kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Çalışmamızda <strong>ölçek</strong> büyüklüğünün belirlenmesine üç boyut esas alınmaktadır:<br />
•— <strong>ölçek</strong> birimin üretim kapasitesi<br />
— <strong>ölçek</strong> birimin üretim genişliği<br />
— <strong>ölçek</strong> birimin üretim derinliği<br />
<strong>ölçek</strong> birimin üretim kapasitesi, —nicel (kantitatif) kapasite olarak—<br />
her <strong>ölçek</strong> birimin belirli bir zaman aralığındaki üretim kabiliyetini ifade<br />
etmektedir. Temel üretken birim <strong>ve</strong> üretim aşamaları seviyesindeki <strong>ölçek</strong><br />
birimlerinde iş cinsinden ifade edilen üretim kapasitesi, işletme <strong>ve</strong> teşebbüs<br />
seviyelerindeki <strong>ölçek</strong> birimlerinde ürün cinsinden ifade edilmelidir.<br />
Ölçek birimin üretim genişliği ise, söz konusu <strong>ölçek</strong> birimi seviyesindeki<br />
üretken birimin üretmek kabiliyetinde olduğu farklı iş <strong>ve</strong>ya ürün çeşitlerini<br />
ifade eder. 59 Ölçek biriminin üretim derinliği boyutu ise, —yardımcı<br />
üretim üniteleriyle artıkların değerlendirilmesine ilişkin tesisleri de kapsamak<br />
üzere— üretim sürecini oluşturan üretim aşamaları sayısını ifade<br />
etmektedir. Bu tanıma göre, üretim derinliği boyutunun sadece işletme <strong>ve</strong><br />
teşebbüs seviyesindeki <strong>ölçek</strong> birimler için tanımlanması söz konusudur.<br />
B.2.<br />
TEMEL ÜRETKEN BÎRİM SEVİYESİNDE ÖLÇEK BİRİMİN<br />
BÜYÜTÜLMESİ ŞEKİLLERİ<br />
Yukarıda tanımlandığı üzere, temel üretken birimler üretkenlik kabiliyetinde<br />
olan, bölünmezlik özelliğine sahip en alt seviyedeki faktör bileşimidir.<br />
Temel üretken birimlerin büyütülmesi üretim kapasitesi <strong>ve</strong> üretim<br />
genişliği boyutlarında gerçekleştirilebilir.<br />
Temel üretken birimin üretim kapasitesinin büyütülmesi, sanayi işletmelerine<br />
ilişkin olarak, iş araçlarının kapasitelerinin büyütülmesiyle gerçekleştirilir.<br />
İş araçlarının kapasitelerinin büyütülmesi i) iş araçlarının<br />
boyutlarının büyütülmesi <strong>ve</strong> ii) iş araçlarında niteliksel değişikliklere gitmek<br />
suretiyle, iki farklı şekilde ele alınabilir. İş araçlarında gerçekleştirilen<br />
niteliksel değişiklikler ise, 1) iş araçlarında uzmanlaşmaya gitmek <strong>ve</strong>ya<br />
işbölümü derecesini artırmak, 2) iş araçlarının mekanizasyon <strong>ve</strong> otomasyon<br />
derecesini artırmak <strong>ve</strong> 3) iş araçlarında teknoloji değişikliğine<br />
gitmek gibi farklı yöntemleri kapsar. 60<br />
İş araçlarının boyutlarının büyütülmesi suretiyle temel üretken birim<br />
kapasitesinin artırılmasında iş araçlarının teknik nitelikleri sabit kal-<br />
59 Literatürde üretim genişliği <strong>yeri</strong>ne, nitel (kalitatif) kapasite <strong>ve</strong>ya üretim esnekliği<br />
kavramları da kullanılmaktadır.<br />
«« Müftüoğlu, M.T.: a.g.e., s. 106 v.d.<br />
106
Change language