kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Çalışmamızın birinci bölümünde çok konumlu <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> modelleri<br />
olarak incelenen kesikli <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> modellerinde ise, modelin amaç<br />
fonksiyonunda <strong>ve</strong> sınırlayıcı şartlarında işletme büyüklüğüne ilişkin birçok<br />
unsuru değerlendirmeye dahil etmek mümkün olmaktadır. Bu modellerde,<br />
her mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> için gerekli sabit yatırım maliyetleri<br />
ile mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ne göre farklılıklar gösterebilen diğer maliyet<br />
unsurları, ayrıca her mümkün <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> için alt <strong>ve</strong> üst kapasite sınırları<br />
dikkate alınabilmektedir. Fakat kesikli <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> modelleri de<br />
—birçok <strong>ölçek</strong> unsurunun dikkate alınabilmesine rağmen— <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong><br />
<strong>ve</strong> <strong>ölçek</strong> büyüklüğünün eşanlı belirlenebilmesi için yetersiz kalmaktadır.<br />
Böyle bir amaca ulaşabilmek için, farklı <strong>ölçek</strong> birimlere ilişkin <strong>ölçek</strong> değerlerinin<br />
modele dahil edilmesi gerekir. Hatta bilimsel açıdan tamamen<br />
tatmin edici bir sonuca, ancak, bu <strong>ölçek</strong> ekonomileri yanında farklı yerleştirme<br />
birimlerindeki <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> avantajlarının da eşanlı bir model<br />
çerçe<strong>ve</strong>si içinde değerlendirmeye dahil edilmesiyle ulaşılabilir.<br />
A.2.<br />
KURULUŞ YERİ VE ÖLÇEK BÜYÜKLÜĞÜNÜN EŞANLI<br />
(SİMÜLTANE) BELİRLENMESİ GEREĞİ<br />
Kuruluş <strong>yeri</strong> probleminin ceteris paribus varsayımı altında optimum<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>nin saptanması şeklinde ele alınmasıyla teşebbüsün —<strong>kuruluş</strong><br />
<strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong> yanında— kontrol edebildiği diğer değişkenler (<strong>ölçek</strong> büyüklüğü,<br />
fiyat, üretim metodu v.b.) sabit kabul edilerek problem çok basite<br />
indirgenmektedir. Teşebbüsün kontrolündeki bu değişkenlerin birbirleriyle<br />
karşılıklı ilişkiler içinde bulunmalarından dolayı, her değişkenin<br />
diğerlerinden bağımsız olarak ayrı ayrı ardarda (suksesiv) planlanması<br />
<strong>yeri</strong>ne, tüm değişkenlerin eşanlı (simültane) olarak planlanması, problemin<br />
niteliğinin zorunlu bir sonucu olarak kabul edilmelidir.<br />
Çalışmamızın bu son bölümünde, teşebbüsün kontrol edebildiği değişkenlerden<br />
<strong>ve</strong> ayrıca, özellikle sanayi işletmelerine ilişkin olarak iki önemli<br />
uzun dönem planlama konusu olan, —<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>ve</strong> işletme büyüklüğünün<br />
eşanlı planlanmasında gerekli bir ön aşama mahiyetinde olmak<br />
üzere— <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>ve</strong> <strong>ölçek</strong> büyüklüğü arasındaki karşılıklı ilişkiler belirlenmeye<br />
çalışılacaktır. 8 Bunun için de problem tüm <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>ve</strong><br />
<strong>ölçek</strong> boyutlarını kapsayacak biçimde aşağıdaki şekilde tanımlanmalıdır:<br />
8 "Büyüklük ile <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> arasındaki temel ilişkiler, bir taraftan piyasanın<br />
coğrafi dağılışından, diğer taraftan da <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>nin maliyetleri <strong>ve</strong> değerlendirme<br />
kriterlerini etkilemesinden doğmaktadır. Çünkü büyüklükten doğan tasarruflar<br />
sebebiyle, en geniş muhtemel piyasa bölgelerini kavramak için daha<br />
büyük işletmelerin kurulması yönünde bir eğilim mevcuttur. Bununla beraber,<br />
mal arzedilen alan büyüdükçe dağıtım masrafları, yüksek taşıma ücretleri yü-<br />
167
Change language