kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

tersine, hızlı nüfus artışı ve işsizlik gibi nedenlerle sanayiin toplandığı
yığılma bölgelerine akın ettiği gözlenmektedir. Tabii bu sonuç sanayii
kolunda dışsal ekonomilerin taşıdığı öneme, talep ettiği işgücünün niteliklerine,
kullandığı teknolojiye (emek veya sermaye yoğun teknoloji)
ve özellikle bizzat kendisinin dışsal ekonomiler yaratma kabiliyetine göre
değişecektir. 50 Sanayiin bizzat dışsal ekonomiler yaratma kabiliyetinin yüksek
olduğu emek yoğun sanayi kollarında, ucuz ve bol işgücü potansiyeline
sahip bölgelerin kuruluş yeri avantajları artmaktadır. Ayrıca, yatırımların
istihdam yaratma ve az gelişmiş bölgelerin kalkınması gibi sosyal etkilerinin
de dikkate alındığı kamusal yatırımlarda, bu tür bölgeler kuruluş
yeri seçiminde daha da fazla önem kazanır.
C .2.1.4. YARDIMCI HİZMETLERİN KURULUŞ YERİ SEÇİMİ VE
ÖLÇEK BÜYÜKLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
İşletmecilik faaliyetlerinin yerine getirilmesinde gerekli bazı yardımcı
hizmetler, bizzat teşebbüs bünyesinde kurulan hizmet üniteleri tarafından
sağlanabileceği gibi, tedarik piyasalarından temini yoluna da gidilebilir.
51 Söz konusu hizmetlerin belirli bir konumdan temin edilip edilememesi,
şayet temin edilebiliniyorsa ne kadar temin edilebildiği (yardımcı
hizmetlerin tedarik potansiyeli), bu konumun kuruluş yeri avantajlarını
ve kurulacak üretim ünitesinin ölçek büyüklüğünü —özellikle derinlik
boyutunda— belirleyen önemli bir faktördür. 52
Belirli bir konumdan bu tür yardımcı hizmetlerin uygun bir fiyatla
karşılanması mümkün değilse, ya bu konumda faaliyette bulunmaktan
vazgeçilecek ya da gerekli yardımcı hizmetleri üreten hizmet birimlerinin
de aynı konumda kurulması yoluna gidilecektir. İkinci alternatifin
seçilmesi halinde, kurulacak hizmet ünitesinin en azından minimum eko-
50 Batman, 1937 yılında petrol bulunduğu zaman 94 kişilik nüfusa sahip küçük bir
köydü. 1950 yılında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının buradaki çalışmalarını
genişletmesiyle 1937'den itibaren Batman'da görülen nüfus artışı şöyledir:
' 1937
97 kişi
1955 4713 kişi
1960 24990 kişi
1975 64305 kişi
1980 86000 kişi
Almdığı yer: Milliyet Aktüalite, 15 Şubat 1981, s. 14.
51 Bu konu işletme ekonomisinde "bizzat üretim veya satın alma" şeklinde ete
alınmaktadır.
52 Burada söz konusu olan hizmetler, taşıma hizmetlerini, bakım ve onarım gibi
teknik hizmetleri, araştırma ve geliştirme hizmetlerini, bilgi işlem, hukuk ve.
vergi danışmanlığı, sigortacılık gibi hizmetleri, piyasa araştırması, reklamcılık,
toptancılık ve perakendecilik, stoklama gibi ticari, leassing ve factoring gibi
birçok yardımcı hizmetleri kapsamaktadır.
193