CMH204U

Duygular ve Mantık
Günlük yaşamda mantık ve duyguların biri birinin tersi olduğuna inanırız. Bu ikisinin insanları farklı
davranışlara ittiğini kendi deneyimlerimizden biliriz. “..... şeklinde davranmanın daha doğru olacağını
biliyorum ama onu yapmayı canım istemiyor.” “Aklım bir şey söylüyor, gönlüm başka bir şey”
dediğimiz anlarda, akıl ile duyguların çatıştığını dile getiriyoruzdur. İşin doğrusu; duygular aklımızı,
aklımız da duygularımızı etkilemektedir. Sevdiğimiz insanların hiç de hoş olmayan davranışlarına ses
çıkarmayıp hoş görürken, sevmediklerimizin normal hareketlerine gösterdiğimiz tahammülsüzlüğü ancak
duygularla açıklayabiliriz. Sonuç olarak mantık ve duyguların birbirinden bağımsız çalışmadığını,
karşılıklı etkileştiklerini söylemek gerçeğin ifadesi olacaktır.
Duyguların Fizyolojisi
Düşüncelerin duyguları etkilediğine yukarıda değinildi. Bu, duyguların oluşumunda beyin ve sinir
sisteminin etkili olduğu anlamına gelir. Aslında duygularla ilgili temel fizyolojik değişmeleri yaratan
otonom sinir sistemidir. Otonom sinir sistemi “sempatik” ve “parasempatik” sinir sistemi olmak üzere
ikiye ayrılır. Bunlardan sempatik sistem, organizmayı acil durumlarla başa çıkmaya hazırlar. Sempatik
sistemin etkisine giren organizmada olan kimi değişiklikler aşağıda sayılmıştır (Cüceloğlu, 1992).
• Kan basıncı artar, kalp atışı hızlanır.
• Nefes alış-verişi hızlanır.
• Gözbebeği büyür.
• Terleme artarken tükürük salgısında azalma olur.
• Kandaki şeker düzeyi yükselir, böylece daha çok enerji verir.
• Kandaki pıhtılaşma etkeni artar, böylece yaralanmalarda kan daha çabuk pıhtılaşır.
• Kan, sindirim organlarından beyne ve çizgili kaslara yöneltilir.
• Derideki kıllar diken diken olur.
Sempatik sinir sistemi; yukarıdaki değişikliklerle bir kavga sırasında saldırmak ya da korkup kaçmak
için organizmayı hazırlar. Tehlike geçtikten sonra da bu kez parasempatik sistem devreye girer ve
fizyolojik yapıyı normale döndürür.
Sakin koşullarda, sakin duyguların, tehlike koşullarında korku ve saldırganlık duygularının görev
üstlendiği bir düzen içerisinde yaşamımızı sürdürüyoruz. İnsanoğlunun çevresiyle yaşadığı çatışmalarda
üstün gelmesinde bu iki sistemin payı büyüktür. Böylece duygular, karşılaşılan durumlara uyum sağlama,
dolayısıyla neslin devamında önemli rol oynamış olurlar. Aslında yoğun duyguların oluşturduğu
fizyolojik tepkilerin, motivasyon sağlama amaçlı yoğun duyguları harekete geçirme aşamasında benzer
tepkiler üretebildiğini söylemek mümkündür. Örneğin yüksek derecede motive olmuş ve hedefe
odaklanmış bir kişide de kalp basıncının artması, soluk alışverişte artış, gözbebeklerinde büyüme gibi
benzer fizyolojik tepkileri görebilmek mümkündür.
vardır
Duygular ile mantık ve otonom sinir sistemi arasında nasıl bir ilişki
Duyguların Niteliği ve Türleri
Duygular her ne kadar öznel olsa da, ilgili bilim insanlarının üzerinde çokça çalıştığı konulardan birisi
olagelmiştir. Dahası, insanların kendilerini duygusal olarak ifade etme yollarına ilişkin çalışmaların tarihi
oldukça gerilere gitmektedir. Duygusal ifadelere ilişkin geleneksel varsayımlardan birisi; duygusal
ifadelerin bireyin tutku, erdem ve kusurlarını göstermesi için geliştirilmiş Tanrı-vergisi ve evrensel bir
dil olduğu düşüncesidir (Russell, Bachorowski, & Fernandez-Dols).
45