kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

Çok boyutlu ulaştırma modelleri, taşıma maliyeti yanında üretim maliyetini
(sabit ve değişken üretim maliyeti toplam olarak) de kapsayacak
biçimde formüle edilebilir. Ayrıca aşama sayısı, işletmenin farklı üretim
aşamalarını kapsayacak şekilde artırılarak, kuruluş yeri problemi —üç
aşamadan daha fazla sayıda aşamalı— çok boyutlu ulaştırma modeli olarak,
gerçeği daha iyi yansıtacak biçimde ifade edilebilir. 133
B.4.2.
YERLEŞTİRME (TAHSİS) MODELİ OLARAK KURULUŞ
YERİ PROBLEMİ
Kuruluş yeri probleminin yerleştirme modeli vasıtasıyla ifadesinde,
belirli bir üretim seviyesini
m n
X = S X , = Sbj
1=1 j = l
karşılamak üzere, toplam üretimin (X) hangi sayıda (optimum işletme
sayısı) ve hangi coğrafi dağılımındaki (optimum kuruluş yeri sistemi) işletmeler
tarafından gerçekleştirilmesi gerektiği belirlenmeye çalışılmaktadır.
Genel olarak bu modellerde amaç fonksiyonu, taşıma maliyeti (M t )
ile değişken (M d ) ve sabit (M s ) maliyetleri kapsayan toplam maliyetin
M = S M, = S (M u + Maj + MJ
1=1 1=1
minimizasyonu olarak ortaya konmaktadır. 154
Yerleştirme modeli olarak kuruluş yeri problemleri literatürde genellikle
iki farklı şekilde ifade edilmektedir: 155
i) Kuruluş yeri problemi "Steiner - Weber problemi" olarak ele alınmaktadır.
156 Bu modelde homojen alan varsayımı ile sonsuz sayıda kuruluş
yeri sayısı ve kuşuçuşu mesafe varsayımları geçerlidir. Ayrıca kurulacak
işletmeler için kapasite sınırlamaları konmamaktadır. 157
153 Yukarıdaki temel modelden türetilebilecek kuruluş yeri problemini ifade eden
başkaca çok aşamalı ulaştırma modelleri için bkz.: Kaldor, B.: a.g.e., (Berlin
1965, s. 18 ve Budapest 1965, s. 206). Grundman, W. et al.: a.g.e., s. 89 v.d. Holdhaus,
R.: a.g.e., s. 68. Kadar, I. ve Nemeth, L.: "Mathematische Modelle für Standortbestimmung
komplexer industrieller Grossbetriebe", Colloquium on Application
of Mathematics to Economics, der.: A. Prekopa, Budapest 1965, s. 181. Gönig, H.
ve Thoss, R.: "Der optimale Standort der Industrie" Zeitschrift für die gesamte
Staatswissenchaften, 1965, s. 389 Bloech, J.: a.g.e., s. 165 v.d. ve s. 174 v.d.
154 i endeksi kuruluş yerini ifade etmektedir.
155 Grundmann, W. et al.: a.g.e., s. 179.
156 Supra, s. 49.
157 Lüder, K: "Standortwahl", Industriebetriebslehre in programmierter Form, der.:
H. Jacob, 2.C., Wiesbaden 1972, s. 81 v.d.
71