kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> sistemlerinin değerlendirilmesine farklı yerleştirme birimleri<br />
esas alınmalıdır. Sadece en alt seviyedeki yerleştirme birimlerinin tek bir<br />
konuma yerleştirilmesi gerekir. Daha üst seviyedeki yerleştirme birimlerinde<br />
ise mekansal dağıtıma gitmek, sözkonusu yerleştirme birimi vasıtasıyla<br />
öngörülen üretim hacminin farklı coğrafi konumlarda gerçekleştirilmesi<br />
mümkündür. Bu durumda konum (<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>) sayısı, söz konusu<br />
yerleştirme birimini meydana getiren "en alt seviyedeki yerleştirme birimleri"<br />
sayısını aşamaz. En alt seviyedeki yerleştirme birimleri ise aynı<br />
zamanda belirli bir seviyedeki belirli bir <strong>ölçek</strong> birimdir. Bu <strong>ölçek</strong> birimin<br />
büyüklüğü —icabında <strong>ölçek</strong> ekonomilerinden kısmen vazgeçmek suretiyle—<br />
daha küçük boyutlarda tutulabilir. Böylece, "en alt seviyedeki yerleştirme<br />
birimi" sayısını <strong>ve</strong> dolayısıyla mekansal dağıtımda seçilebilecek<br />
konum sayısını artırarak, <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> avantajları daha üst düzeylerde<br />
gerçekleştirilir. Dolayısıyla <strong>ölçek</strong> ekonomilerinin farklı <strong>ölçek</strong> birimlerde<br />
belirlenmesinde olduğu gibi, <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> avantajlarının da farklı yerleştirme<br />
birimleri esas alınarak belirlenmesi gerekir. Bu yaklaşımda ayrıca,<br />
her yerleştirme biriminin aynı zamanda belirli bir <strong>ölçek</strong> birimi ifade ettiği<br />
de göz önünde tutularak, aynı üretken birimin yerleştirme birimi olarak<br />
sağlıyabileceği <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> avantajları <strong>ve</strong> <strong>ölçek</strong> birimi olarak sağlıyabileceği<br />
<strong>ölçek</strong> ekonomileri karşılıklı ilişkileri çerçe<strong>ve</strong>sinde dikkate alınmalıdır.<br />
15<br />
B.4.<br />
KURULUŞ YERİ AVANTAJLARININ VE ÖLÇEK EKONO-<br />
MİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNE ÜRETİMİN MEKAN-<br />
SAL DAĞITIMININ DAHİL EDİLMESİ GEREĞİ<br />
Çalışmamızın ikinci bölümünde ortaya konduğu üzere, —en üst seviyedeki<br />
yerleştirme <strong>ve</strong> <strong>ölçek</strong> birimi olan— teşebbüsün ürün kapasitesini<br />
(maddi amacını) gerçekleştirmek üzere, gerekli tüm faaliyetler, —bir alt<br />
seviyedeki yerleştirme <strong>ve</strong> <strong>ölçek</strong> birimi olan— işletmelere <strong>ve</strong> daha sonra<br />
sırasıyla üretim aşamalarına <strong>ve</strong> temel üretken birimlere dağıtılarak ger-<br />
15 Böylece teşebbüs büyüklükleri arasındaki mukayeselerde, <strong>ölçek</strong> ekonomileri <strong>ve</strong><br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> avantajlarının özellikle hangi <strong>ölçek</strong> birimlerde <strong>ve</strong> yerleştirme birimlerinde<br />
ortaya çıktığı, dolayısıyla <strong>ve</strong>rimlilik <strong>ve</strong> ekonomikliği artırıcı <strong>ve</strong>ya<br />
maliyetleri düşürücü çabaların özellikle hangi <strong>ölçek</strong> <strong>ve</strong> yerleştirme birimlerinde<br />
odaklaştırılması gerektiği de belirlenmiş olur. "Yabancı ülkelerle yapılan<br />
bazı mukayeselerde işletmelerin tüm satış haeimlerinin <strong>ve</strong>ya tüm işçi sayılarının<br />
karşılaştırıldığı görülmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta,<br />
büyük şirketler şeklinde örgütlenmiş olan yabancı firmaların, çok kere, çeşitli<br />
kapasitede birden fazla teknik üniteye sahip olmalarıdır. Bu itibarla, karşılaştırmaların<br />
tüm işletmelerin üzerinde, fabrika <strong>ve</strong>ya teknik ünite düzeyinde<br />
yapılması gerekir." Bursal, N.: "Türk Sanayiinde Maliyet Sorunları", İstanbul<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi İşletme Fakültesi Dergisi, C. 4, Sayı 2, Kasım 1975, s. 17-18.<br />
174
Change language