kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

Nitel kuruluş yeri modellerinde optimum kuruluş yerinin belirlenmesinden
çok, kuruluş yeri kararı için önemli olabilecek kuruluş yeri şartlarının,
kuruluş yeri faktörlerinin ve bölgesel özelliklerin belirlenmesi, toplanması
ve sistematize edilmesi önem kazanır. 90 Nitel kuruluş yeri modelleri
bir karar modeli olmayıp, karar vericiye çeşitli kuruluş yeri alternatiflerinin
değerlendirilmesine ilişkin bilgiler sunmak üzere, kuruluş yeri
faktörlerinin ve belirli bir problem için herbir kuruluş yeri faktörünün
taşıdığı önem derecesinin belirlenmeye çalışıldığı tasviri modellerdir. Sektörlere
göre ayrı ayrı hazırlanan ve kuruluş yeri kararında önem taşıyan
birkaç yüz kuruluş yeri faktörünü içeren listeler (cheklists) nitel kuruluş
yeri modellerine örnek gösterilebilir. 91 Kuruluş yeri problemleri için geliştirilen
"sıralama modelleri" (Scoring- Model) de yarı nitel kuruluş yeri
modelleri olarak kabul edilebilir. 92 Burada nitel ve nicel kuruluş yeri faktörleri
belirlenmekte ve her faktörün ağırlığına (önemine) göre mümkün
kuruluş yerleri değerlendirilerek bir sıralamaya tabi tutulmaktadırlar.
Özellikle, önemli kuruluş yeri faktörlerinin nicel ifadelerinin imkansız
olduğu kuruluş yeri problemleri için sıralama modelleri bir karar aracı
olarak da değerlendirilebilir. Yine nitel kuruluş yeri faktörlerinin de değerlendirmede
göz önünde tutulduğu "mukayeseli maliyet 1 analizi" de yarı
nitel bir kuruluş yeri modeli olarak kabul edilebilir. 93
Nitel ve yarı nitel kuruluş yeri modellerinin belirli bir kuruluş yeri
problemi için taşıdığı önem, nicel olarak ifadesi mümkün olmayan kuruluş
yeri faktörlerin miktarı ve önem dereceleri arttıkça daha fazla olacaktır.
Ayrıca nicel bir kuruluş yeri modeline esas alınacak mümkün kuruluş
yerlerinin belirlenmesinde de nitel değerlendirme büyük önem taşır.
Zira birçok kuruluş yeri alternatiflerinin nitel bir değerlendirme so-
90 Nitel kuruluş yeri modellerine Behrens'in "ampirik - gerçekçi kuruluş yeri teorisi"
örnek gösterilebilir. Bu konuda bkz.: Supra, s. 31.
91 Lüder, K.: "Standortwahl. Verfahren zur Planung betrieblicher und innerbetrieblicher
Standorte", Industriebetriebslehre in programmierter Form, der.-. Jacob,
H„ C. 2„ Wiesbaden 1972, s. 51.
92 Strebel, H.: "Scoring- Mothoden als Entscheidungshilfen bei der Wahl von
Forschungs- und Entwicklungsprojekten", Rechnungswesen und Betriebswirtschaftspolitilc,
der.: M. Layer ve H. Strebel, Berlin 1969, s. 251, ayrıca* Lüder, K.:
a.g.e., s. 52 vd.
93 Klemmer ,P.: "Die komparative Kostenanalyse", Informationen, der.: Institut für
Raumordnung, 1968, s. 457. Mukayeseli maliyet analizi ile yapılan uygulamalı
çalışmalar için bkz.: Miet, W.-H.: Der Wirtschafliche Standortvorteil eines
Hüttenwerkes an der WesthoMndischen Ostseeküste gegenüber dem Standort
im östlichen Rulırgebiet unter die Folgerung für die Unternehmenspolitik des
Bimıenverkehrs, Diss. Aachen 1968. Junius, H.-D.: Zur Frage der Standorte neuzeitlicher
Eisenhüttenwerke in der BRD unter besonderer Berücksichtigung der
Absatzorientierung, Diss., Aachen 1962.
35