kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
artmaktadır (<strong>ve</strong>ya <strong>ölçek</strong> eğrisi gittikçe azalan oranlarda bir düşüş göstermektedir).<br />
Mevcut teknik <strong>ve</strong> organizasyon imkanlarının sınırına ula-<br />
.şılmasıyla büyüklüğün sağladığı maliyet tasarrufları son bulmakta, <strong>ölçek</strong><br />
-eğrisindeki düşme sona ermektedir. Öte yandan teknolojik gelişmenin<br />
devam edeceği <strong>ve</strong> dolayısıyla —geleceğe dönük olarak— yeni geliştirilecek<br />
tekniklerle büyüklüğün sağladığı maliyet tasarruflarının sürdürülebileceği<br />
inancı, büyüklüğün nimetlerini ön plana çıkarmıştır. 82<br />
Yine konunun literatürde ele alınışında belirlendiği üzere, büyüme<br />
sonucunda işletmenin üretim bölümünde ortaya çıkan bu olumlu gelişmelere<br />
karşılık, tedarik, pazarlama, finansman, yönetim fonksiyonlarının <strong>yeri</strong>ne<br />
getirilmesinde ortaya çıkabilecek olumsuz gelişmeler sonucunda büyümenin<br />
frenlenmesi <strong>ve</strong> hatta sınırlandırılması üzerinde durulmaktadır.<br />
Büyümenin tüm işletme bölümleri üzerindeki bu olumlu <strong>ve</strong> olumsuz sonuçlarının<br />
toplam etkisi olarak, işletmenin (<strong>ve</strong>ya teşebbüsün) büyütülmesi<br />
belli bir sınırdan itibaren "gayri iktisadi" olmaya başlamakta, bu<br />
sınırdan itibaren <strong>ölçek</strong> eğrisinde bir artış ortaya çıkmaktadır. Genel olarak,<br />
<strong>ölçek</strong> eğrisinin minimum olduğu işletme (<strong>ve</strong>ya teşebbüs) büyüklüğü,<br />
literatürde optimum işletme (<strong>ve</strong>ya teşebbüs) büyüklüğü olarak kabul<br />
edilmektedir. 83<br />
Uygulamada gözlenen gelişmelerde ise, aynı konumda gerçekleştirilen<br />
üretim kapasitesinin büyütülmesi —bazı sektörler dışında— çok ileri<br />
seviyelere götürülmemekte, hatta bazı sektörlerde nisbeten küçük <strong>ölçek</strong>lerde<br />
büyümeye son <strong>ve</strong>rilmektedir. Buna karşılık büyümeye —teşebbüs seviyesinde—<br />
farklı konumlarda kurulan yeni üretim üniteleriyle (işletmelerle)<br />
devam edilmektedir. Bu büyüme sürecinin, mevcut ürün programında<br />
<strong>ve</strong>ya içinde faaliyette bulunulan sektöre göre çok farklı ürün çeşitlerine<br />
geçmek suretiyle sürdürüldüğü gözlenmektedir. 84 Burada büyüme, genel-<br />
82 Örneğin Lilienstern, temerküz olgusunu i) teknoloji tarafından belirlenen teknolojik<br />
<strong>ve</strong>ya tabii temerküz, ii) sermaye temerküzü iii) ekonomik gücün artırılmasına<br />
yönelik güç temerküzü şeklinde üçlü bir sınıflandırmaya tabi tutmaktadır.<br />
Yazara göre temerküz olayına karşı toptan bir tavır almak <strong>yeri</strong>ne,<br />
her temerküz olgusu cinsine göre ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Buna göre,<br />
büyüklüğün sağladığı maliyet tasarruflarının gerçekleştirildiği teknolojik temerküz<br />
olumlu, diğer iki temerküz çeşidi ise olumsuz ekonomik toplanmaları<br />
ifade etmektedir. "Hatta teknolojik temerküz mümkün olan her yerde teşvik<br />
edilmelidir." Lilienstern, H.R. von: "Die Zukunft der mittleren und kleinen<br />
Unternehmen. (Ein Beitrag zur Problemstellung der optimalen Betriebsgrösse)",<br />
Die informierte Unternehmung, der.: H.R. von Lilienstern, Nürnberg 1972, s. 118.<br />
83 Amaç fonksiyonunun kâr <strong>ve</strong>ya rantabilite maksimizasyonu şeklinde ortaya konmasında<br />
ise, optimum işletme <strong>ve</strong>ya teşebbüs büyüklüğü, maliyetler yanında satış<br />
hasılatı <strong>ve</strong> sermaye ihtiyacı fonksiyonları da dikkate alınarak belirlenir.<br />
•8i Edinburgh cin <strong>ve</strong> viski konzerni "Distillers" 1960 kasımında hissedarlarına sentetik<br />
malzeme üretimine geçtiğini bildiriyordu. İngiltere'nin büyük matbaalarm-<br />
118
Change language