleri 

hakkında yeterli düzeyde 

bilgi gerekir. 

Çok az bakım gerektirir. 

Panel ve türbinlerin çalınma riski 

vardır. 


Yerel düzeyde imal edilebilir. 


Bazı durumlarda, kalabalık 

ailelerin ihtiyaçlarına yeterli 

olmayabilir. 


Güneş ısıtma 

sistemi, suyu ısıtmak 

için fosil yakıt ya da 

odun kullanılan su 

ısıtma sistemlerine 

göre daha kolay ve 

ucuz bir teknolojidir. 

Güneş Isıtma Sistemi 

Otuz yıldan uzun bir süredir ticari olarak varlığını sürdüren güneş ısıtma 

teknolojisi, geçtiğimiz yıllarda suyu ve iç mekanları ısıtmak amacıyla yaygın 

olarak kullanılmaya başlanmıştır. Don görülmeyen gelişmekte olan 

ülkelerde çok basit ve ucuz sistemler kurulabilir. Diğer yenilenebilir enerji 

sistemleri gibi, güneş ısıtma sistemleri de çevresel ve toplumsal açıdan 

yararlıdır. Sıcak su için yakacak oduna duyulan talebin azalması; bir yandan 

orman kaybının azalmasını sağlarken, diğer yandan odun toplarken 

harcanan zaman ve emekten tasarruf edilmesini sağlar. Güneş ısıtma sistemi, 

suyu ısıtmak için, fosil yakıt ya da odun kullanarak sağlanan su ısıtma 

sistemlerine göre daha basit ve ucuz bir teknolojidir. Bu nedenle Türkiye 

gibi gelişmekte olan ülkelerde kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. 

Jeotermal Isı Pompası 

Jeotermal enerji, yeryüzünün ısısını kullanarak elektrik enerjisi üretmektir. 

Dünya’nın çekirdeğinde, yer katmanının 6.500 km derinliğinde sıcaklık 

5.500 dereceye, neredeyse Güneş’in yüzeyindeki sıcaklığa ulaşır. Ancak 

Dünya’nın yüzeyinden 15 metre derine inildiğinde, sıcaklık nispeten 

daha sabittir. Daha derinlere gidildikçe her 100 metrede sıcaklık yaklaşık 

3 derece artar. Soluduğumuz hava ve ayaklarımızın altındaki bu zemin, 

jeotermal enerjinin kaynağını oluşturur. Jeotermal enerji, temiz ve 

yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Jeotermal enerjide fosil yakıtla çalışan 

santrallere göre karbondiyoksit emisyonu daha azdır. Yeni sondaj teknolojileri 

açılan kuyuların çevresel etkisini azaltır. 

Güneş Isıtma Sistemlerinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 



30 yılı aşkın süredir kullanılan bir teknolojidir. Her iklim için uygun değildir. 

Isıtma, soğutma, kurutma gibi birkaç farklı Güneş enerjisiyle soğutma bir 

gereksinimi karşılayabilir. 

seçenek olabilir ancak karmaşık 

bir uygulamadır. 

Ucuz ve kolay bir sistemdir. 


Jeotermal ısı pompasından elde edilen enerji, yeraltındaki ısı kaynağından 

enerji üretimi anlamına gelen jeotermal enerjiyle karıştırılmamalıdır. 

Jeotermal enerji kaynakları dünyanın her yerine eşit dağılmamıştır. Jeotermal 

ısı pompaları hemen her yerde kullanılabilir. Bir ısı pompasının 

sıcak zeminde sıvı dolaşımını sağlaması için borular kullanılır. Zemindeki 

ısının binaların ısısından daha yüksek olduğu kış aylarında, ısı yoğunlaştırılarak 

zeminin yukarısındaki binalara aktarılır. Yaz aylarında zemin 

daha serin olduğunda jeotermal ısı pompası, binalardan ısıyı geri çekerek 

zemine verir veya havalandırma sistemini soğutur. Isı pompasının ev, ofis 

gibi ortamlardaki bireysel kullanımında elektrik faturasındaki düşüş, sistemin 

kurulum ve yürütme maliyetini karşılar. Binaları ısıtmak ya da sıcak 

su elde etmek için jeotermal ısı pompası, ısıyı yerin birkaç metre altından 

alır. Ayrıca suyu binalardaki su ısıtıcısına ulaşmadan ısıtarak harcanan 

enerjiden tasarruf sağlanabilir. Bir ısı pompasını çalıştırmak için 

harcanan her bir birim elektriğe karşılık jeotermal ısı pompası dört birim 

enerji üretir, bu nedenle oldukça verimlidir. Ayrıca jeotermal enerjinin 

seraların ısıtılması gibi tarımsal uygulamalarda yer almasıyla ısıtma masrafları 

yüzde 80’e kadar düşebilir. 


Kısa Kısa Yenilenebilir Enerji 

• Güneş enerjili ısıtıcılar, fotovoltaik piller ya da pasif güneş sistemleri 

güneşten enerji sağlar. 

• Rüzgâr enerjisi dağlarda, vadilerde, hatta denizde rüzgâr gücünü kullanır. 

• Suyun potansiyel enerjisinin baraj ya da türbinler aracılığıyla dönüş-türülmesi 

hidroelektrik enerjiyi meydana getirir. 

• Biyoyakıt; tarımsal artık, insan ya da hayvan atıkları gibi maddelerden 

elde edilir. 

• Jeotermal enerji, yeryüzünün ısısını kullanarak elektrik enerjisi üretmektir. 


Yenilenebilir Enerji Projeleri ve 

Yerel Halkın Katılımı 


Projelerinin Finansmanı 

Halkın 

yenilenebilir enerji 

sistemlerini 

desteklemesi ve 

sahiplenmesi 

başarının anahtarıdır. 

Toplumların yenilenebilir enerji kaynaklarına erişimine yardımcı olmak 

pek çok yarar sağlar. Bunlar arasında geçim, sağlık ve eğitim koşullarının 

iyileştirilmesi, doğal kaynaklar üzerindeki baskının azaltılması ve halkın 

çevre koruma konularındaki tutumunun geliştirilmesi sayılabilir. Yapılan 

çalışmalar gösteriyor ki; halk geleneksel enerji kullanımına dair kültürel 

bağlarına rağmen, yararını gördüğünde yeni yaklaşımları benimsemeye 

isteklidir. Halkın yenilenebilir enerji sistemlerini desteklemesi ve sahiplenmesi 

başarının anahtarıdır. Sistemlerin maliyetinin her bütçeye uygun, 

bakımının kolay olması gerekir. Yenilenebilir enerji arzı çevresinde 

yerel bir finansal destek yaratılabilirse, başarı olasılığı artmaktadır. Projeler 

gelişmekte olan ülkelerdeki yoksulluğu azaltmayı, kadınlara ve yoksullara 

yarar sağlamayı hedeflemelidir. 

Yinelenebilir ve 

sürdürülebilir 

projeler yapmak için, 

hükümet yetkilileri, 

işletmeler, yerel halk 

ve diğer ilgi grupları 

için ekonomik olarak 

uygulanabilir 

modeller 

üretilmelidir. 

Köy projelerinde ideal olan, köy halkının yenilenebilir enerji sistemlerinin 

değerini fark etmesi için maliyete katkıda bulunmasıdır. Sistemin 

gelecekte de varlığını koruması için en baştan itibaren halkın desteği ve 

maddi katkısı önemlidir. Sistemin bakımı ucuz olmalı ve mümkünse yerel 

halk tarafından da üstlenilmelidir. Yinelenebilir ve sürdürülebilir projeler 

yapmak için, hükümet yetkilileri, işletmeler, yerel halk ve diğer ilgi grupları 

için ekonomik olarak uygulanabilir modeller üretilmelidir. Bu tür modeller 

arasında kârlı çevre koruma ve yenileme çözümleri bulunmakta, 

çevre korunurken kâr elde edilmekte, mikro kredi çözümleri yenilenebilir 

enerjiyi hane halkları için ulaşılabilir hâle getirmektedir. Türkiye’de yenilenebilir 

kaynakların kullanımının artırılması için; Yenilenebilir Enerji 

Kanunu (2005) ve Jeotermal Kanunu (2007) çıkarılmıştır. 

Yenilenebilir enerji projelerinin finansmanında karbon 

pazarı önemli bir mekanizmadır. “Altın Standart” gibi 

mekanizmalar yenilenebilir enerji projelerinin kalitesini 

belgelendirir. Ancak bu mekanizmalardan onay almak 

için ödenen yüksek ücretler göz önünde bulundurulduğunda, 

karbon pazarı bu kitapta sunulan projelerden 

daha büyük ölçekli yenilenebilir eneji sistemleri 

için geçerli ve anlamlı bir girişim olacaktır. 



Sonuç ve Çözüm Önerileri: 

Türkiye’nin Artan Enerji Talebi ve 


lim değişikliğine neden olan sera gazlarını salan gelişmiş ülkelerin, küresel 

ısınmada tarihi sorumluluğu olmayan Türkiye gibi gelişmekte olan 

ülkelere teknoloji transferi konusunda fon sağlaması gerek. Bu fonların 

oluşturulması ve dağıtımı Kyoto Protokolü ya da Birleşmiş Milletler İklim 

Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi mekanizmaları tarafından belirlenmelidir. 

WWF-Türkiye kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtlara bağımlılığımızı 

azaltmak amacıyla, yenilenebilir ve sürdürülebilir enerji politikalarını projelerini 

ve işbirliklerini destekler. 

Yenilenebilir enerji ve doğa korumanın birlikte 

düşünülmesi gerekir. 

Yenilenebilir enerjinin yaygınlaşması; fosil yakıtlara dayalı enerji arzının, 

çevresel sorunların ve iklim değişikliğine neden olan sera gazlarının bü- 

WWF-Türkiye; 

fosil yakıt 

bağımlılığını kırmanın 

en etkin yolunun 

sürdürülebilir 

enerji politikalarından 

geçtiğinden hareketle 

yenilenebilir 

enerji sistemlerinin 

yaygınlaştırılmasını 

savunur. 

Yerel halka istihdam sağlayan, ormansızlaştırmayı azaltan, sera gazı emisyonlarını 

sınırlayan, yenilenebilir enerji projeleri ülkemizin artan enerji ihtiyacının 

karşılanmasında kritik öneme sahiptir. 

WWF-Türkiye; 

Uzun vadeli ve kalıcı destek politikalarını 

savunur. 

İçinde bulunduğumuz yüzyılda, fosil yakıtlardan ya da nükleer enerjiden 

daha ucuz olan rüzgâr, güneş ve jeotermal gibi enerji alternatifleri mevcuttur. 

Bu potansiyeli gerçekleştirmek için yeni teknolojileri geliştirmek 

ve destekleme mekanizmaları oluşturmak gerekir. 

Şebeke sistemleri ve restorasyon talep eder. 

Yenilenebilir enerji kaynaklarını çeşitlendirmek ve potansiyeli geniş kesimlere 

ulaştırmak için elektrik şebekelerimizin yeniden yapılandırılması 

gereklidir. Depolama altyapısını geliştirmenin maliyetli olduğu göz önünde 

bulundurulduğunda, yeni politik açılımlar geliştirilmelidir. Gelecekteki 

kazanımlar düşünüldüğünde gerçekleşen atılımların başlangıç maliyeti 

uygun düzeydedir. 

yük ölçüde azaltılması demektir. Ancak yenilenebilir enerji teknolojilerinin 

geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması sürecinde biyolojik çeşitliliğin korunması 

çok önemlidir. 

Yenilenebilir enerji, insanlığın enerji ihtiyacını karşılamada sürdürülebilir 

bir değişim demektir. Başka bir deyişle; bu değişim kirli teknolojiden 

yüksek verimliliği olan temiz kaynaklara geçiştir. Bu dönüşüm yalnızca 

teknoloji değişimiyle gerçekleşemez. Hükümetlerin ve özel sektörün birbirini 

tamamlayan süreçleri bir arada ele alması ve aşağıda sunulan gerçekleri 

göz önünde bulundurarak karar vermesi gereklidir: 

• Dünyanın enerji altyapı ihtiyaçları için 2001-2030 yılları arasında 16 

trilyon dolar yatırım yapılması öngörülüyor. Bu yatırımın temiz ve verimli 

enerjiye geçiş için kullanılması gereklidir. 

• Hükümetler somut ve yönetilebilir yasal düzenlemeler geliştirmelidir. 

• Hükümetler 150 milyar dolarlık yıllık fosil yakıt sübvansiyonunu verimli 

ve temiz sistemlere yönlendirmelidir. 

• Enerji üretim kaynakları çeşitlendirilmeli, enerji arzı büyük santrallerin 

yanı sıra küçük ölçekli üreticilerle dengelenmelidir. 

• Yeni şebeke sistemleri, mümkün olan en yüksek verimlilik seviyesine 

getirilmelidir. 


Büyük ölçekli yenilikçi projeler önerir. 

Yenilenebilir enerji teknolojileri günümüzde fosil yakıtlardan daha pahalı 

olsa da büyük bir potansiyele sahiptir. Büyük ölçekli güneş ve rüzgâr 

parklarının fiyatları düşürülebilir ve böylece geniş kesimlere yenilenebilir 

enerji sağlanabilir. Doğanın kendini yenileme kapasitesi içinde, doğru 

uygulandığında doğayı kirletmeyecek olan yenilenebilir enerji daima 

var olacaktır. 

Teknolojik işbirliğinin ve gelişmekte olan ülkelere 

yardımın önemine inanır. 

Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve Hindistan gibi ülkeler 

yenilenebilir enerji teknolojilerine yatırım yaparken; Afrika, Latin Amerika, 

Uzak Doğu ve Orta Doğu ise geri planda kalmaktadır. Bu nedenle ik- 

• Özel sektör ve kamu kurumları, enerji verimliliği ve yerinde temiz enerji 

üretimi potansiyelini değerlendirmelidir. 

• Ulaşım sektörü, verimliliği artırmanın yanı sıra temiz kaynaklardan elde 

edilen yakıtları kullanmalıdır. 

Gelecek yenilenebilir enerjide... 

Fosil yakıtlara dayalı, maliyetli ve tehlikeli enerji kaynaklarının modasının 

geçeceği günler yakın. Doğru teknolojileri uyguladığımızda küresel 

enerji arzının yüzde 70’ini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlayabiliriz. 

Yaşayan bir dünyanın anahtarı olan yenilenebilir enerji; gerçek anlamda 

sürdürülebilir ve temiz olan tek enerjidir. 




İklim Değişikliğiyle 

Mücadele 

WWF’nin biyolojik çeşitliliğin kaybı ve ekolojik ayak izinin azaltılması 

yönündeki hedeflerine ulaşması açısından, iklim değişikliğiyle mücadele 

çok büyük öneme sahiptir. Küresel sıcaklık ortalamasının, Sanayi Devrimi 

öncesi düzeyinin 2°C’nin üzerine yükselmesini engelleyemezsek, 

yeryüzünün doğal sistemleri geri döndürülemez bir yıkım yaşayabilir. 

Sıcaklık artışlarının 2°C’nin altında kalması küresel ölçekte sera gazı 

emisyonlarının 2050 yılına kadar yüzde 80 düşürülmesiyle mümkündür. 

WWF olarak iklime zarar vermeden, küresel enerji talebini karşılamak 

için altı çözüm önerisi sunuyoruz: 

1 Enerji Hizmetleri ve Birincil Enerji Üretimi 

Arasındaki Bağlantıyı Koparmak 

Enerji verimliliği (kullanılan birim enerji başına daha çok enerji hizmeti 

almak), özellikle öz sermayesi yetersiz olan gelişmiş ülkelerde bir önceliktir. 

WWF’nin iklim çözümlerine göre, 2020-2025 yılları itibariyle, enerji 

verimliliği sayesinde enerji hizmetlerine artan talep, birincil enerji üretimine 

yönelik istikrarlı net bir talep çerçevesinde karşılanabilecek ve tahmini 

talep yılda yüzde 39 oranında azalacaktır. 

2 Orman Kaybını Durdurmak 

Özellikle tropikal bölgelerde, orman kaybını durdurmak ve mevcut durumu 

tersine çevirmek, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir unsurdur. 

Arazi kullanım değişikliğinden kaynaklanan emisyonları durdurmaya 

yönelik faaliyetler hayata geçirilmediğinde, WWF’nin iklim 

çözümlerinin yüzde 90’ı aşan başarı olasılığı aşamalı olarak yüzde 35’e 

kadar düşer. 

4 Esnek Yakıtlar, Enerji Depolama ve Yeni 

Altyapılar Geliştirmek 

Rüzgâr ve güneş gibi kesintili kaynaklardan elde edilen yüksek miktarda 

enerji, depolanıp taşınabilir hâle gelmeden ve endüstrilerin termal 

ihtiyaçlarını karşılayabilen yakıtlara dönüştürülmeden, fosil yakıt 

kullanımında büyük bir düşüş gerçekleştirilemez. Bu kapsamda hidrojen 

enerjisi gibi yakıtların üretimi ve dağıtımı için büyük ölçekli yeni 

yapılanmalar gereklidir. 

5 Yüksek Karbonlu Kömürün Yerine Düşük 

Karbonlu Gazın Kullanılması 

‘Geçiş dönemi yakıtı’ olan doğal gaz, diğer enerji kaynaklarının ve 

teknolojilerinin endüstriyel ölçekte daha düşük düzeyde geliştiği dönemlerde, 

yeni kömür santrallerine uzun süre mahkum olunmamasını ve kısa 

dönemde önemli miktarda karbon tasarrufu sağlamayı olanaklı kılar. 

6 Karbon Tutma ve Depolama 

Karbon emisyonlarını arzu ettiğimiz seviyede tutabilmek için fosil yakıt 

tesislerinin en kısa zamanda, –tamamı 2050 yılına kadar tamamlanmış 

olmak üzere– karbon tutma ve depolama teknolojileriyle donatılması gereklidir. 

Karbondioksidin uzak depolama alanlarına taşınması çok pahalı 

olacağından, yeni santrallerin planlanmasında ve konumlandırılmasında 

bu teknoloji büyük önem taşır. Başka bir deyişle, mevcut fosil yakıt tesislerinin 

tamamının 2050 yılına kadar karbon tutma ve depolama 

teknolojisiyle donatılması bu dönemde enerji arzının yüzde 26’sını 

oluşturacak kadar önemli bir adımdır. 


3 Düşük Emisyon Teknolojilerinin Eşzamanlı 

Büyümesi 

Sürdürülebilirlik açısından çevresel ve sosyal sınırlamalar olması 

koşuluyla rüzgâr, hidro, güneş (fotovoltaik) ile termal ve biyoenerji gibi 

kaynakların kullanılmasına yönelik mevcut teknolojilerin hızlı ve aynı 

doğrultuda takibi çok önemlidir. 2050 yılına kadar bu teknolojiler, enerji 

verimliliği gerçekleştirildikten sonra geriye kalan talebin yüzde 70’ini 

karşılayabilir. 


Kaynaklar 

WWF-Türkiye 

Tek Dünya Geleceğine 

“İklim Çözümleri 2050: Türkiye Vizyonu”, WWF-Türkiye: 2009 

Harper, D., “Sun, Wind, Water and More: Renewable Energy and WWF 

Field Projects”, WWF:2009 

DeGunther R., “Alternative Energy for Dummies”, Wiley Publishing:2009 

Dünyanın en büyük doğa koruma kuruluşlarından WWF’nin ülkemizdeki 

temsilcisi olan WWF-Türkiye; değerli doğal yaşam alanlarını ve canlı türlerinin 

koruyarak, insanın doğadaki ayak izini azaltmayı ve ülke çapında 

bir değişim yaratmayı amaçlar. 

International Energy Agency, Energy Investment Outlook: 2004 

http://www.enerji.gov.tr/mevzuat/5346/5346_Sayili_Yenilenebilir_Enerji_Kaynaklarinin_Elektrik_Enerjisi_Uretimi_Amacli_Kullanimina_%20Iliskin_Kanun.pdf 

WWF-Türkiye’nin Vizyonu: Yeryüzünde herkes Türkiye’deki insanlar 

gibi yaşasaydı, dünyamız bize yetmeyecek, bir gezegene daha ihtiyacımız 

olacaktı. WWF-Türkiye’nin vizyonu; Türkiye’nin doğayla uyum içinde 

yaşayan bir ülke olması, bu ülkenin insanlarının “Tek Dünya Geleceği”nde 

yaşamasıdır. 

http://www.enerji.gov.tr/mevzuat/5346/YEK_Belgesi_Verilmesine_ 

Iliskin_Usul_ve_Esaslar_Hakkinda_Yonetmelik.pdf 

http://www.enerji.gov.tr/mevzuat/5346/Ruzgar_Enerjisine_Dayali_ 

Lisans_Basvurularinin_Teknik_Degerlendirilmesi_Hakkinda_Yonetmelikte_Degisiklik_Yapilmasina_Dair_Yonetmelik.pdf 

http://www.wwf.org.tr 

WWF-Türkiye’nin Misyonu: WWF-Türkiye, yeryüzünün doğal çevresinin 

bozulmasının durdurulması ve insanların doğayla uyum içinde yaşadığı 

bir gelecek kurulması için çalışır. Bunun için WWF-Türkiye; 

• Biyolojik çeşitliliği korur. 

• Yenilenebilir doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını destekler. 

• Kirliliğin ve aşırı tüketimin azaltılmasını sağlamaya çalışır. 


http://www.ttgv.org.tr 

http://www.kuresel-isinma.org 

http://www.wikipedia.org 

WWF-Türkiye çalışmalarını “ülkemizin doğasının korunması”, “yaşam 

biçimimizin değişmesi” ve “iklim değişikliğiyle mücadele” olmak 

üzere üç ana bileşende yürütür. Ülkemizin doğasını korumaya yönelik 

çalışmalarda biyolojik çeşitlilik açısından önemli bayrak türler ve alanlar 

ele alınır. “Yaşam biçimimizin değişmesi” birbiriyle bağlantılı iki 

amaca hizmet eder. Doğal kaynaklarımızın akılcı kullanımı ve “tek dünya 

geleceği” diye özetlenen ekolojik ayak izimizin azaltılması düşüncesinin 

hayata geçirilmesi bu kapsamda yer alır. İklim değişikliğiyle mücadelede 

WWF-Türkiye; ülkemizin Kyoto ve sonrasındaki süreçte etkili adımlar 

atması; enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji hamleleriyle düşük karbon 

ekonomisine sahip olması için çalışır. 


40 Yine Yeni Yeniden Yenilenebilir Enerji

Yine Yeni Yeniden Yenilenebilir Enerji WWF TÃ¼rkiye

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?