kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Genel olarak <strong>ölçek</strong> ekonomilerinin etkin olduğu <strong>ve</strong> ileri üretim seviyelerine<br />
kadar devam ettiği yerleştirme birimlerinde, üretimde yatay<br />
mekansal merkezileşmeye gitme eğilimi artar. Dikey mekansal merkezileşme<br />
ise, üretimin teknik özelliklerinin mekansal dağıtıma imkan <strong>ve</strong>rmemesi<br />
halinde tek alternatif olacak, aksi halde dikey mekansal merkezileşme<br />
eğilimi teşebbüs içi <strong>ve</strong>ya işletme içi taşıma maliyetlerinin artması<br />
oranında ağırlık kazanacaktır.<br />
Bu açıklamalara göre, belirli bir yerleştirme biriminde —teknik şartlar<br />
mümkün kıldığı takdirde— mekansal dağıtıma <strong>ve</strong>ya mekansal merkezileştirmeye<br />
gidilmesi, mekansal dağıtımın sağladığı <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> avantajları<br />
ile mekansal merkezileşmenin sağladığı <strong>ölçek</strong> ekonomilerinin mukayesesi<br />
sonunda belirlenir. Bu mukayese yerleştirme biriminin sadece<br />
tek bir mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ni değil, tüm mümkün <strong>kuruluş</strong> yerlerini <strong>ve</strong><br />
sadece tek bir <strong>ölçek</strong> büyüklüğünü değil, tüm <strong>ölçek</strong> eğrisini kapsayacak<br />
biçimde yapılmalıdır.<br />
Ayrıca, sadece teşebbüsün üretim hacmi ile ilişkili olup bu üretim<br />
hacminin aynı Veya farklı konumlarda gerçekleştirilmesinden bağımsız<br />
<strong>ve</strong> genel olarak organizasyona bağlı bölünmezlik durumlarında ortaya<br />
çıkan büyüklüğün sağladığı maliyet tasarrufları (<strong>ölçek</strong> ekonomileri) de<br />
değerlendirmeye dahil edilmelidir. Bu açıdan farklı <strong>ölçek</strong> birimlerde gerçekleştirilebilecek<br />
<strong>ölçek</strong> ekonomileri iki grupta toplanabilir:<br />
— <strong>ölçek</strong> birimin ancak tek bir konumda tek bir yerleştirme birimi olarak<br />
büyütülmesi suretiyle gerçekleştirilebilen <strong>ölçek</strong> ekonomileri,<br />
— sadece <strong>ölçek</strong> birimin faaliyet hacmine bağlı olarak; bu faaliyet<br />
hacminin tek bir konumda tek bir yerleştirme birimiyle, <strong>ve</strong>ya birçok<br />
konumlarda birçok yerleştirme birimleriyle gerçekleştirilmesinden<br />
bağımsız olarak ortaya çıkan <strong>ölçek</strong> ekonomileri.<br />
İkinci durumda <strong>ölçek</strong> birimin birçok konumlarda birçok yerleştirme birimleri<br />
şeklinde mekansal dağıtıma gitmek suretiyle gerçekleştirilmesiyle,<br />
hem <strong>ölçek</strong> ekonomilerinin <strong>ve</strong> hem de <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> avantajlarının en etkin<br />
biçimde değerlendirilmeleri mümkün olur.<br />
B.4.3.<br />
YERLEŞTİRME BİRİMLERİNİN MEKANSAL<br />
DAĞITIMINDA TAŞIMA MALİYETLERİ<br />
Aynı teşebbüs kapsamında faaliyet gösteren tüm işletmeler, her işletmenin<br />
üretim sürecini oluşturan tüm üretim aşamaları <strong>ve</strong> nihayet üretim<br />
aşamalarında istihdam edilmiş olan tüm temel üretken birimler, kısaca<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong>ne <strong>ve</strong> <strong>ölçek</strong> <strong>sorunu</strong>na konu olan tüm yerleştirme <strong>ve</strong><br />
<strong>ölçek</strong> birimler, teşebbüs seviyesinde tek tek bağımsızlıklarını kaybederek<br />
bir bütün (teşebbüs) oluşturmaktadırlar. Dolayısıyla aynı teşebbüs kap-<br />
177
Change language