kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
likle aynı teşebbüs kapsamında, fakat farklı konumlarda kurulan birçok<br />
üretim üniteleri (işletmeler) vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. Ayrıca<br />
üretim bölümünde —teşebbüs seviyesindeki <strong>ölçek</strong> birimde— ortaya çıkan<br />
böyle bir mekansal desentralizasyon eğilimine karşılık, başta yönetim, finansman<br />
<strong>ve</strong> pazarlama olmak üzere, diğer işletmecilik fonksiyonlarında<br />
—yine teşebbüs seviyesinde— bir sentralizasyon eğilimi gözlenmektedir.<br />
Bu nedenlerle <strong>ölçek</strong> büyüklüğü konusunun teşebbüs seviyesinde, —sözü<br />
edilen gözlemlere uygun— farklı şartlar altında incelenmesi büyük önem<br />
kazanmaktadır. Başka bir deyişle, tek konumda tek bir ürün çeşidine ilişkin<br />
olarak ele alınan <strong>ölçek</strong> ekonomileri yaklaşımı <strong>yeri</strong>ne; <strong>ölçek</strong> <strong>sorunu</strong>,<br />
farklı konumlarda bulunan üretim ünitelerinde (işletmelerde) farklı ürün<br />
çeşitlerinin üretildiği teşebbüs seviyesinde araştırma konusu edilmelidir.<br />
Ayrıca teşebbüs seviyesindeki <strong>ölçek</strong> birimi —işletme <strong>ve</strong> teşebbüs kavramlarının<br />
tanımına uygun olarak— 85 üretim fonksiyonu yanında öteki işletme<br />
fonksiyonlarını da kapsayacak şekilde araştırmaya esas alınmalıdır.<br />
Zira üretim fonksiyonunda mekansal desentralizasyona gitmek suretiyle,<br />
—teşebbüs seviyesindeki— üretim hacminin farklı coğrafi konumlarda büyütülmesi<br />
sonucunda gerçekleştirilen "coğrafi işbölümünün" sağladığı 89<br />
artı ekonomiler, diğer işletmecilik fonksiyonlarının <strong>yeri</strong>ne getirilmesinde<br />
de yeni düzenlemeler gerektirmektedir. Büyük <strong>ölçek</strong>li teşebbüslerin yönetiminde<br />
ortaya çıkan güçlükler yeni yönetsel önlemler alınmasını gerektirir.<br />
"Bu önlemleri, büyümenin evrelerine göre, yetki devri, kurmay yardımcı<br />
<strong>ve</strong> uzman atama, grup kararları (komite yönetimi) ile merkezkaç<br />
yönetimine gitme şeklinde açıklayabiliriz." 87 "Kısaca işletmeler büyüklüğün<br />
<strong>ve</strong> küçüklüğün avantajlarından aynı anda yararlanmak istemektedirler."<br />
88 Teşebbüsün artan üretim hacmine paralel olarak öteki işletmecilik<br />
fonksiyonlarının faaliyet hacimleri de artmakta, bu fonksiyonların <strong>yeri</strong>ne<br />
getirilmesinde de işbölümü derecesinin arttırılması, uzmanlaşmaya gitme,<br />
mekanizasyon <strong>ve</strong> otomasyon imkanları değerlendirilerek bu alanlardaki<br />
teknolojik gelişmelerden de faydalanılabilmektedir. Örneğin, yönetim<br />
fonksiyonuna ilişkin olarak haberleşme <strong>ve</strong> bilgi işlem teknolojisindeki, tedan<br />
"De la Rue" birkaç yıldır inşaat malzemeleri üretiminde de bulunmaktadır.<br />
Yine İngiltere'nin büyük bira firmalarından "Guiness" şekerleme cinsi<br />
ürünlerle ilaç <strong>ve</strong> fotoğraf makinası üretimine de geçmiş bulunuyor. İngiliz mobilya<br />
firması "J.J. Allan" bir elektrik motoru fabrikası satın almıştır...". Lenel;<br />
H.Q.: Ursachen der Konzentration, değiştirilmiş ikinci baskı, Tübingen 1968, s.<br />
206.<br />
»s Supra, s. 2.<br />
86 Oluç, M.: İşletme Organizasyonu <strong>ve</strong> Yönetimi, I.C., 3.B., İstanbul 1978, s. 17.<br />
87 Tosun, K.: "İşletmelerde büyüklük <strong>ve</strong> büyüme sorunları", İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
İşletme Fakültesi Dergisi, C. 9, Sayı: 1, Nisan 1980, s. 9.<br />
83<br />
Gürsoy, C.T.: "İşletme içi mal <strong>ve</strong> hizmet transferlerinin fiyatlandırılması", İstanbul<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi İşletme Fakültesi Dergisi, C. 3., Sayı: 1, Nisan 1974, s. 109.<br />
119
Change language