için tıklayınız.
için tıklayınız.
için tıklayınız.
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
İfade ve Basın Özgürlüğü<br />
İnsan Hakları Avrupa<br />
Sözleşmesi (İHAS)<br />
10. madde<br />
Yrd. Doç. Dr. Zeynep Oya Usal<br />
29-30 Kasım 2012<br />
İstanbul
İHAS 10. madde<br />
1. Herkes ifade özgürlüğü hakkına<br />
sahiptir. Bu hak, kamu makamlarının<br />
müdahalesi olmaksızın ve ulusal sınırlara<br />
bakılmaksızın, bir görüşe sahip olma,<br />
haber ve düşünceleri elde etme ve<br />
bunları ulaştırma özgürlüğünü de içerir.<br />
Bu madde, devletin radyo yayıncılığını,<br />
televizyon ve sinema işletmeciliğini izne<br />
bağlamasına engel değildir.
İHAS 10. madde<br />
2. Bu özgürlükleri kullanırken ödev ve<br />
sorumluluk içinde hareket edilmesi<br />
gerektiğinden, ulusal güvenlik, ülke<br />
bütünlüğü veya kamu güvenliği, suçun veya<br />
düzensizliğin önlenmesi, genel sağlık ve genel<br />
ahlakın korunması, başkalarının şeref ve<br />
haklarının korunması, gizli bilgilerin açığa<br />
vurulmasının önlenmesi, yargılama organının<br />
otorite ve tarafsızlığının korunması amacıyla,<br />
demokratik bir toplumda gerekli bulunan ve<br />
hukukun öngördüğü formalitelere, şartlara,<br />
yasaklara ve yaptırımlara tabi tutulabilir.
10. Madde ile teminat altına alınan<br />
haklar:<br />
•İfade özgürlüğü<br />
•Kanaat sahibi olma özgürlüğü<br />
•Bilgi, haber ve düşünceyi edinme özgürlüğü<br />
•Bilgi ve düşünceyi yayma ve ulaştırma<br />
özgürlüğü
“ifade”:<br />
yazılı ya da sözel kelimelerle sınırlı<br />
değildir; bir fikir ifade etmeyi ya da bir<br />
bilgi sunmayı amaçlayan resimleri,<br />
görüntüleri ya da eylemleri de kapsar.
[sadece] olumlu karşılanan ya da kimseye<br />
saldırgan gelmeyen ya da insanların<br />
kayıtsız kalabildiği bilgi ve fikirler değil<br />
saldırgan gelen, şoke eden ya<br />
da rahatsız eden fikirler de ifade özgürlüğü<br />
kapsamındadır; demokratik<br />
toplumun vazgeçilmez özellikleri olan<br />
çoğulculuğun, hoşgörünün ve açık<br />
fikirliliğin gerekleri bunlardır.<br />
(Handyside / Birleşik Krallık, 1976)
“…basın kamuoyunu ilgilendiren<br />
konularda bilgi ve fikir verme yükümlülüğüne<br />
sahiptir. Söz konusu olan yalnızca basının bu<br />
tür bilgi ve fikirleri verme görevine sahip olması<br />
değildir: Kamuoyunun da bunları edinme hakkı<br />
bulunmaktadır. Aksi halde basının, “kamusal<br />
bekçiliği (public watchdog)” gibi yaşamsal bir<br />
rolü<br />
oynaması<br />
mümkün olamaz.” (Goodwin / Birleşik Krallık, 1996)
İfade Özgürlüğü Kısıtlandığı<br />
Hallerde:<br />
1. Müdahale yasal olmalıdır.<br />
2. Müdahale 10 (2) maddede sıralanan<br />
meşru amaçlardan birini<br />
gerçekleştirmeye yönelik olmalıdır<br />
3. Müdahale demokratik bir toplumda<br />
gerekli olmalıdır
Müdahalenin yasal olması<br />
-Yasayla yapılıp yapılmama<br />
-Ulaşılabilirlik ve öngörülebilirlik<br />
Sunday Times / İngiltere (1979)<br />
Rotaru / Romanya, Petra/ Romanya<br />
(2000)<br />
Akçam / Türkiye (2011)
Müdahalenin meşru amacı<br />
Ulusal güvenliğin korunması<br />
Toprak • bütünlüğünün korunması<br />
Kamu emniyetinin korunması<br />
Kamu düzeninin sağlanması ve suç<br />
işlenmesinin önlenmesi
Müdahalenin meşru amacı<br />
Sağlığın ve ahlakın korunması<br />
Başkalarının nam ve şöhretinin<br />
•<br />
korunması<br />
Gizli tutulması kaydıyla alınmış<br />
bilgilerin açıklanmasının önlenmesi<br />
Yargı gücünün otorite ve<br />
tarafsızlığının sağlanması
İHAS 17. madde ışığında 10. madde yorumu<br />
“Bu Sözleşme hükümlerinden hiçbiri, bir devlete, topluluğa<br />
veya kişiye, Sözleşme'de tanınan hak ve özgürlüklerin yok<br />
edilmesine veya burada öngörülduğünden daha geniş<br />
ölçüde sınırlamalara uğratılmasına yönelik bir etkinliğe<br />
girişme ya da eylemde bulunma hakkını sağlar biçimde<br />
yorumlanamaz”<br />
•<br />
-İnkarcılığın kınanması (Honsik/Avusturya, 1995)<br />
- Irkçı /dinsel temelli nefret söylemleri<br />
(Jersild/Danimarka, 1994)
Demokratik bir toplumda gereklilik<br />
- Acil bir sosyal ihtiyaç<br />
-Orantılılık ilkesi<br />
Observer ve Guardian/Birleşik Krallık (1991)<br />
Pakdemirli/ Türkiye (2005)
Ulusal Güvenlik<br />
- Vereniging Weekblad Bluf / Hollanda<br />
(1995)<br />
-Hadjianastassiou / Yunanistan<br />
(1992)<br />
- Stoll / İsviçre (2007)<br />
(askeri sırlar)
Türkiye aleyhine açılan<br />
davalarda…<br />
• Mehdi Zana/ Türkiye (2004)<br />
• Karataş / Türkiye (1999)<br />
• Ürper ve Diğerleri (2009) – Basın Özgürlüğü<br />
• Gözel and Özer/ Türkiye (2010) - Basın Özgürlüğü
Bu tür davalarda “temel ölçüt”<br />
• “Söylem (ifade), şiddet kullanmaya, silahlı<br />
direnişe ya da ayaklanmaya teşvik etmiyorsa;<br />
söylemin, kimlikleri belirlenebilir kişilere<br />
yönelik akıldışı ve derin bir nefret aşılayarak,<br />
telkin ederek, şiddete yol açma gücü yoksa,<br />
bu söylem ceza hukuku yolu ile<br />
kısıtlanmamalıdır (İsak Tepe / Türkiye)”
Türkiye aleyhine açılan davalar<br />
açısından…<br />
* TCK 301. madde<br />
Dink-Türkiye, n os 2668/07, 6102/08, 30079/08, 7072/09 et 7124/09.<br />
* TCK 215. madde (suç veya suçluyu övme)<br />
* TCK 277 ve 288. maddeler (yargı kararını etkileme)<br />
•TMK madde 6 §§ 2, 4 (Terör örgütü bildirisi yayınlama)<br />
Gözel ve Özer -Türkiye, n os 43453/04 et 31098/05, 6 Temmuz 2010<br />
* TMK madde 6 § 5 (toplatma) (15’ten fazla dava)<br />
Ürper ve diğerleri -Türkiye, n os 14526/07, 14747/07, 15022/07, 15737/07,<br />
36137/07, 47245/07, 50371/07, 50372/07 et 54637/07, 20 Ekim 2009<br />
YAPISAL SORUN NİTELİĞİNDE.
Ahlakın Korunması<br />
-Otto-Preminger Institut/Avusturya (1994)<br />
-I.A/Türkiye (2005)<br />
-Akdaş / Türkiye (2010)<br />
-Aydın Tatlav /Türkiye (2006)<br />
-Vereinigung Bildender Künstler / Avusturya<br />
(2007)
Başkalarının Hakları<br />
-Siyasilerin Eleştirilmesi<br />
- Tuşalp / Türkiye (2012)<br />
-Radio Twist /Slovakya (2006)<br />
-Hakaret<br />
- Filatenko/ Rusya, (2007)<br />
-Flux (nr. 6) / Moldovya (2008)<br />
-Gazetecilerin kaynaklarının korunması<br />
-Voskuil /Hollanda (2007)<br />
- Tillack /Belçika (2007)<br />
Telegraaf Media Nederland Landelijke Media B.V. and Others /<br />
Hollanda (22.12.2012)
Kriterler…<br />
• İfade sahibinin toplumdaki rolü<br />
•Bu kişinin belli bir bölgedeki etkinliği<br />
•Sözkonusu ifadenin ne kadar kişiye ulaştığı<br />
•Basının demokratik toplumdaki fonksiyonu<br />
•Halkın iktidar sahiplerinin icraatleri üzerine bilgi<br />
alabilme ve eleştirme hakkı<br />
•İfadelerde şiddete ve nefrete teşvik olup<br />
olmadığı