CMH204U

Özet
Motivasyon; kişilerin, belirli bir amacı
gerçekleştirmek üzere kendi arzu ve istekleri ile
davranmaları ve çaba göstermeleridir.
Organizmayı davranışa iten nedenlerle, istek,
arzu, ihtiyaç, dürtü ve ilgilerle şekillenir ve
bireylerin beklenti ve ihtiyaçları, amaçları,
davranışları ve kendilerine performans hakkında
bilgi verilmesi ile ilgilidir.
Motivasyon yaşam boyu sergilenen davranışların
arkasında yatan itici güçtür. Aynı zamanda
kişilerin sergilemek istedikleri ama
sergile(ye)medikleri davranışların arkasında da
belirli motivasyonlar ya da motivasyon
eksiklikleri vardır. Güdülenmenin güçlü olması,
bireyin kendi yaşamını zihninde değerlendirdiğinde,
yapmak istedikleri ve yaptıkları arasındaki
farkın az olması ve yaşam doyumu sağlaması
açısından önemlidir. Bununla birlikte iş
yaşamında bir yöneticinin en temel görevi etkin
bir örgüt yaratmaktır ve etkin bir örgüt yüksek
düzeyde motivasyona sahip bireylerle sağlanabilir.
İşyerinin verimliliği yüksek motivasyonla
doğru orantılıdır. İş yerinde en çok karşılaşılan
sorunlardan birisi motivasyonsuzluk olduğu için,
yöneticilerin motivasyon konusunda bir birikimi
olmalı, çalışanlardan beklenilen performansın
oluşturulabilmesi için belli stratejiler ve
programlar geliştirmesi, herkesin aynı teşviklerle
motive olmayacağını bilmesi, davranışları analiz
edebilmesi ve bütün insanların birbirinden farklı
oldukları ve motivasyon süreçlerinin de farklı
işleyeceğinin bilincinde olması gereklidir.
Motivasyon kuramları temelde kapsam kuramları
ve süreç kuramları olarak ikiye ayrılmaktadır.
Kapsam kuramları içsel faktörlere ağırlık
verirken süreç kuramları dışsal faktörlere ağırlık
verir. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
yaklaşımı, Çift-Faktör Kuramı, Başarma İhtiyacı
Kuramı, ERG yaklaşımı Kapsam kuramlarıyken;
Davranış-şartlandırma yaklaşımı, Bekleyiş
Kuramları, Eşitlik kuramı ve Amaç Kuramıdır.
Kapsam kuramlarından İhtiyaçlar Hiyerarşisi
yaklaşımı öncelikle en temel ihtiyaçların
giderilmesini daha sonra kendini gerçekleştirme
ihtiyacına doğru bir yönelimin söz konusu
olduğunu belirtir. Çift-Faktör Kuramı, hijyen
faktörleri ve motive edici faktörleri
motivasyonun temeli olarak görür. Başarma
İhtiyacı kuramına göre ise kişiler yaşam
deneyimleriyle değişik ihtiyaçlara sahip olurlar
ve başarı ihtiyacı, ilişki kurma ihtiyacı ve güç
kazanma ihtiyacı olarak üç temel ihtiyaç etkisi
altında davranış gösterirler. ERG yaklaşımı ise
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisini basitleştirerek
geliştirir ve var olma ihtiyacı, aidiyet-ilişki kurma
ihtiyacı, gelişme ihtiyacı olarak üçe ayıran bir
piramit oluşturur.
Süreç kuramlarından davranış şartlandırma
yaklaşımı, motivasyon kavramına ödül-ceza
kavramlarını inceleyerek yaklaşır. Etki kanununa
göre birey kendine mutluluk veren davranışları
tekrarlar fakat acı veren davranışlardan kaçınır.
Bununla birlikte davranış değiştirmede
ödüllendirme cezalandırmadan daha etkilidir.
Bekleyiş kuramları ise Vroom’un bekleyiş
kuramı ve Porter-Lawler modeli olarak ikiye
ayrılır. Vroom’un bekleyiş kuramında
motivasyon valensin ve bekleyişin çarpımıdır.
Porter-Lawler modelinde ise bireyin gerekli bilgi
ve yeteneğe sahip olması, bireyin kendisi için
algıladığı rol, ve performans ödülleri önemlidir.
Eşitlik kuramına göre çalışanlar iş ilişkilerinde
eşit bir biçimde davranış görme eğilimindedirler.
Çalışanlar kendi girdi-çıktı oranlarında
diğerlerine göre bir eşitsizlik algılarlarsa çatışma
ve gerilim ortaya çıkar. Amaç kuramında ise
davranışın temel nedeni, bireylerin bilinçli amaç
ve niyetlerindedir. Bu amaçlar açık ve belirgin
olmalı, kabul edilmeli ve bu amaçlara ne denli
ulaşıldığıyla ilgili çalışana geri bildirim
verilmelidir.
15