kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

unsurlar ürün çeşitlerine göre farklılıklar gösterebileceğinden, teşebbüsün
ürün programını oluşturan her ürün çeşidine ilişkin satış alanı ayrıca belirlenmelidir.
"Her ürün çeşidinin kendine özgü bir pazarı vardır ve her pazar
mekansal olarak veya başkaca kıstaslarla sınırlandırılmış belirli bir
tüketici kesimi kapsar." 69
1 b) Satış alanı içindeki talep seviyesini belirleyen başlıca faktörler,
satış alanı içindeki nüfus, nüfusun alım gücü, bölgenin tüketim alışkanlıkları
gibi faktörlerle, 70 talep dalgalanmaları, talebin fiyat ve gelir esneklikleri
gibi talebe özgü nitelikleridir.
1 c) Rekabet yoğunluğunun nisbeten fazla olduğu satış alanlarında,
satış miktarını arttırmak hatta mevcut satış hacmini korumak güçleşir.
Özellikle satış menzili dar ürünler üreten bir teşebbüs için, satış alanında
rekabet yoğunluğunun fazla olduğu konumların kuruluş yeri avantajları
azalır.
2) Her mümkün kuruluş yerine ilişkin satış alanı içinde bulunan talep
merkezlerinde satış fiyatını değiştirmek suretiyle —her talep merkezinin
talep fonksiyonuna bağlı olarak— satış potansiyeli artırılabilir. Satış
potansiyelinin satış fiyatı vasıtasıyla artırılması,
a — teşebbüsün fiyat politikasına ve
b — talep merkezlerindeki talebin fiyat esnekliğine bağlı olarak değişir.
2 a) Teşebbüsün fiyat politikası, —özellikle monopolist bir teşebbüs
için geçerli olmak üzere—
i — her talep merkezinde fiyatın, fabrika çıkış fiyatı ile taşıma maliyeti
toplamı olarak belirlenmesi,
ii — her talep merkezinde eşit fiyat uygulaması,
iii — mümkün olan her talep merkezinde fiyat farklılaştırılmasma
gidilmesi
olmak üzere üç ana fiyat stratejisinde mütalaa edilebilir. 71 Birinci fiyat
stratejisinde satış alanı içindeki talep merkezlerinde fiyat esnekliğinin
nisbeten fazla olduğu mümkün kuruluş yerleri, ikinci fiyat stratejisinde
konumlarda büyümek suretiyle gerçekleştirilen kuruluş yeri avantajları, aynı
konumda büyümeyle elde edilecek ölçek ekonomilerini aşmaktadır.
69 Jacob, H. : Preispolitik, Wiesbaden 1963, s. 27.
10 Behrens, K. Ch.: a.g.e., s. 74 v.d.
11
Bu fiyat stratejileri esas alınarak kuruluş yeri problemi Jacob tarafından marjinal
analiz çerçevesinde, Hansmann tarafından da tam sayılı doğrusal programlama
modeli çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu konuda bkz.: Jacob, H..- a.g.e.,
s. 240-253. Hansmann, W.: a.g.e., s. 103-118. Alvensleben, R.v.: a.g.e., s. 67 v.d.
202