kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bazı sanayi dallarında işletmenin üretim sürecini oluşturan üretim<br />
aşamaları arasındaki taşıma faaliyetlerinde taşıma maliyeti yanında taşıma<br />
süresi de dikkate alınmalıdır. Taşım süresinin önemi, üretim objesinin<br />
bir üretim şamasından müteakip üretim aşamasına taşınması esnasında,<br />
işlem özelliğini koruyabilmesi için ısı, tav, tazelik gibi belirli bir<br />
kimyasal özelliği taşıması gerektiğinde ortaya çıkar. Taşıma süresinin belirli<br />
bir zaman sınırını aşması halinde, üretim objesinin korunması gerekli<br />
kimyasal özelliği kaybolacağından, ya üretim objesinin yarı ürün durumunda<br />
fire olarak üretim sürecinden çıkarılması, ya da üretim objesine<br />
gerekli işlem özelliğini kazandırmak üzere ila<strong>ve</strong> maliyetlere katlanılması<br />
• gerekecektir. 88 Bu tür özelliklere haiz sanayi kollarında, aralarındaki taşıma<br />
süresinin belirli bir sınırı aşmaması gerekli üretim aşamalarının <strong>kuruluş</strong><br />
yerlerinin belirlenmesinde, söz konusu sınırın aşılmamasına dikkat<br />
edilmelidir. Aksi halde, sınırın aşılması sonucu katlanılması gerekli ek maliyetler<br />
mukayeseye dahil edilmelidir. Böylece taşıma süreleri de taşıma<br />
maliyetleri gibi üretim aşamalarının konumlarının birbirlerine yakın olmaları<br />
<strong>ve</strong>ya üretim aşamalarının mekansal merkezileşmesi doğrultusunda<br />
etkili olmaktadır.<br />
Bir bölgenin yığılma avantajları, —önemli bir <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> faktörü<br />
olarak—• <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong> yanında, —özellikle üretim derinliği boyutunda<br />
olmak üzere— işletme büyüklüğünü de etkiler. Hangi üretim aşamalarının<br />
işletmenin üretim sürecine dahil edileceği <strong>ve</strong> hangilerinin çıkarılarak<br />
gerekli çıktıların tedarik piyasalarından temin edileceğine ilişkin<br />
karar, —diğer faktörler yanında— önemli ölçüde mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>nin<br />
sunduğu yığılma avantajlarına bağlıdır. "... sayılan bu ara malların<br />
(otomativ sanayiinde çeşitli saçlar <strong>ve</strong> profiller, lastik motorlar, aktarma<br />
organları, elektrik donatımı v.s.) büyük bir kısmı otomativ sanayiinde<br />
bizzat kendi bünyesi içinde değil, bu konularda ihtisaslaşmış yan sanayi<br />
kolları tarafından üretilir. Otomotiv sanayiinde nihai talep hacmi rantabl<br />
bir üretime imkan <strong>ve</strong>rdiği ölçüde, bu ara malların yurt içinde (<strong>ve</strong>ya<br />
aynı teşebbüs kapsamında) üretimi mümkün olur." 87<br />
Yukarıda açıklanan işletme seviyesindeki dikey uzmanlaşma yanın-<br />
86 Örneğin bir demir-çelik işletmesinde üretim objesinin yüksek fırın, çelikhane<br />
<strong>ve</strong> haddehane üretim aşamaları arasında sıcak şekilde taşınması müteakip üretim<br />
aşamasındaki işlem kolaylığı açısından çok önemlidir. Taşıma süresinin belirli<br />
bir sınırı aşması halinde üretim objesi soğuyacağından müteakip üretim<br />
aşamasında işlenmek üzere yeniden ısıtılması gerekir. Bu da büyük ölçüde<br />
enerji maliyeti artışlarına neden olur. Dolayısıyla demir-çelik sanayiinde, yüksek<br />
fırın, çelikhane <strong>ve</strong> haddehanenin aynı konuma yerleştirilmesi ile büyük ölçüde<br />
maliyet tasarrufları sağlanmaktadır.<br />
87 Bursal, N. : "Sanayi İşletmelerinde Maliyetler <strong>ve</strong> Ortak Pazarda Rekabet İmkanları",<br />
İbid, s. 45.<br />
215
Change language