kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

ak, gerekli talep artışı garanti edildikten sonra gerçekleştirilebilir. Önce
mevcut üretim metodunda kısa dönem maliyet fonksiyonu üzerinde talep
artışına uyum sağlanmaktadır. Ancak talep artışının yeterli ve sürekli
olduğu tamamen belirlendikten sonra, yeni bir üretim metoduna geçmek
suretiyle uzun dönem uyumu sağlanabilir.
İşletme ekonomisinde optimum işletme ve teşebbüs büyüklüğü konusu,
genel olarak, yukarıda açıklandığı şekilde üretim ve maliyet teorisine
dayandırılarak incelenmektedir. Bu konudaki diğer yaklaşımlarda
ise incelemeye organizasyon, yönetim ve yatırım teorileri esas alınmaktadır.
Konunun organizasyon teorisine göre incelenmesinde, optimum organizasyon
büyüklüğü bir denge sorunu olarak ele alınmaktadır. Denge
durumunda organizasyonun üyelerine sağladığı isteklendirmeler (Anreize,
Inducements) toplamı ile, üyelerin organizasyona katkıları (Beitrâge,
contributions) toplamı birbirlerine eşittir. 45
Penrose'un 1960 yılında yayınlanan eseri (Theory of the Grovvth of
the Firm, Oxford 1960) ile, işletme ve teşebbüs büyüklüğü konusuna ilginin
tekrar arttığı görülmektedir. Penrose, teşebbüsün büyütülmesinde
—Gutenberg'in aksine— piyasa tarafından bir sınırlandırma getirilmeyeceği
görüşündedir. Zira teşebbüs, ürün farklılaştırmasına (Diversifikation)
gitmek suretiyle, piyasanın belirli bir ürün çeşidine karşı gösterdiği direnci
aşabilmektedir. Teşebbüsün büyümesi, esas itibariyle, ancak yönetim
faktörü üzerinden açıklanabilir. Kuruluş ve genişleme aşamalarında
istihdam edilen yöneticilerin kapasitesi daha sonra atıl kalmakta ve bu
atıl kapasite teşebbüsün büyütülmesi yönünde etkili olmaktadır. 46 Penrose
yaklaşımı daha sonra Baumol, Fraser, Packer, Morris v.d. tarafından geliştirilmiştir.
47 Almanya'da ise bu yaklaşım Albach ve Kieser tarafından
ele alınmıştır. 48
45
Haberland, K.: a.g.e., s. 30 v.d. Baumberger, H.U.: Die Entwicklund der Organisationsstruktur
in wachsenden Unternehmungen, Bern 1961. Wardenberg, J.:
Probleme des Unternehmensvvachstums unter organisatorischen Aspekten, Diss.
Saarbrücken 1963, bilhassa s. 60 v.d. Max Weber de büyümeyi organiazsyon faktörü
üzerinden açıklamaktadır. Bürokratik organizasyona (veya akılcı yönetime)
gitmek ancak büyük teşebbüslerde mümkün olmaktadır. Max, W.: Wirtschaft
und Gesellschaft, 4.B. Tübingen 1956, s. 570 v.d.
M Becker, K.: Die Wahl der optimalen Grösse eines Mehrproduktbetriebes, Diss.
Berlin 1968, s. 13 v.d. Lücke, W.: Betriebs - und Unternehmungskrösse, Stuttgart
1967, s. 87 v.d.
« Haberlandt, K.: a.g.e„ s. 36-52.
48 Albach, H.: "Zur Iheorie des wachsenden Unternehmens", Theorien des einzel-
«rirtschaftlichen und gesamtwirtschaftlichen Wachstums, der.ı W. Krelle, Berlin
1965, s. 9-97. Kieser, A.: Die Enflussfaktoren der Organisationsstruktur, Doçentlik
tezi, Köln 1973, Teksir.
102