Slayt 1 - Türkiye Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi - Erciyes ...
Slayt 1 - Türkiye Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi - Erciyes ...
Slayt 1 - Türkiye Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi - Erciyes ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Türkiye</strong>’de <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong><br />
Çalışmaları<br />
Doç. Dr. İbrahim KÜÇÜK<br />
<strong>Erciyes</strong> Üniversitesi
Mevcut durum<br />
• İlk girişim TÜBİTAK MAM <strong>Radyo</strong> Teleskopu<br />
– 2m çanak antenli radyo teleskop<br />
• <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong><br />
çalışmaları<br />
– 2 adet 5m çanaktan oluşan eğitim teleskopları ile<br />
radyo astronomi eğitimi.<br />
– DPT projesi ile 12m çanak ve 20m çaplı radome’a<br />
sahip radyo teleskop kurulumu, dönüşümü.<br />
• <strong>Türkiye</strong> <strong>Ulusal</strong> <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> <strong>Gözlemevi</strong>
TUBITAK<br />
MAM<br />
MRT-2<br />
2m çaplı<br />
mm<br />
<strong>Radyo</strong><br />
Teleskop<br />
Gebze-<br />
Kocaeli<br />
(1993-1998)
<strong>Erciyes</strong> Üniversitesi<br />
<strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> <strong>Gözlemevi</strong>
PROJELER<br />
ÜNİVERSİTE<br />
• ERT-2 <strong>Radyo</strong> Teleskopunun Rehabilitasyonu, <strong>Erciyes</strong><br />
Üniversitesi Araştırma Projesi, 01/52-33, 2001-2002.<br />
• Pulsar ve Magnetar olarak bilinen Nötron Yıldızların<br />
evrimi, <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi Araştırma Projesi,<br />
01/52-1, 2001-2002.<br />
• <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi <strong>Radyo</strong> Teleskopunun Otomatik<br />
Takip Sisteminin ve 1420MHz Frekansta Çalışan Nötr<br />
Hidrojen Alıcısının Geliştirilmesi, <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi<br />
Araştırma Projesi, FBA-03-18, 2003-2006.<br />
• 5 metre çaplı 2 veya daha fazla antenden oluşan <strong>Radyo</strong><br />
Interferometre Tasarımı, <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi Araştırma<br />
Projesi, FBA-03-12, 2003-2006.<br />
• Yüksek Lisans Projesi, "<strong>Astronomi</strong>k radyo emisyon<br />
mekanizmaları", FBE 06-40, 2006-2008.
OCAK 2003<br />
ERT-5’İN<br />
ÇANAK MONTE<br />
SİSTEMİNİN<br />
YAPIM AŞAMASI
ŞUBAT 2003
ERT-5 / 1
ERT-5 5 / 2
Committee on Radio Astronomy<br />
Frequencies<br />
2001 yılından itibaren üyelik<br />
<strong>Erciyes</strong> Üniversitesinde
1. <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi<br />
<strong>Radyo</strong>Teleskop Dizgesi Çalıştayı<br />
Fen-Edebiyat Fakültesi <strong>Astronomi</strong> ve<br />
Uzay Bilimleri Bölümü<br />
• 26 Mayıs 2003 Pazartesi<br />
• Saat: 09:30<br />
• Fen Edebiyat Fakültesi<br />
Konferans Salonu
1420 MHz Hidrojen alıcısı
Hava Monitörü
Öğrencilerle eğitim çalışmaları
Kalibrasyon çalışmaları ve İlk Sinyal
PROJELER<br />
DPT<br />
• "<strong>Erciyes</strong> Üniversitesi <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong><br />
<strong>Gözlemevi</strong>", 2007-2010.
<strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> Eğitimi adına<br />
Gerçekleştirilenler<br />
• 1 son sınıf lisans öğrencisi 1 ay süre için<br />
İrlanda’ya gönderildi (Kayseri Ticaret<br />
Odası ve <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi Vakfı<br />
desteği ile). Sürmekte olan radyo verileri<br />
indirgeme çalışmalarına katıldı.<br />
• 1 Yüksek Lisans öğrencisi Amerika West<br />
Virginia Green Bank “Single“<br />
Dish Summer<br />
School” ” a kabul edildi. “Galactic“<br />
continuum” ” konusunda projeye katılacak.
<strong>Erciyes</strong> Üniversitesi’nde<br />
VERİLMEKTE OLAN RADYO ASTRONOMİ<br />
DERSLERİ<br />
ASTFİZ 304 Elektronik II 3 0 3<br />
ASTFİZ 314 Elektronik Lab II 0 2 1<br />
ASTFİZ 303 Elektronik I 3 0 3<br />
ASTFİZ 313 Elektronik Lab I 0 2 1<br />
AST 404 Görsel Bölge Dışı <strong>Astronomi</strong> 3 0 3<br />
AST 445 Kuramsal <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> 3 0 3<br />
AST 446 Gözlemsel <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> 1 2 2<br />
AST 449 Antenler 2 0 2<br />
AST 450 Anten Laboratuarı 0 2 1<br />
AST 452 <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> Projeleri 1 4 3<br />
ASTFİZ 401 Elektromagnetik Teori I 3 0 3<br />
19 12 25
<strong>Ulusal</strong> Proje’nin amacı<br />
• Bu projenin amacı, iyi bir radyo<br />
teleskopla, bulunduğu enlem ve<br />
boylamda yapılacak araştırmalarla,<br />
<strong>Türkiye</strong>’nin <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong>’de söz<br />
sahibi olacağı bir<br />
“<strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> <strong>Gözlemevi</strong>”<br />
kurulmasıdır.
Gerekçeler ve Dayanak<br />
• <strong>Radyo</strong> teknolojisini geliştiren ülkeler bu teknolojiyi aynı<br />
zamanda insanların refah düzeyini yükseltmek<br />
amaçlarıyla da kullanmasını bilmişlerdir. Uygulamalar<br />
tarımdan tıbba kadar değişik alanlara yayılmış, kullanılan<br />
görüntü işleme yöntemleri uzay çalışmaları sayesinde<br />
geliştirilmiş, tomografi ise analizler yapıldıktan sonra<br />
ortaya çıkmıştır. Bugün çok yaygın kullanım bulan cep<br />
telefonları, uydu haberleşme sistemleri gibi bir çok<br />
alanda radyo teknolojisi kullanılmaktadır.<br />
• Örnekler çoğaltılabilir ancak özet olarak bu teknolojiler<br />
ve disiplinlerarası bilim dallarında araştırmalar teknoloji<br />
ürünlerinin müşterisi olmaktan kurtulamayacaklardır.<br />
Bununla söylenmek istenen teknolojiyi sıfırdan<br />
başlayarak üretmeye çalışmak değildir. Yatırımlar<br />
öncelikle insan yetiştirilmesine yönelik olmalıdır.
Mevcut durum<br />
• <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> ülkemizde 1990-1997 1997 yılları arasında deneysel<br />
olarak TÜBİTAK MAM’da yürütülmüştür. Ukrayna’dan alınan 2m<br />
çaplı küçük bir radyo teleskop ile yürütülen bazı çalışmalar,<br />
yaptırılan yüksek lisans tezleri olmasına karşın, teleskopun<br />
teknolojisi eski olduğu için çalışmaya devam edememiştir.<br />
• Şu anda <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi <strong>Astronomi</strong> ve v<br />
Uzay Bilimleri Bölümü (AUBB)’nde<br />
2 adet 5m çanaktan oluşan biri<br />
dizge sistemi ve binası kurulmuş ve faaliyete başlamıştır.<br />
• Bunlara ek olarak, altyapıyı güçlendirmek amaçlı 2 DPT Projesi<br />
yürütülmektedir. Bunlarda biri <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong><br />
omi<br />
<strong>Gözlemevi</strong> Projesi’dir ve 12m çanak antenli ve radome’a sahip bir<br />
radyo teleskop <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi yerleşkesi içerisine<br />
yerleştirilmekte olup özellikle lisans, yüksek lisans ve doktora<br />
öğrencilerinin eğitimleri amaçlı kullanılacaktır. Bu proje dahilinde<br />
inde<br />
yurtdışı eğitim amaçlı öğrenci yollanması ve bilim insanı daveti de<br />
vardır. Diğer DPT Projesi <strong>Ulusal</strong> <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> <strong>Gözlemevi</strong><br />
Projesidir. Bununla ilgili olarak yine <strong>Erciyes</strong> Üniversitesi öğretim<br />
üyesi Doç. Dr. İbrahim KÜÇÜK başkanlığında yer seçim çalışmaları<br />
yürütülmektedir.
PROJE
YER SEÇİM EKİBİ
4 Mayıs 2007<br />
TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü
5 Temmuz 2007<br />
TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü
Çalışma Takvimi
Hedefler<br />
1. Yüksek Lisans Programı açılması (<strong>Erciyes</strong> Üniversitesinde 2006-2007 2007 akademik<br />
yılında açıldı, radyo astronomi alanında 3 öğrenci yetiştiriliyor).<br />
r).<br />
2. <strong>Türkiye</strong> <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> Enstitüsü’nün yasal statüsünün belirlenmesi.<br />
esi.<br />
Belirlenecek statüye göre atamaların yapılması(Kurucu yönetici, yönetici,<br />
yardımcısı(teknik), sekreter (tam zamanlı)).<br />
3. Yer seçim çalışmaları (1 Mayıs 2007 itibarı ile başlatıldı).<br />
4. <strong>Radyo</strong> Teleskop seçimi (çanak çapı, radyo alıcı ve frekans aralığı ı seçimi).<br />
5. <strong>Radyo</strong> Teleskopun ısmarlanması.<br />
6. Seçilen yerin arazisinin Enstitü’ye tahsisi.<br />
7. Alt yapı çalışmaları, <strong>Gözlemevi</strong> binalarının projelendirilmesi ve yapımı.<br />
8. <strong>Radyo</strong> Teleskopun yapımı, kurulması.<br />
9. Yurt içinde doktora eğitimi yaptırılması (<strong>Erciyes</strong> Üniversitesi AUBB’de 1 öğrenci<br />
sürekli tayfı, 1 öğrenci radyo çizgi tayfı konularında doktora yapacak y<br />
aşamaya<br />
geldi).<br />
10. Yurtdışında doktora eğitimi (1 öğrenci gözlemlere dayalı radyo çizgi ç<br />
tayfı, 1<br />
öğrenci VLBI ağı gözlemlerine dayalı çalışma yapacak şekilde ayarlanacak).<br />
11. <strong>Türkiye</strong> <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> <strong>Gözlemevi</strong> Enstitüsü’nün minimum kadrolarının<br />
oluşturulması (2 adet bilgisayar mühendisi, 2 adet elektronik mühendisi (bakım,<br />
geliştirme, ön veri işleme vb. işlerini yerine getirecek özellikte), en az<br />
elektromekanik teknisyen, Bilim gurubu (gözlemleri ve gözlem zamanlarını<br />
anlarını<br />
planlayacak doktoralı ekip).
Enstitü<br />
• <strong>Ulusal</strong> <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> <strong>Gözlemevi</strong> için seçilecek teleskop tipi ve<br />
teknik özellikleri ülkemizdeki radyo astronomi politikasını belirlemekle<br />
eşdeğerdir. <strong>Radyo</strong> teleskoplarda günümüzde kullanılan teknolojinin<br />
temel prensipleri konularında astronomi ve uzay bilimleri bölümlerinde<br />
ve ilgili bölüm ve enstitülerinde yüksek lisans ve doktora öğrencileri<br />
yetiştirilebilir. Ayrıca radyo astronomi fizik, astronomi ve mühendislik<br />
uygulamalarının kaynaştığı disiplinler arası bir bilim dalıdır.<br />
• Dünyadaki radyo astronomi enstitülerinin yapılanma süreçleri ve<br />
durumları örnek alınarak <strong>Türkiye</strong> radyo astronomi çalışmaları bunların<br />
deneyimlerden yararlanmalıdır. Bir radyo teleskopun sürekli olarak<br />
işler kılınması için iyi bir elektronik laboratuarına, veri indirgeme<br />
merkezine gereksinim vardır.<br />
• Dünyadaki tüm radyo gözlemevlerinde olduğu gibi bağımsız, kendi<br />
bütçesi olan enstitü yapısına gereksinim olacaktır. <strong>Radyo</strong> astronomiye<br />
başlayan tüm ülkelerde enstitülerin teleskop yapımıyla birlikte<br />
kurulduğu görülmektedir. Hollanda, Almanya, Avustralya, ABD’deki<br />
enstitüler başlıca örneklerdir. <strong>Radyo</strong> astronomi enstitülerinin<br />
altyapıları ve gereksinimleri mevcut optik gözlemevleriyle<br />
karşılanamamaktadır. <strong>Radyo</strong> astronomi çalışan tüm ülkeler gelişmiş<br />
optik programları olmasına karşın işe bağımsız radyo enstitüleri<br />
kurarak başlamışlardır. Bu nedenle, teleskop seçimi ve kurumsallaşma<br />
çok iyi tasarlanmalıdır.
Kurumsallaşma için öneriler<br />
• Bağımsız ve kendi bütçesi olan bir enstitü kurulması<br />
zorunludur.<br />
• Kurulacak enstitüde üniversitelerle işbirliği içinde<br />
yüksek lisans ve doktora düzeyinde araştırma<br />
yürütecek altyapı hazırlanmalıdır. Tez çalışmaları<br />
enstitüde yapılabilir.<br />
• Bu enstitüde en az aşağıda belirtilen sayıda, tam<br />
zamanlı elemanlara mutlaka gereksinim vardır:<br />
– Sürekli ışınımında (continuum) uzmanlaşacak 3<br />
eleman kadrosu<br />
– VLBI’da uzmanlaşacak en az 5 bilim adamı kadrosu<br />
– Bakım, geliştirme, veri izleme işlevleri yapacak en<br />
az 3 mühendis<br />
– Bilgi işlem merkezi, derleyici ve radyo astronomi<br />
için yazılım geliştirebilecek en az 2 bilgisayar<br />
uzmanı
<strong>Radyo</strong> Astronom ve Teknik<br />
eleman yetiştirilmesi<br />
Bir radyo teleskopu çalıştırmak alınacak verileri<br />
işlemek için öncelikle radyo astronom ve teknik<br />
eleman yetiştirilmesi ve temin edilmesi<br />
gerekmektedir. <strong>Radyo</strong> teleskoplarda kullanılan<br />
teknoloji özellikle üniversitelerin elektrik-elektronik<br />
ve makine bölümleriyle yapılacak işbirliği ile<br />
desteklenebilir ve geliştirilebilir. Fizik ve astronomi<br />
bilgisi olan, yabancı dil bilen teknik elemanlara<br />
gereksinim olacaktır. Bu özelliklerdeki elemanların<br />
daha ve kazançlı iş bulabildikleri düşünülerek bu<br />
konu cazip hale getirilmelidir.<br />
Bir <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> Enstitüsü tam zamanlı<br />
çalışacak teknik eleman ve bilim insanları olmadan<br />
çalışamaz.
Eleman yetiştirmek için öneriler<br />
• Yurtdışından 1 yıl yada daha uzun süreler<br />
için gelip aktif olarak öğrenci yetiştirecek,<br />
tez yönetecek uzmanlar davet edilmelidir.<br />
• <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> alanına özel yurtdışı<br />
bursları açılmalıdır. Avrupa Birliğinin bu tür<br />
ortak çalışma ve burs programları<br />
kullanılmalıdır. <strong>Radyo</strong> astronomi enstitüsü<br />
bu konuda aracı olmalıdır.<br />
• Belirlenen konular için (sürekli ışınım,<br />
atarcalar, VLBI, galaksi dışı ışınım) en az iki<br />
doktora sonrası program (Post-doc<br />
doc)<br />
açılmalıdır.
Teleskop seçimi<br />
Teleskop seçimi ve radyo astronomi <strong>Gözlemevi</strong>’nin yapılanması ve<br />
kurumsallaşması çok önemlidir. Kullanılacak anten veya antenlerin<br />
yüzey duyarlılığı anten malzemesine, bölgedeki rüzgar ve ısı<br />
değişimleri ile antenin çapına bağlıdır. Bu nedenle yer seçimi de d<br />
önemli bir konudur. <strong>Radyo</strong> teleskoplar seçilen bölgedeki koşullara<br />
uygun olarak imal edilmelidir. <strong>Ulusal</strong> radyo teleskop için daha<br />
yüksek frekanslar hedeflenerek bilimsel araştırma yapılabilecek<br />
çözünüm elde edilmelidir. Bu durumda en az 30 GHz’e kadar<br />
çıkabilecek bir antene gereksinim vardır ve bu durumda yüzey<br />
hassasiyeti 0.6 mm etkin değerinden daha kötü olmamalıdır. Ancak<br />
çalışma frekansı 100 GHz (3mm) olarak hedeflenmeli ve çanak<br />
buna göre yapılmalıdır. Çünkü 3 mm VLBI ağında önemli bir<br />
dalgaboyudur. Bu nedenlerle özellikle Avrupa VLBI ağında etkin<br />
olabilecek en az 30 metre çapında, ve en az 1.4-30<br />
GHz arasında<br />
geniş bant alıcılarla donanmış bir teleskopun ülkemize<br />
kazandırılması gereklidir. <strong>Ulusal</strong> radyo teleskop projesi sadece<br />
temel araştırmalar değil aynı zamanda teknoloji geliştirmek için<br />
gerekli altyapı’da düşünülmelidir. Antenin 30 ile 45 m arası bir çapta<br />
olması ve frekansın 100 GHz’e kadar çıkarılması hedeflenmelidir.
SONUÇ<br />
• <strong>Türkiye</strong> <strong>Radyo</strong> <strong>Astronomi</strong> Enstitüsü’nün yasal statüsünün<br />
acilen belirlenmesi, belirlenecek statüye göre atamaların<br />
yapılması(Kurucu yönetici, yönetici, yardımcısı(teknik),<br />
sekreter (tam zamanlı)) gereklidir.<br />
• <strong>Gözlemevi</strong> binalarının alt yapı çalışmaları, projelendirilmesi<br />
ve yapımı işleri başlatılmalıdır.<br />
• Yer seçim çalışmaları 1 Mayıs 2007 itibarı ile başlatılmış olup<br />
bu amaç için verilmiş bulunan 80.000YTL destek yetersiz<br />
kalmaktadır. Örneğin sadece, frekans ölçümleri için<br />
kullanılacak ve olmazsa olmaz bir alet olan spektrum<br />
analizörü fiyatı<br />
(20GHZ e kadar) 40.000Euro civarındadır.<br />
• <strong>Radyo</strong> Teleskop seçimi için gerekli analizler ve fikir<br />
alışverişleri yapılmış olup çanak çapı, radyo alıcı ve frekans<br />
aralığı seçimi işlemleri yer seçim çalışmaları ile paralel<br />
yürütülmelidir.<br />
• <strong>Radyo</strong> Teleskopun bir an önce ısmarlanması gerekmektedir.<br />
Teleskopun yapımı enstitü yapılanması ve binasının yapımı<br />
ile eşzamanlı olmalıdır.<br />
• Seçilen yerin arazisinin Enstitü’ye tahsisi gerçekleştirilmeli,<br />
bu arazinin kamuya kapalı özel statüde olması için çalışmalar<br />
yürütülmelidir.
Teleskop Teklifleri<br />
General Dynamics<br />
$8,750,000 for 30m Radio Telescope
MAN<br />
for a 32m radio telescope<br />
8 million Euro for the telescope<br />
and<br />
2 million Euro for site development,<br />
foundation, equipment etc.
TEŞEKKÜRLER
Change language