kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Yatırım teorisi çerçe<strong>ve</strong>sinde optimum işletme büyüklüğü, önce amortismanların<br />
kapasiteyi genişletme etkisi olarak, salt finansman açısından<br />
ele alınmıştır. 49 1970'den itibaren ise konu, yatırım teorisi çerçe<strong>ve</strong>sinde<br />
dinamik işletme <strong>ve</strong> teşebbüs büyüklüğü olarak, statik bir işletme büyüklüğünün<br />
değil, optimum büyüme oranının belirlenmesi şeklinde ele alınmaktadır.<br />
50 Konuyu dinamik açıdan ele alan ilk çalışmalar Arrow, Bensoussan,<br />
Nâslund, Lesourne gibi bilim adamlarıdır. 51<br />
B. ÖLÇEK BİRİMLERİ VE ÖLÇEĞİN BÜYÜTÜLMESİ ŞEKİLLERİ<br />
B.l.<br />
ÖLÇEK BÜYÜKLÜĞÜNÜN BOYUTLARI VE YAKLAŞIMIN<br />
TANITIMI<br />
Ölçek <strong>sorunu</strong>, ölçeğe göre artan, azalan <strong>ve</strong> sabit getiri durumlarını<br />
kapsamaktadır. Girdi fiyatlarının sabitliği <strong>ve</strong> tam kapasitede çalışma varsayımları<br />
altında, ölçeğe göre artan getiri durumu büyüklüğün sağladığı<br />
maliyet tasarruflarını (<strong>ölçek</strong> ekonomileri), ölçeğe göre azalan getiri durumu<br />
büyüklüğün neden olduğu menfi tasarrufları (<strong>ölçek</strong> disekonomileri)<br />
<strong>ve</strong> ölçeğe göre sabit getiri durumu da ortalama maliyetin değişmediğini<br />
ifade etmektedir. Burada <strong>ölçek</strong> büyüklüğü bağımsız değişken, büyüklüğün<br />
sağladığı maliyet tasarrufları (<strong>ölçek</strong> ekonomileri) <strong>ve</strong>ya neden olduğu<br />
menfi tasarruflar (<strong>ölçek</strong> disekonomileri) da bağımlı değişken olarak<br />
kabul edilmektedir. Ölçek ekonomilerine (<strong>ve</strong>ya disekonomilerine) konu<br />
olan <strong>ölçek</strong> birimi, —üretken olmak şartıyla— herhangi bir ekonomik birim<br />
olarak araştırmaya esas alınabilir. Tabiatıyla, araştırmaya esas alınacak<br />
<strong>ölçek</strong> birim, araştırmanın amacı tarafından belirlenecektir. Burada<br />
ortaya konabilecek gerekli <strong>ve</strong> yeterli şartlar, aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:<br />
— Ölçek birimi olarak seçilecek ekonomik birimin fonksiyonuna ilişkin<br />
en azından iki alternatif bulunmalıdır (seçim kriteri), <strong>ve</strong><br />
— Bu alternatifler arasında nicel <strong>ve</strong>ya en azından sıralanabilir (kardinal)<br />
bir değerlendirme yapmak mümkün olmalıdır (mukayese<br />
kriteri).<br />
Birinci şart, ekonomik değerlendirme için gerekli olan bir şarttır. Seçim<br />
alternatifinin mevcut olmadığı bir problemde ekonomik bir seçim yapmak<br />
da —tanım gereği— mümkün olmayacaktır. İkinci şartın sağlanmasına<br />
ilişkin olarak çıkan ölçme <strong>sorunu</strong> ise, literatürde geniş şekilde ele<br />
Bu konudaki literatür için bkz.: Müftüoğlu, M.T.: a.g.e., s. 176, dipnot 60.<br />
50 Ludwig, T.: Optimale Expansionspfade der Unternehmung, Wiesbaden 1978.<br />
sı Albach, H. : "Betriebsgrösse", ibid, sütun 117 v.d.<br />
103
Change language