kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Tüm üretim faktörleri için geçerli bu genel açıklamalardan sonra,<br />
aşağıda, beş grupta topladığımız üretim faktörleri ayrı ayrı ele alınacaktır.<br />
C.2.1.1.<br />
MALZEMENİN KURULUŞ YERİ SEÇİMİ VE ÖLÇEK<br />
BÜYÜKLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ<br />
Her malzeme çeşidine ilişkin tedarik menzilinin belirlenmesiyle, bu<br />
malzeme çeşidinin <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong> üzerindeki etkisi de belirlenmiş<br />
olur. Malzemenin tedarik menzili daraldıkça, <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ni kendi bulunduğu<br />
yere doğru çekme kuv<strong>ve</strong>ti artar. Taşınamaz malzemelerde ise,<br />
tedarik menzilinin malzemenin bulunduğu yöreye kadar daralmasıyla<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ni tamamen kendi bulunduğu yere bağlar. Taşınabilir malzemeledde<br />
tedarik menzilinin en önemli belirleyicisi olan taşıma maliyetini<br />
etkileyen malzeme endeksi —<strong>ve</strong>ya malzemenin üretim sürecinde<br />
ağırlığından kaybetme oranı— azaldıkça (<strong>ve</strong>ya sıfıra yaklaştıkça) tedarik<br />
menzili daralmakta, dolayısıyla malzemenin <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ni kendi bulunduğu<br />
yere doğru çekme kuv<strong>ve</strong>ti artmaktadır. 38 Bu açıdan malzeme teknolojisindeki<br />
geelişmeler sonucu malzeme endeksinin artırılması (özellikle<br />
malzemenin üretim katsayısını azaltmak suretiyle) <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong>nin<br />
malzemenin bulunduğu konumlara bağımlılığını azaltmak suretiyle<br />
daha etkin <strong>kuruluş</strong> yerlerinin seçilebilmesinde büyük önem taşır, (dipnot<br />
35).<br />
İşlenmiş maddelerin (yarı ürünler) tabii hammaddelere göre malzeme<br />
endeksleri daha yüksek (<strong>ve</strong>ya tedarik menzilleri daha geniş) olduğundan,<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ni kendi bulundukları (arzedildikleri) yere doğru çekme<br />
kuv<strong>ve</strong>tleri azalır. Bu azalma yarı ürünün işlenme derecesi arttıkça<br />
daha fazla olur. Genelliklen en geniş tedarik menziline sahip malzemeler<br />
parçalardır. Parçalar genel olarak üretim sürecinde ağırlıklarından<br />
kaybetmezler (net malzeme). Ayrıca, taşıma süresine ilişkin —bozulma<br />
gibi nedenlerden dolayı— herhangi bir sınırlama da söz konusu olmaz.<br />
Üretim malzemesi yanında işletme malzemeleri, özellikle üretim sürecinin<br />
gerektirdiği enerji <strong>ve</strong> su ihtiyacının karşılanması da <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong><br />
<strong>seçimi</strong>nde önemli rol oynar. Su ihtiyacının nisbeten az olması halinde, bu<br />
işletme malzemesinin mebzul malzeme olarak kabul edilebilmesine karşılık,<br />
ihtiyacın büyük boyutlara ulaşması halinde su yerel malzeme olarak<br />
kabul edilmeli <strong>ve</strong> mümkün <strong>kuruluş</strong> yerleri göl kıyıları, nehir kenarları<br />
38<br />
Bazı durumlarda ise, tam tersine malzeme üretim sürecinde ağırlık kazanabilir.<br />
"100 kg. sülfirik asit üretebilmek için hammadde olarak kükürt kullanmak<br />
kaydıyla 32 kg. kükürte ihtiyaç vardır. Asit taşıma ücretinin yüksek olması halinde<br />
işletme, kükürt maddesinden çok, asidin arzedildiği piyasaya daha yakın<br />
olmalıdır." Birleşmiş Milletler: a.g.e., s. 245.<br />
187
Change language