kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
mel üretken birimin üretim genişliği, iş araçlarının nitel kapasitesi <strong>ve</strong>ya<br />
esnekliği tarafından belirlenmektedir. 65 Temel üretken birimin üretim genişliğini<br />
belirleyen başlıca faktörler, temel üretken birimde gerçekleştirilen<br />
işgücü/sermaye oranı <strong>ve</strong> iş araçlarının az amaçlı (spesial) <strong>ve</strong>ya çok<br />
amaçlı (uni<strong>ve</strong>rsal) olmalarına ilişkin teknik özellikleridir. Genel olarak<br />
temel üretken birimin sermaye yoğunluğu arttıkça üretim genişliği azalmaktadır.<br />
66<br />
Temel üretken birim belirli bir coğrafi konumda yerleştirilerek, gerekli<br />
üretim faaliyetleri bu konumda gerçekleştirilir. Sanayi işletmelerine<br />
ilişkin olarak, bazı istisnalar dışında, genellikle bu konum sabittir. 67 Temel<br />
üretken birimin bölünmezlik özelliğinin bir sonucu olarak, kapasitesi ne<br />
kadar artırılırsa artırılsın <strong>ve</strong>ya üretim genişliği ne kadar genişletilirse genişletilsin,<br />
üretim tek bir konumda gerçekleştirilebilir. Başka bir deyimle,<br />
temel üretken birim seviyesindeki <strong>ölçek</strong> birimde <strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> dağıtımına<br />
gitmek imkansızdır <strong>ve</strong>ya temel üretken birim seviyesinde sadece tek konumlu<br />
<strong>kuruluş</strong> <strong>yeri</strong> <strong>seçimi</strong> söz konüsudur.<br />
B.3.<br />
ÜRETİM AŞAMASI SEVİYESİNDE ÖLÇEK BİRİMİN<br />
BÜYÜTÜLMESİ ŞEKİLLERİ<br />
Burada <strong>ölçek</strong> birimi, işletmenin belirli bir üretim aşaması olarak tanımlanmaktadır.<br />
Üretim aşamasının da —aynen temel üretken birim seviyesinde<br />
olduğu gibi— sadece üretim kapasitesi <strong>ve</strong> genişliği boyutlarında<br />
büyütülmesi söz konusudur. Üretim aşamasının üretim genişliği boyutu<br />
tamamiyle kendisini oluşturan temel üretken birimlerin üretim genişliği<br />
tarafından belirlendiğinden, burada sadece üretim kapasitesinin büyütülmesi<br />
şekilleri ele alınacaktır. Üretim aşaması —işletme seviyesinde tanımlanan—<br />
belirli bir ürün kapasitesinin üretildiği üretim sürecinde, —belli<br />
bir işbölümü derecesine (işletme içi iş bölümü) uygun olarak— belirli bir<br />
iş çeşidini üretmek üzere, aynı fonksiyonu (işlevi) <strong>yeri</strong>ne getirebilen temel<br />
üretken birimlerin biraraya toplanmasıyla meydana gelir. Aynı iş çeşidini<br />
üretmek kabiliyetinde olan temel üretken birimler, —işletme seviyesinde<br />
gerçekleştirilen iş akımı organizasyonuna göre— ya belirli iş atöl-<br />
65<br />
Gutenberg, E.: a.g.e., s. 73 <strong>ve</strong> Kern, W.: a.g.e., s. 58.<br />
66 Bu genel eğilime ters yönde teknolojik gelişmeler de ortaya çıkmaktadır, örneğin,<br />
nümerik kumandalı otomatik tezgahlarda esneklik (<strong>ve</strong>ya üretim genişliği)<br />
artmaktadır. Lenel, H.Q.: "Zur Problematik der Ermittlung optimaler Betriebsgrösse<br />
und ihre Verwendung", Wettbewerb, Konzentration und wirtschaftliche<br />
Macht, der.: F. Neumark, C. Thalheim und H. Hölzer, Berlin 1976, s. 198.<br />
67 Bazı sanayilerde temel üretken birimler sürekli hareket halinde olup, bölünmezlik<br />
özelliğini kaybetmeksizin üretim objesinin bulunduğu yere taşınırlar<br />
(örneğin köprü yapımı, gemi sanayii, tamir ekipleri v.b.).<br />
108
Change language