kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
gibi (tek üretim aşamalı işletme) birçok üretim aşamalarını da bünyesinde<br />
toplayabilir (çok üretim aşamalı işletme). İşletmenin üretim derinliğinin,<br />
—ürüne dönük olarak tarif edilen üretim derinliği zinciri üzerinde—<br />
aşağıya doğru yeni üretim aşamalarını üretim sürecine dahil ederek büyütülmesi<br />
"geri doğru dikey büyüme", yukarı doğru yeni üretim aşamalarına<br />
geçmek suretiyle büyütülmesi de "ileri doğru dikey büyüme" kavramlarıyla<br />
ifade edilebilir. Genel olarak işletmenin üretim derinliği boyutunda<br />
büyütülmesi ise "dikey büyüme" kavramıyla ifade edilir. Belirli<br />
bir üretim derinliğinde faaliyet gösteren işletme, kendi üretim sürecinden<br />
önce <strong>ve</strong> sonra gelen üretim aşamalarında faaliyet gösteren diğer işletmelerle<br />
ekonomik ilişkiler içinde bulunmaktadır (işletmeler arası ekonomik<br />
işbölümü).<br />
İşletmenin üretim derinliğinin hangi üretim aşamalarından meydana<br />
gelmesi gerektiği <strong>sorunu</strong>, başka bir deyimle minimum <strong>ve</strong> optimum üretim<br />
derinlikleri arasından optimum üretim derinliğinin saptanması, işletmenin<br />
içinde bulunduğu somut ekonomik <strong>ve</strong> teknik şartlar tarafından belirlenen<br />
bir optimizasyon konusudur. 78 Genel olarak işletmenin daha alt<br />
<strong>ve</strong> daha üst üretim derinliklerinde çalışmasının ekonomik bakımdan tamamiyle<br />
anlamsızlaştığı minimum <strong>ve</strong> maksimum üretim derinlikleri, geniş<br />
hatlarıyla da olsa, belirlenebilir. 79 Örneğin otomotiv <strong>ve</strong> uçak sanayilerinde,<br />
bir işletmenin gerekli tüm parçaları kendi bünyesinde üretmesi<br />
düşünülemeyecek bir durumdur. İşletmenin bazı parçaları ancak başka<br />
işletmelerden tedarik etmek suretiyle üretim sürecini tamamlaması söz<br />
konusudur. 80 İşletme —özellikle faaliyette bulunduğu sektöre <strong>ve</strong> ekonomik<br />
iş bölümü derecesine (işletmeler arası işbölümü derecesi) göre değişen—•<br />
minimum <strong>ve</strong> maksimum üretim derinlikleri arasında, kendi üretim<br />
sürecini oluşturan üretim aşamaları sayısını artırarak <strong>ve</strong>ya azaltarak üretim<br />
derinliğini değiştirebilir. İşletmenin üretim derinliğinin artırılması,<br />
genel olarak<br />
— iş akımı organizasyonunun değiştirilmesi (<strong>ve</strong>ya üretim kapasitesinin<br />
<strong>ve</strong>/<strong>ve</strong>ya üretim genişliğinin üretim derinliğiyle ikamesi)<br />
— yeni yatırımlara gitmek suretiyle (içsel dikey büyüme)<br />
Müftüoğlu, T.M.: a.g.e„ s. 69-71.<br />
79 Beste, Th.: "Fertigungswirtschaft und Beschaffungswesen", Handbuch der Wirtschaftswissenschaft,<br />
I.C., 2.B., der.: Th. Wessels und K. Hax, Köln und Opladen<br />
1966, s. 136 V.d.<br />
80 Büyük teşebbüsler üretim süreçlerini onbinleri aşan yan sanayi işletmelerinden<br />
tedarik ettikleri parçalarla tamamlamaktadırlar. General Electric'in 40.000, General<br />
Motors <strong>ve</strong> Siemens'in 30.000, Krupps'un 22.000 ya.n sanayi işletmesi ile<br />
çalıştığı belirtilmektedir. Pohle, W.: "Unternehmungsgrösse und erv<strong>ve</strong>iterte<br />
Mârkte", Die Unternehmung bei wachsender Integration der Mârkte, der.: Deutsche<br />
Gesellschaft für Betriebswirtschaft, Berlin 1965 s. 23.<br />
116
Change language