kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

uluş yeri şartları ile belirli bir konuma ilişkin kuruluş yeri şartları en
azından asgari seviyede çakışıyorsa, söz konusu konum yine söz konusu
yerleştirme birimi için mümkün bir kuruluş yeri (kuruluş yeri alternatifi)
olarak planlamada göz önünde tutulmalıdır. Coğrafi konuma ilişkin
kuruluş yeri şartlarının nitelik ve niceliği, buraya kurulacak yerleştirme
biriminin ölçek büyüklüğünü de —aşağıya veya yukarıya doğru— sınırlandırma
özelliğine sahiptir. 22
Bu çalışmada "kuruluş yeri faktörleri" kavramının kullanılması tercih
edilmektedir. Kuruluş yeri faktörleri de, belirli bir yerleştirme biriminin
sadece belirli bir konuma yerleştirilmesi halinde, söz konusu yerleştirme
biriminin maliyeti, satış hasılatı ve sermaye yapısı üzerinde etkili
olan tüm konumsal özellikler olarak tanımlanmaktadır. 23
Kuruluş yeri faktörlerini çok farklı şekillerde sınıflandırmak mümkündür.
Örneğin, "1) iktisadi faktörler, 2) doğal faktörler, 3) sosyal faktörler,
4) psikolojik faktörler ve politik faktörler," 24 "nicel ve nitel kuruluş
yeri faktörleri" veya 25 "ekonomik ve metaekonomik kuruluş yeri faktörleri"
26 gibi. Özel kuruluş yeri faktörleri olarak ise daha ayrıntılı "kuruluş
yeri faktörleri listeleri" ortaya konmaktadır. Bu faktörlerin başlıcaları
"taşıma giderleri, taşıma imkanları, hammadde ve enerji kaynakları,
yetişmiş veya yetişmemiş işçi yahut her iki tür işçinin sağlanabilme
imkanları, ücret düzeyi ve işçi akımları, tüketim pazarları, işletme dışı
artırımlar, iklim şartları, kültürel şartlar, şehir ve bölge yöneticilerinin
davranışları, yöresel vergi ve resimler, hatta şehir halkının davranışı, fi-
Standortplanung der Unternehmungen", VVirtschaftsstudium (Wist), 1972, s. 390.
Ayrıca doğu bloku ülkelerinde genel olarak kuruluş yeri faktörlerinde bu şekilde
ikili bir ayırıma gidilmektedir.
22 Renner - Schmidt, G.: "Über Grundlagen und Probleme einer gesamtteritorialen
Standortplanung der sozialistischen Produktion", Wirtschaftswissenschaft, 1966,
s. 144.
23
Dick de kuruluş yeri faktörlerini benzer biçimde, "belirli bir yerleştirme birimine
(Lokalisationsobjekte) ilişkin olarak belirli bir yerleştirme konumunun
(Lokalisationsorte) özellikleri" olarak tanımlamaktadır. Dick, R.: a.g.e., s. 59.
Cemalcılar, t., Bayar, D., Aşkun, İ.C. ve Öz-Alp, Ş.: İşletmecilik Bilgisi, Ankara
1975, S. 47-48.
25 Hansmann, W.: a.g.e„ s. 7.
23 Ferman, C.: İşletme İktisadına Giriş, Ders Notları, İstanblu Üniversitesi İktisat
Fakültesi, 1980 (teksir), s. 12. Keskinoğlu, S.: Endüstri İşletme Ekonomisi Bilgisi,
İstanbul 1957, s. 89-90. Matibel, E.: Der Standortwahl Unter dem Einfluss der
staatlichen Dezentralisierungsmassnahmen in Frankreich, Diss. Berlin 1965, s. 25.
Metaekonomik kuruluş yeri faktörleri içinde yer alan işletme sahiplerinin kişisel
tercihlerinin önemi, Brede'nin uygulamalı çalışmasında geniş şekilde ortaya
konmaktadır. Brede, H.: Bestimmungsfaktören industrieller Standorte. Eine
empirische Untersuchung, Berlin-München 1971.
180