kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

— denetim alanının (span of control) üst yönetim kademelerine doğru
gittikçe azalması, 165
— yönetimin organizasyonunda ortaya çıkan güçlükler, 166
— kontrol ihtiyacının artması, 167
— koordinasyon fonksiyonunda —ve özellikle üst koordinasyonda—
ortaya çıkan aksamalar 168 dolayısıyla yönetim bölümünde —bu aksamaların
bir sonucu olarak— maliyetler artmaktadır. 169
İşletme ekonomisinde bu görüş genel kabul görmemiştir. Karşıt görüşte
olanlar, teşebbüsün büyütülmesi sonucu ortaya çıkabilecek güçlüklerin,
yönetim organizasyonunda gidilebilecek yetki devri, karar desentralizasyonu
gibi çeşitli düzenlemelerle ortadan kaldırılabileceğini belirtmektedirler.
170 Bu görüşe göre ,ancak —gerçek ekonomik hayat için söz korilmesi
gerekecek, sonuç olarak bu kararların koordinasyonu güçleşecek ve kararlar
çok yavaş alınacaktır. Büyüklükten doğan eksi ekonomiler dediğimiz bu
sonucun önünü alabilmek için işletmeyi belirli sayıda otonom karar ünitelerine
bölmek gerekir". Gürsoy, C.T.: a.g.e., s. 109.
• 165 Bu nedene ilişkin olarak, burada yetki göçeriminin gereğince dikkate alınmadığı
belirtilmektedir. Zira yetki göçerimi yoluna gidilerek üst yönetim kademelerinin
denetim alanı genişletilebîlir. Baumberger, H.U.: Die Entwicklung der
Organisationsstruktur in wachsenden Unternehmungen, Bern 1961.
166 Schwarz, H.: "Organisationsprobleme expandierender Unternehmungen", Gegenwartsfragen
der Unternehmensführung, Festschrift zum 65. Geburstag von
W. Hasenack, Berlin - Herne, 1966, s. 251.
167 Drucker, P.F.: Praxis des Managments, Düsseldorf 1956, s. 295.
168 Busse von Colbe, W.: a.g.e., s. 121 ve özellikle Kaldor'un görüşüne ilişkin olarak
bkz.: Becker, K.: a.g.e., s. 13.
169 Küçük bir teşebbüste tüm yönetim fonksiyonunun tek bir insan tarafından yerine
getirilebilmesine karşılık, teşebbüs büyüdükçe yönetimde koordinasyon aksaklıkları
ortaya çıkacaktır. Koordinasyon faktörünün önemi Simon'un (Die
Verwaltung isimli kitabında) yaptığı aşağıdaki benzetmesinde açık bir şekilde
ifade edilmektedir: Bir elinde iğneyi, öteki elinde ipliği tutan bir insan, ipliği
iğneye kolaylıkla geçirebilir. Buna karşılık bir insanın ipliği, başka bir insanın
da iğneyi tutması halinde, ipliğin iğneye geçirilmesi çok güçleşecektir. Schmalenbach
da yönetim bölümünde ortaya çıkacak maliyet artışlarını aşağıdaki şekilde
ifade etmektedir: "Örneğin çok küçük bir işletmede işletme içi muhasebe
sistemine gerek yoktur. Aynı fonksiyonu yönetici gözleri ve kulaklarıyla yerine
getirebilir... Büyük işletmelerde ise, göz ve kulağın yerine kağıt tomarları
ve mürekkep hokkaları geçer, zira göz ve kulaklar büyük işletmelerin gerektirdiği
uzaklıklara erişemezler." Schmalenbach, E.: Grundlagen der Selbstkostenrachnung
und Preispolitik, Ibid, s. 66-67.
170 Gutenberg, E.: Grundlagen der Betriebswirtschaftlehre, C. l.t Die Produktion,
Ibid, s. 321-323. Gutenberg, E.: "Der Einfluss der Betriebsgrösse auf die Kostengestaltung",
Ibid, s. 34 v.d. Kantzenbach, E.: a.g.e., s. 64 v.d. Busse von Colbe, W.:
a.g.e., s. 130 v.d. Hax, K.: "Unternehmenswachstum und Unternehmenskonzentration
in der industrie", Zeitschrift der handelswissenschaftliche Forschung,
1961, s 24.
157