kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
işletme problemleridir." 3 Optimum <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> olarak "en iyi çözümün<br />
elde edilebilmesi ancak üretim <strong>ve</strong> taşıma faaliyetlerinin eşanlı olarak ele<br />
alınmasıyla mümkündür. Daha düşük taşıma maliyeti fakat daha yüksek<br />
üretim maliyeti <strong>ve</strong>ya daha yüksek taşıma maliyeti fakat daha düşük<br />
üretim maliyeti alternatifleri en iyi şekilde değerlendirilmelidir." 4 Hatta<br />
daha geçen yüzyılın sonlarında, tarihçi okul temsilcilerinden Roscher,<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong>ni belirleyen önemli faktörlerden biri olarak, aynı zamanda<br />
işletme büyüklüğünün de önemli bir belirleyicisi olan, sanayide iş bölümü<br />
derecesini kabul etmektedir. 5<br />
Kuruluş <strong>yeri</strong> probleminin ikame prensibine göre ele alınmasında, genel<br />
olarak ikame prensibinde belirli bir üretim seviyesinin incelemeye<br />
esas alınmasının zorunlu bir sonucu olarak, sabit bir işletme büyüklüğünden<br />
hareket edilmektedir. Kuruluş <strong>yeri</strong> problemini genel ekonomi çerçe<strong>ve</strong>sinde<br />
inceleyen Lösch, denge modelinde <strong>ölçek</strong> ekonomileri ile satış alanının<br />
genişliği arasında bir ilişki kurmaktadır. Buna göre işletme büyüklüğü<br />
arttıkça <strong>ölçek</strong> ekonomileri elde edilmekte <strong>ve</strong> satış alanı genişletilmektedir.<br />
6 Bu özelliğiyle Lösch modeli, <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong> ile işletme<br />
büyüklüğü arasındaki karşılıklı ilişkileri —çok ileri soyutlama derecesinde<br />
de olsa— içeren ilk <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> modeli olarak kabul edilebilir. 7 Çalışmamızın<br />
birinci bölümünde homojen alan varsayımı altında tek konumlu<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> modelleri olarak incelenen sürekli <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> modellerinde,<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>ve</strong> işletme büyüklüğünün eşanlı (simültane) belirlenmesi<br />
marjinal analiz çerçe<strong>ve</strong>sinde imkansızdır. Sadece Steiner-Weber<br />
probleminin yerleştirme (tahsis) problemi olarak ifadesinde, <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong><br />
<strong>ve</strong> işletme büyüklüğü arasındaki karşılıklı ilişkilerin dikkate alınması<br />
bir dereceye kadar mümkündür. 7 "» Bu modelde <strong>ölçek</strong> ekonomileri dikkate<br />
alınmamakta, sadece belirli bir üretim seviyesini gerçekleştirmek üzere<br />
kurulacak işletme sayısı arttıkça azalan toplam taşıma maliyeti ile artan<br />
toplam sabit maliyetler arasındaki ters yönlü ilişki modele dahil edilmektedir.<br />
Fakat toplam sabit maliyetlerin işletme büyüklüğünden bağımsız,<br />
sadece işletme sayısına bağlı olarak kabul edilmesiyle <strong>ölçek</strong> ekonomileri<br />
değerlendirme dışı bırakılmış olrtıaktadır.<br />
3 Hintner, O.: "Standortwahl", Haındwörterbuch der Betriebswirtschaft, 3. B., 3. C.,<br />
Stutgart 1960, sütun 5054.<br />
4<br />
Predöhl, A.:."Verkehrspolitische Probleme der europâischen Integration", Schine<br />
und Strasse, 1961, s. 54.<br />
5 Supra, s. 13-14.<br />
6 Supra, s. 19 v.d.<br />
7<br />
Çözülebilirlik özelliğine sahip olmayan Lösch modelinde, işletmelerin optimum<br />
<strong>kuruluş</strong> yerleri yanında optimum satış alanları, optimum kapasite büyüklükleri<br />
<strong>ve</strong> optimum fabrika satış fiyatlarının da eşanlı olarak belirlenmesi amaçlanmaktadır.<br />
7-3<br />
Supra, s. 72.<br />
166
Change language