kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
lerini kaybederler. Şayet gerekli jeolojik şartların belirli bir konumda<br />
suni olarak gerçekleştirilmesi mümkünse, bunun için katlanılması gerekli<br />
yatırım maliyetleri bu konumun mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> olarak değerlendirilmesinde<br />
dikkate alınmalıdır.<br />
Belirli bir konumun iklim özellikleri de, hem işgücünün <strong>ve</strong>rimliliği<br />
üzerinden <strong>ve</strong> hem de bazı sanayi kollarında üretim süreci için sağladıkları<br />
olumlu (<strong>ve</strong>ya olumsuz) şartlarla, üretim maliyetini olumlu (<strong>ve</strong>ya<br />
olumsuz) yönde etkileyerek <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong>nde etkili olur. 56 Uygun<br />
iklim şartlarının iş<strong>yeri</strong>nde suni olarak gerçekleştirilmesi durumunda ise,<br />
—aynen suni jeolojik şartlarda olduğu gibi— katlanılması gerekli ek maliyetler<br />
mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>nin değerlendirilmesinde dikkate alınmalıdır.<br />
Belirli bir konumda <strong>ölçek</strong> büyüklüğünün arttırılması yoluyla elde edilebilecek<br />
<strong>ölçek</strong> ekonomileri çalışmamızın ikinci bölümünde ayrıntılı biçimde<br />
incelenmiş bulunmaktadır. 57<br />
Çevre kirlenmesi nedeniyle bazı konumlarda sanayi işletmelerinin<br />
kurulmasına izin <strong>ve</strong>rilmemesi halinde bu konumlar mümkün <strong>kuruluş</strong> yerleri<br />
olarak <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> planlamasına dahil edilemeyeceklerdir. Şayet üretim<br />
süreci sonunda ortaya çıkacak çevre kirlenmesinin kısmen <strong>ve</strong>ya tamamen<br />
bizzat teşebbüs tarafından önlenmesi öngörülüyorsa, bunun gerektirdiği<br />
ek yatırımlar <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ne bağlı yatırım maliyetleri olarak,<br />
söz konusu konumun değerlendirilmesinde dikkate alınmalıdır. Yine bazı<br />
jeolojik <strong>ve</strong> iklim şartlarının suni olarak gerçekleştirilmesinde olduğu<br />
g'ibi, bu tür yatırım maliyetlerinin kurulacak <strong>ölçek</strong> büyüklüğüne bağlı<br />
olarak sabit kalması, azalan <strong>ve</strong>ya artan bir şekilde değişmesi, sağlanacak<br />
maliyet tasarrufları <strong>ve</strong>ya neden olacağı menfi tasarruflar sonucunda <strong>ölçek</strong><br />
büyüklüğü üzerinde etkili olur (dipnot 57). Hatta bu tür ila<strong>ve</strong> maliyetlere<br />
katlanılmasının ancak belirli bir <strong>ölçek</strong> büyüklüğünden itibaren<br />
ekonomik olması (<strong>ve</strong>ya katlanılabilir olması) halinde, çevre girlenmesi<br />
sonuçlarının bizzat teşebbüs tarafından ortadn kaldırılması önlemi, öl-<br />
56-a îklim şartlarının işgücü <strong>ve</strong>rimliliği <strong>ve</strong> üretim sürecindeki etkilerine ilişkin ör<<br />
nekler için bkz.: Gülerman, A.: a.g.e., s. 104.<br />
57 Ayrıca, belirli bir mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>nde üretim sürecinin zorunlu kıldığı,<br />
bazı jeolojik <strong>ve</strong> iklim şartlarının suni olarak gerçekleştirilmesi durumunda, gerekli<br />
yatırım maliyetlerinin kurulacak üretim ünitesinin <strong>ölçek</strong> büyüklüğüne göre<br />
değişip değişmediği, şayet değişiyorsa <strong>ölçek</strong> büyüklüğünün bir fonksiyonu<br />
olarak nasıl bir değişim (artan, azalan <strong>ve</strong>ya doğrusal şekilde) gösterdiği, bu<br />
konumda gerçekleştirilecek <strong>ölçek</strong> büyüklüğünün belirlenmesinde önemli bir fak-<<br />
tör olabilir. Zira bu yatırım maliyetlerinin <strong>ölçek</strong> büyüklüğüne bağlı olarak azalarak<br />
artması <strong>ve</strong> özellikle sabit kalması durumunda, ölçeğin büyütülmesi sonucunda<br />
birim çıktıya düşen yatırım maliyetleri payının azalmasıyla maliyet tasarrufları<br />
sağlanması söz konusudur.<br />
196
Change language