kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ulunmuyorsa, modelin çözümü ile belirlenen optimum <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> sistemi<br />
içinde de bulunmayacaktır. Bu ihtimalleri ortadan kaldırmanın ilk<br />
yolu, mümkün <strong>kuruluş</strong> yerleri sayısını olabildiğince geniş tutmaktır. Fakat<br />
öte yandan modelin çözülebilirliği de bir bakıma —modele esas alınan—<br />
mümkün <strong>kuruluş</strong> yerleri sayısına bağlıdır. Zira mümkün <strong>kuruluş</strong><br />
<strong>yeri</strong> sayısının artmasıyla modelin hesap hacmi de büyük ölçüde artmaktadır.<br />
Bu bakımdan modelin hazırlanmasının başlangıç aşaması olan mümkün<br />
<strong>kuruluş</strong> yerlerinin belirlenmesinde azami dikkat gösterilmesi <strong>ve</strong> bu<br />
ön<strong>seçimi</strong>n —coğrafi konumların nitel değerlendirilmesi de dahil olmak<br />
üzere— geniş bir analize dayandırılması gerekir.<br />
Modelin çözülebilirliği açısından ise, <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> probleminin —eşitlik<br />
<strong>ve</strong>ya eşitsizlikler halindeki— doğrusal denklemler vasıtasıyla ifade edilebilmesi<br />
büyük önem taşır. Zira en etkin çözüm metodları —ulaştırma<br />
modellerini de kapsayan— doğrusal programlama modelleri için geliştirilmiştir.<br />
Öte yandan <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> problemleri doğrusal olmayan fonksiyonlarla<br />
daha gerçekçi bir şekilde ifade edilebilir. Bu durum özellikle amaç<br />
fonksiyonu için geçerlidir. Taşıma ücretinin taşman mal miktarına <strong>ve</strong>/<br />
<strong>ve</strong>ya taşıma mesafesine göre değişmesinde taşıma maliyeti, ölçeğe göre<br />
artan <strong>ve</strong>/<strong>ve</strong>ya azalan getiri durumlarında üretim maliyeti, satış fiyatımn<br />
satış miktarına göre değişmesi halinde satış hasılatı, birim ürüne düşen<br />
sermaye ihtiyacının <strong>ölçek</strong> büyüklüğüne göre değişmesi halinde de sermaye<br />
ihtiyacı fonksiyonu, doğrusallık özelliğini kaybetmektedir. Doğrusal olmayan<br />
modeller için, ancak belirli şartlar altında çözüm metodları geliştiirlmiştir.<br />
Doğrusal olmayan <strong>ve</strong> çözüm metodu bulunmayan modellerde<br />
doğrusal olmayan fonksiyonların, ancak belirli aralıklarda doğrusal ifade<br />
edilmeleri suretiyle problem yaklaşık olarak çözülebilir. 183 Bu durumda,<br />
modele fonksiyonun doğrusal ifade edildiği aralıkları gösteren yeni<br />
bir endeks ila<strong>ve</strong> edilmesi gerektiğinden, modelin hesap hacmi artacaktır.<br />
184<br />
Kuruluş <strong>yeri</strong> problemlerinde bazı değişkenlerin çözüm değerlerinin<br />
tamsayı olması da önemlidir. Dolayısıyla <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> modellerinin bazı<br />
değişkenlerin tamsayı olma şartını sağlamaları gerekir. 185 Kuruluş <strong>yeri</strong><br />
183 Pressmar, D.B., Jahnke, B„ Karpak, B., Merih, K.: "Planlama modellerinin lineerleştirme<br />
problemleri", İ.Ü. İşletme Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, Nisan 1980,<br />
s. 38.<br />
184 Doğrusallaştırılan aralıklar ne kadar küçük olursa gerçek fonksiyon o oranda<br />
iyi ifade edilecek, buna karşılık modelin hesap hacmi de aynı oranda artacaktır.<br />
185 Tamsayılı programlama modelleri üç gruba ayrılabilir: 1) Çözümde bulunan<br />
tüm değişkenler için tamsayı olma şartı (tamsayılı programlama modelleri),<br />
2) Çözümde bulunan bazı değişkenler için tamsayı olma şartı (karma tam-<br />
84
Change language