kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
kuruluş yeri seçimi ve ölçek sorunu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
de mütalaa edilmektedir. 41 Başat maliyet belirleyicileri (Hauptkosteneinflussgrössen)<br />
olarak işletme büyüklüğü yanında ele alman diğer faktörler,<br />
girdi fiyatları, üretim metodu, kapasite kullanım derecesi <strong>ve</strong> üretim programıdır.<br />
Bu faktörler arasındaki karşılıklı ilişkilerin öneminin belirtilmesine<br />
rağmen, her maliyet belirleyicisi ceteris paribus metoduna göre ayrı<br />
ayrı incelenmektedir.<br />
Gutenberg, işletme büyüklüğüne ilişkin açıklamalarında, Marshall'ın<br />
işletmelerin pazar gelişmelerine karşı kısa <strong>ve</strong> uzun dönemde uyum sağlanmasına<br />
ilişkin görüşünden hareket etmektedir. İşletmenin kısa dönemde<br />
uyum sağladığı kapasite kullanım derecesindeki değişikliklerin aksine,<br />
işletmenin büyütülmesi uzun dönemde uyum sağlama <strong>sorunu</strong>dur. Fakat<br />
bazı üretim faktörlerinin (potansiyel faktörler) bölünmezlik özelliğinden<br />
dolayı, genellikle işletmenin tüm üretim aşamaları (bölümleri) arasında<br />
tam bir kapasite uyumu sağlanamamaktadır. Bunun sonucu olarak, bazı<br />
üretim aşamaları darboğaz durumuna geçerken, diğerlerinde atıl kapasiteler<br />
ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle Gutenberg, Marshall <strong>ve</strong> von Stackelberg'in<br />
aksine, uzun dönemde uyum sağlamanın tüm üretim faktörlerinin<br />
artırılmasıyla değil, yalnız darboğaz durumunda bulunan üretim<br />
aşamasında genişleme yatırımlarına gitmek suretiyle de sağlanabileceğini<br />
araştırmasına esas almaktadır.<br />
Gutenberg, işletmenin büyütülmesinin iki farklı şekilde gerçekleştirilebileceğinden<br />
hareket etmektedir: i) "işletmenin homojen teknoloji ile<br />
büyütülmesi" (multiple Betriebs<strong>ve</strong>rgrösserung), ii) "işletmenin heterojen<br />
teknoloji ile büyütülmesi" (mutati<strong>ve</strong> Betriebs<strong>ve</strong>rgrösserung). 42 Ayrıca her<br />
iki tür büyüme de yine iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir: i) sadece darboğaz<br />
durumunda bulunan üretim aşamasında (<strong>ve</strong>ya aşamalarında) kapasitenin<br />
büyütülmesi yoluyla gerçekleştirilen "kısmi homojen büyüme"<br />
<strong>ve</strong> "kısmi heterojen büyüme", ii) yeni bir işletme kurmak suretiyle gerçekleştirilen<br />
"bütüncül homojen büyüme" <strong>ve</strong> "bütüncül heterojen büyüme".<br />
İşletmenin homojen teknoloji ile büyütülmesi, aynı teknik özelliklere<br />
sahip daha çok sayıda üretken birimlerin üretim sürecine alınmasıyla<br />
4i Schâfer, E.: Die Unternehmung, 6.B., Köln <strong>ve</strong> Opladen 1966, s. 123. Minimum işletme<br />
büyüklüğü kavramı, son yıllarda işletme büyüklüğü teorisinin en önemli<br />
konularından biri durumuna gelmiştir. Albach, H.-. a.g.e., sütun 113 v.d. Gutenberg,<br />
E.: "Der Einfluss der Betriebsgrösse auf die Kostengestaltung in<br />
Fertigungsbetrieben", Schweizerische Zeitschrift für kaufmânnische Bildung,<br />
Basel 1956, s. 26. Gutenberg, E.: "Betriebsgrösse", Handwörterbuch der Betriebswirtschaft,<br />
C. 1., 3.B., Stutgart 1956, sütun 800.<br />
İşletmenin homojen <strong>ve</strong> heterojen teknoloji ile büyütülmesine ilişkin olarak bkz.:<br />
Müftüoğlu, M.T.: Sanayi İşletmelerinde Üretim Kapasitesi, S.B.F. Yaymı, <strong>Ankara</strong><br />
1978, S. 128 V.d. <strong>ve</strong> S. 132 v.d.<br />
100
Change language