sÃ¶zel otopsi araÅtÄ±rmasÄ± ara raporu - TÃ¼rk Toraks DerneÄi

Z 

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI 

REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA MERKEZİ BAŞKANLIĞI 

HIFZISSIHHA MEKTEBİ MÜDÜRLÜĞÜ 

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ 

ULUSAL HASTALIK YÜKÜ 

VE 

MALİYET ETKİLİLİK PROJESİ 

SÖZEL OTOPSİ ARAŞTIRMASI 

ARA RAPORU 

24 Aralık 2003 

ANKARA

© 2004, RSHMB Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü 

Bu rapor, Başkent Üniversitesi tarafından Sağlık Bakanlığının (Refik Saydam Hıfzıssıhha 

Merkezi Başkanlığı (RSHMB) Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü) kullanımı, basımı ve yayımı 

amacıyla hazırlanmıştır. Sağlık Bakanlığı (RSHMB Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü) dışında 

hiç kimse bu rapora dayanarak hiçbir hak iddia edemez veya raporu kullanamaz. 

Bu raporu herhangi bir amaçla kullanan kişi, raporun içeriğinden ötürü 

zarara uğradığını iddia edemez. Raporun yayınlanmış olması,içeriğine ilişkin 

teminat verildiği anlamına gelmez. 

Ne Başkent Üniversitesi, ne Sağlık Bakanlığı (RSHMB Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü), ne 

de Başkent Üniversitesi ve / veya Sağlık Bakanlığı ’nın (RSHMB Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü), 

hangi yetki kademesinde olursa olsun, çalışanı, yöneticisi veya temsilcisi raporda 

yer alan herhangi bir bilgi veya ifadeden dolayı hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz ve bu kişilerin 

yukarıda bahsedilenlere ilişkin olarak herhangi bir teminat verdiği veya beyanda bulunduğu 

iddia edilemez. 

Tüm hakları saklıdır. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü,4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 

sayılı FSEK uyarınca, kullanılmazdan önce hak sahibinden 52. maddeye uygun yazılı izin 

alınmadıkça, hiçbir şekil ve yöntemle işlenmek, çoğaltılmak, çoğaltılmış nüshaları yayılmak, 

satılmak, kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli / telsiz ya da başka 

teknik, sayısal ve / veya elektronik yöntemlerle iletilmek suretiyle kullanılamaz. 

Ayrıntılı bilgi için: Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, 

İbrahim Müteferrika Sk. No:5 06030 Rüzgarlı/Ulus/Ankara, Turkiye( Tel: 312 30912 24; e-posta: 

mektep@hm.saglik.gov.tr) 

© 

II

TEŞEKKÜR 

Bu araştırma Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik projesinin bir bileşeni olup, Türkiye 

Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından finanse edilmiştir. Çalışmanın yapılmasında her türlü desteği 

sağlayan Sağlık Bakanlığı Makam’ı başta olmak üzere Sağlık Projesi Genel Koordinatörleri Dr. 

Mehmet Fettahoğlu ve Haydar Mezarcı’ya; Hıfzısıhha Mektebi Müdürü Dr. Salih Mollahaliloğlu’na; 

araştırmanın planlanması aşamasından itibaren tüm safhalarında bizlerle birlikte bire bir çalışan Sağlık 

Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğünden Uzm. Dr. 

Nazan Yardım, Dr. Berrak B. Başara, Dr. Ömer Varol, Uzm Dr. Vural Dirimeşe, Uzm. Dr. Mehtap 

Kartal, Dr. Halil E. Erişti ve ilgili diğer tüm çalışanlarına; Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik 

Projesi yönlendirme, izleme ve bilimsel kurul üyelerine değerli katkılarından dolayı teşekkür ederiz. 

Ayrıca raporun basım öncesi değerlendirilmesinde emeği geçen Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü, 

Halk Sağlığını Geliştirme Bölümü’nde görevli Uzm. Dr. Engin Özkan, Dt. Demet Aksoy, Dr. Esin 

Şener, Dr, Zekiye Çelebi, Dr. İlhan Öztürk, Y.Hem.Serap Taşkaya, Uzm. Dr. Belgin Özhan’a teşekkür 

ederiz. 

Bu araştırma Başkent Üniversitesi tarafından gerçekleştirilmiştir. Prof. Dr. Seval Akgün ve 

Yrd. Doç. Dr. Meriç Çolak araştırmanın planlanma, yürütülme, verilerin analizi ve rapor yazımı faaliyetlerini 

gerçekleştirmişlerdir.Prof. Dr. Gül Ergör ve Doç. Dr. Gina Etheredge çalışmanın planlanmasında 

ve koordinasyonunda katkıda bulunmuşlardır. Sözel otopsi anketi yapılacak ölümlerin tespiti 

ve verilerin güvenle ulaştırılması başta Yrd. Doç.Dr. Cihangir Özcan olmak üzere Hane Halkı Araştırması 

ekibi tarafından sağlanmıştır. 

Türkiye’nin sağlık hizmetlerinde önceliklerin saptanabilmesi bu çercevede uygun politika ve 

stratejileri belirlenebilmesi için bir araç olan bu araştırmanın tamamlanabilmesi için başlangıcından 

itibaren bize maddi ve manevi destek olan Başkent Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Haberal 

başta olmak üzere Proje Koordinatörü Prof. Dr. Korkut Ersoy, Proje Koordinatör Yardımcısı Doç Dr. 

Adnan Kısa’ya ve emeği geçen herkese teşekkür ederiz. 

III

ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET ETKİLİLİK ÇALIŞMASI İZLEME 

KURUL ÜYELERİ 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 

Dr.Ercan BAL, Dr. Hülya ALTINYOLLAR, Dr. Nihal BABALIOĞLU 

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, 

Dr. Levent EKER, Dr. Arzu KÖSELİ 

Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 

Dr. Ertan KAVASOĞLU, Hakime ZAL, Dr.Filiz BOZKURT 

Verem Savaş Dairesi Başkanlığı, 

Dr. Binnaz KAYA DURUNAY, Dr.Ayşen Melek AYTUĞ KOŞAN 

Sıtma Savaşı Dairesi Başkanlığı, 

Dr.Ömer YEDİKARDEŞLER 

İlaç Eczacılık Genel Müdürlüğü, 

Ecz. Eda CİNDOĞLU 

Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, 

Dr. Songül DOĞAN, Dr. Özlem YİĞİTBAŞIOĞLU 

Kanser Savaş Dairesi Başkanlığı, 

Prof.Dr. Murat TUNCER, Dr. Funda TEKİN, Dr. Emire ÖZEN 

Araştırma Planlama ve Koordinasyon.Kurulu Başkanlığı, 

İnciser KAYA, İlknur GÜNEY, Rasim CEYHAN 

Ankara İl Sağlık Müdürlüğü, Çubuk Devlet Hastanesi, 

Abdullah YILDIZ 

Ankara Hastanesi, 

Dr. Mehmet FETTAHOĞLU 

IV

Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi 

Müdürlüğü, 

Uzm. Dr. Nazan YARDIM, Dr. Berrak BORA BAŞARA, Uzm. Dr. Mehtap 

KARTAL, Dr. Halil Erkan ERİŞTİ, Dr. Ömer VAROL, Dr. Vural DİRİMEŞE. 

ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET ETKİLİLİK ÇALIŞMASI 

YÖNLENDİRME KURUL ÜYELERİ 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

Müsteşar, Prof. Dr. Necdet ÜNÜVAR 

Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, 

Dr. Salih MOLLAHALİLOĞLU 

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI 

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, 

Orhan AKKAYA, Döner TETİK 

T.C. GENELKURMAY BAŞKANLIĞI 

TSK Sağlık Komutanlığı, 

Binbaşı Muharrem UÇAR 

T.C. BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI 

KİT Genel Müdürlüğü, 

A. Tuncay TEKSÖZ 

Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü, 

Ayşe AKKİRAZ 

T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI 

Sosyal Sektörler ve Koordinasyaon Genel Müdürlüğü, 

Muharrem VARLIK, Nihan KIRCALIALİ 

T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ BAŞKANLIĞI 

Ulusal Hesaplar Dairesi Başkanlığı, 

Gülay ERDEN, A. İrfan TÜRKOĞLU, Sevim ETKESEN 

Sosyal İstatistikler Dairesi Başkanlığı, 

V

Şengül ARSLAN, Nevin UYSAL 

Araştırma, Tetkik ve İstatistik Teknikler Daire Başkanlığı, 

Yılmaz ERŞAHİN, Muharrem GÜR 

T.C. MALİYE BAKANLIĞI 

Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, 

Abdurrahman VARGÜN, 

BAĞ-KUR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 

Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı, 

Merih DİZİCİ 

T.C. EMEKLİ SANDIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 

Sağlık Hizmetleri Daire Başkanlığı, 

Tarık KANGAL 

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI 

Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı, Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü, 

Hüseyin BÜYÜKKAYIKÇI, Nuri ŞAŞMAZ 

ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET ETKİLİLİK ÇALIŞMASI 

BİLİMSEL KURUL ÜYELERİ 

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 

Tıp Fakültesi Dekanlığı, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 

Doç Dr. Nesrin ÇİLİNGİROĞLU, Doç. Dr. Bahar GÜÇİZ DOĞAN, Uzm.Dr. Banu 

ÇAKIR, Dr. Sarp ÜNER, Doç. Dr. Hilal ÖZCEBE 

Tıp Fakültesi Dekanlığı, Bioistatistik Anabilim Dalı, 

Yrd. Doç. Dr. Pınar ÖZDEMİR GEYİK 

Nüfus Etütleri Enstitüsü, 

Prof. Dr. Sabahat TEZCAN, Araş Gör. Elif KURTULUŞ YİĞİT, 

VI

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 

Araş.Gör.Zafer ÇALIŞKAN 

ANKARA ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 

Sağlık Eğitim Fakültesi Dekanlığı-Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, 

Yrd. Doç. Dr. İsmail AĞIRBAŞ, Yrd. Doç. Dr. Efsun Ezel ESATOĞLU 

Siyasal Bilgiler Fakültesi, Yrd.Doç Dr. Hasan ŞAHİN 

GAZİ ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 


Doç.Dr.Işıl MARAL 

Kazaları Önleme ve Araştırma Enstitüsü, 

Dr. Elif DURUKAN 

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanlığı, 

Prof.Dr. Metin Kamil ERCAN 

MARMARA ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 

Sağlık Eğitim Fakültesi Dekanlığı, 

Yrd. Doç.Metin ATEŞ 

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanlığı, 

Yrd.Doç. Yasemin YEĞİNBOY 

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 


Yrd. Doç.Dr. Murat TOPBAŞ 

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 

Tıp Fakültesi Dekanlığı,Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 

Prof.Dr. Osman GÜNAY 

VII

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ 

Tıp Fakültesi Dekanlığı,Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 

Yrd. Doç.Dr. Nilay ETİLER 

DERNEKLER 

Toraks Derneği, 

Uzm.Dr. Osman ÖRSEL 

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, 

Doç.Dr. Hilal ÖZCEBE. 

Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği, 

Prof. Dr. Halil KURT 

İç Hastalıkları Uzmanları Derneği, 

Dr. Gülay SAİN GÜVEN 

VIII

ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET ETKİLİLİK PROJESİ 

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ SÖZEL OTOPSİ ÇALIŞMA GRUBU 

• Dr. Seval Akgün, Halk Sağlığı Profesörü, Başkent Üniversitesi 

• Dr. Meriç Çolak, Yrd. Doç. Dr. Başkent Üniversitesi 

• Dr. Gül Ergör, Halk Sağlığı Profesörü, 9 Eylül Üniversitesi 

• Dr. Gina Etheredge, Doç.Dr. Tulane Üniversitesi 

• Erinç Karakan, Araştırma Görevlisi, Başkent Üniversitesi 

• ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET ETKİLİLİK PROJESİ 

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ EPİDEMİYOLOJİ GRUBU 

• Dr. Alan Lopez, Halk Sağlığı Profesörü, Quinisland Üniversitesi/Avusturalya, Kıdemli Bilim 

Danışmanı, Politika için bilgi ve kanıt Bölümü, Dünya Sağlık Örgütü, İsviçre 

• Dr. Seval Akgün, Halk Sağlığı Profesörü, Başkent Üniversitesi 

• Dr. Mithat Çoruh, Profesör, Mütevelli Heyeti Başkanı, Başkent Üniversitesi 

• Dr. Rao Chalapati, Öğretim Görevlisi, Quinisland Üniversitesi/Avusturalya 

• Dr. Gül Ergör, Halk Sağlığı Profesörü, 9 Eylül Üniversitesi 

• Dr. Elena Andresen, Doç. Dr., Saint Louis Üniversitesi 

• Dr. Gina Etheredge, Doç.Dr. Tulane Üniversitesi 

• Dr. Rengin Erdal, Halk Sağlığı Profesörü, Başkent Üniversitesi 

• Dr. Meriç Çolak, Yrd. Doç. Dr.,Başkent Üniversitesi 

• Dr. Özlem Aydın, Başkent Üniversitesi 

• Erinç Karakan, Araştırma Görevlisi, Başkent Üniversitesi 

IX

ÖZET 

Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Projesi çalışması kapsamında gerekli olan ölüm nedenlerinin 

tespit edilebilmesi için varolan rutin kayıt sisteminin değerlendirilmesinin yanısıra sözel 

otopsi araştırması yürütülmüştür. Bu araştırma Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik projesinin 

bir bileşeni olup, Türkiye’nin sağlık hizmetlerinde önceliklerin saptanabilmesi ve bu çerçevede uygun 

politika ve stratejilerin belirlenebilmesi için bir araç olmuştur.Türkiye’yi temsil eden bir örneklem 

üzerinde Türkiye geneli için yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızlarını ortaya çıkaran, sözel otopsi yöntemiyle 

ölüm nedenlerini saptayan kesitsel bir araştırmadır. Ayrıca bu araştırmada ölüm nedenlerine tanı 

konulmasında sözel otopsi yönteminin doğruluğunu belirleme amaçlı metodolojik tipte bir araştırmada 

gerçekleştiriliştir. 

Ulusal Sağlık Araştırması’nın bir bileşeni olan bu araştırmada, proje ekibi tarafından hazırlanan 

Sözel Otopsi anket formu ile örnekleme çıkan hanelerde ve bu hanelerin 2 öncesi ve 2 sonrası 

komşu hanelerde, son bir yıl içerisinde, meydana gelen ölümler hakkında çeşitli bilgiler toplanmıştır. 

Örnekleme çıkan cevaplayıcının son bir yıl içinde o hanenin dışında ölmüş olan kardeşleri için de 

aynı bilgiler toplanmıştır. Ayrıca araştırmada bu ölümlerden hastanede gerçekleşmiş olanların tamamının 

hastane kayıtlarına ulaşılmış ve hastane kayıtlarından yararlanılarak uygulanan Sözel Otopsi 

anketlerinin geçerlilik analizleri gerçekleştirilmiştir. 

Bu araştırma’nın kısa vadede amaçları; Türkiye ulusal, kentsel ve kırsal alan için yaşa ve cinsiyete 

özel ölüm hızlarını belirlemek, Türkiye geneli için 0-28 gün, 29 gün-5 yaş ve yetişkin ölümlerinde 

hekimler tarafından gerçekleştirilen sözel otopsi yöntemi ile ölümlerin tıbbi nedenlerini tanımlamak, 

elde edilen bu bulgular ile Türkiye’nin demografik yapısını gösteren veri kaynakları ile yaşam 

tablolarına katkıda bulunmak, Türkiye’de ki demografik yapı ve ölüm nedenleri ile ilgili diğer 

tüm veri kaynakları ile birlikte sözel otopsi sonuçlarını da kullanarak Türkiye ulusal, kentsel, kırsal 

alan ve bölgesel ölüm sayılarını her hastalık ve durum için belirlemek, bu hesaplamalar doğrultusunda 

hastalık yükü kompenenti olan YLL ve daha sonra DALY hesaplamalarını gerçekleştirmek, Sözel 

Otopsi yöntemiyle hekimlerin koydukları tanıları hastane kayıtları ile doğrulayarak, konulan tanıların 

duyarlılık ve seçiciliklerini belirlemek olarak verilebilir. 

Uzun vadeli amaçları ise, Türkiye’nin ölüm sayılarını ve ölüm nedenlerini belirleyerek, bu ö- 

lüm nedenlerini azaltmaya yönelik programların seçimine yardımcı olmak, ülkemizde sözel otopsi 

konusunda yapılacak çalışmalara kaynak ve öncü olarak yöntemin toplumumuzdaki uygulanabilirliliğini 

ortaya koymak, ölümlerle ilgili mevcut veri toplama sisteminin iyileştirilmesine katkıda bulunmaktır. 

Çalışma sonunda, Türkiye’deki ölümlerin nedenleri ile yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızlarına 

ulaşılmış ayrıca, bu çalışmadan elde edilen yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları yaşam tablolarının oluşturulmasında 

kullanılmıştır. Aynı zamanda araştırma sonuçları mortalitenin bir bileşeni olan kaybedilen 

yaşam yıllarının (YLL) ve daha sonra Sakatlığa Ayarlanmış Yaşam Yılları, (DALY) hesaplamalarının 

da temelini oluşturmuştur. 

Ölüm nedenleri sözel otopsi anketörleri tarafından belirlenmiştir. Bu araştırmada diğer ülkelerde 

yapılan çalışmalarla karşılaştırmaları yapabilmek amacıyla ölüm nedenlerinin sınıflandırılmasında 

ICD 10 kodlaması gerçekleştirilmiştir. Sözel otopsinin geçerliliği (doğruluğu) ve güvenirliliği 

(anketörler arasında), ölüm nedeni için mevcut olan hastane kayıtları gözden geçirilerek test edilmiştir. 

Sözel otopsi tanılarının geçerliliğinin saptanmasında duyarlılık ve seçicilik (sensitivite ve 

spesifite) testleri kullanılmıştır. Anketör ve hastane kayıtları ile elde edilen temel ölüm nedenleri ICD 

10 kod sistemine göre kodlanmış ve 0-28 gün, 29 gün-5 yaş ve yetişkin grubu için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. 

Sistemlere göre kodlanılan hastalıklar gruplandırılmış ve geçerlilik ve güvenilirlilik analizleri 

bu gruplamaya göre gerçekleştirilmiştir. 

X

Türkiye’yi temsil eden bir örneklem planı ile seçilen 480 blok’tan 12,000 hane ile bunların 

iki sağ ve iki sol komşu toplam 60,000 hane ziyaret edilmiş, bu hanelerde gerçekleşen son bir yıl içerisindeki 

ölümler ile örnekleme çıkan hanedeki cevaplayıcıların o hane dışındaki kardeş ölümleri sorgulanmıştır. 

Nüfus tespiti yapılan komşu hanelerde ise toplam 165.085 kişinin yaşadığı tespit edilmiştir. 

Bu nüfusun içinde yaş ve cinsiyeti belli olmayanlar çıkartıldığında 163.495 kişiye ulaşılmıştır. 

Örnekleme çıkan ana hanelerde 48.057 kişinin yaşadığı belirlenmiştir. Komşu hanelerdeki nüfus ile 

birleştirildiğinde ulaşılan toplam nüfus yaş ve cinsiyeti belli olmayanlar çıkartıldığında 211.552’dir. 

Sözel Otopsi çalışmasın da yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları bu nüfus üzerinden değerlendirilmiştir. 

Toplam 1185 ölüm tespit edilmiştir ancak 15 ölümün bir yıldan eski ölüm olması ve yaş ve cinsiyeti 

tam olarak belirlenememesi nedeniyle 1170 ölüme ulaşılmıştır. 1170 ölüm içerisinde ise cevaplayanın 

hane dışında yaşayan geçerli 81 kardeş ölümünün hanesi ziyaret edilmediği için bu 81 ölümde toplam 

ölümler içerisinden çıkartılmış yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları 1089 ölüm üzerinden yapılmıştır. 

Ölüm nedenlerinin analizinde ise 1170 ölüm içerisinde ; ölümlerin bir kısmı hakkında haneye dört kez 

ziyaret yapılmasına rağmen bilgi verecek kişi bulunamamıştır veya adres tespit edilememiştir Bazı 

hanelerde ise aile yetkilisi anketi uygulamak istememiştir. 1170 ölüm içerisinden 1089 ölüme sözel 

otopsi uygulanabilmiştir. Daha sonraki aşamada verilerin ayrıntılı değerlendirmesi sırasında 1089 

ölüm içerisinde ölü doğum şüphesi olan 5 ölüm, ölü doğum olarak kabul edilmiş ve bu 5 ölüme ait 

bilgilerin değerlendirmesi ayrı analiz edilmiştir. Bu nedenle sözel otopsi anket sonuçlarının değerlendirmesi 

toplam 1084 ölüm anketi üzerinden gerçekleştirilmiştir. Sözel otopsi anketleri uygulama sırasında 

anket tipi 0-28 gün, 29 gün - 5 yaş ve yetişkin anketi olarak kodlanmıştır. Toplam 1084 ölümden 

35 ölüm (%3,2) 0-28 gün bebek ölümü, 68 ölüm (% 6,3) 29 gün -5 yaş ölümü ve 981 ölüm (%90,5) 

ise yetişkin ölümü olarak belirlenmiştir. 

Ölüm nedenlerinin değerlendirmesinde ise, 28 adet ölüme ait temel ölüm nedeni tanısı, yeterli 

bilgi elde edilemediği için, hekim tarafından konulamamıştır. Tüm ölümler hane ölümleri, kardeş ö- 

lümleri ve iki sağ, iki sol komşu ölümleri olarak ayrılmıştır. Tespit edilen tüm ölümlerde hane halkı 

ölümü 326 (% 27,9), kardeş ölümü 87 (% 7,4), komşu ölümü ise 751 (% 64,2) olarak belirlenmiştir. 6 

adet ölüme ait bilgi elde edilememiştir (%0,5). Sözel otopsi uygulanan ölümlerdeki hane halkı ölümü 

301 (% 27,6), kardeş ölümü 87 (% 8,0), iki sağ iki sol komşu ölümü ise 701 (% 64,4) olarak tespit 

edilmiştir. Cevaplayanın son bir yıl içerisinde hane dışında yaşadığını belirttiği kardeş ölüm sayısı ise 

87’dir. Ulusal Sağlık Araştırmasından tespit edilen kardeş ölümlerinin 6 tanesinin yaşından emin olunamadığı 

için bu ölümler analizlerde kapsam dışı bırakılmıştır. Cevaplayanın son bir yıl içerisinde 

hane dışında yaşayan kardeşlerin yaşadığı haneler ziyaret edilmediği için 81 ölüm yaşa ve cinsiyete 

özel ölüm hızlarının hesap edilmesinde dikkate alınmamıştır. Sonuç olarak yaşa ve cinsiyete özel ö- 

lüm hızlarının hesaplandığı toplam geçerli ölüm sayısı 1089’dur. 

Tespit edilen ölümler 3 bölgeye ayrılmıştır. Tespit edilen ölümler içerisinde hastanede meydan 

gelen ölümlerin tamamının hastane kayıtlarına gidilmiştir. Bu araştırmada 1089 ölümden 5 tanesi 

ölü doğum olduğu için, 1084 ölüm içerisinden 327 ölümün (%30,2) hastanede gerçekleşmiş olduğu 

saptanmıştır. 327 hastane ölümünün tümünün hastane kayıtlarındaki mevcut ölüm nedenlerine ait 

bilgiler, ölüm nedeni tespit formu yardımıyla toplanmıştır. 327 hastane ölümünden 255 ölümün hastane 

kayıtlarına ulaşılabilmiş, bu oran ise toplam hastane ölümlerinin % 78’ini oluşturmuştur. 

Sözel otopsi anketinin geçerlilik ve güvenirlilik çalışmaları ön-test çalışmasında yapılmıştır. 

Sözel otopsinin geçerliliği ve güvenirliliği (anketörler arasında), ölüm nedeni için mevcut olan hastane 

kayıtları gözden geçirilerek test edilmiştir. Sözel otopsi tanılarının geçerliliğinin saptanmasında duyarlılık 

ve seçicilik testleri kullanılmıştır. Dünya Sağlık Araştırması kapsamında kullanılmak üzere geliştirilen 

ankette yer alan “Mortalite Modülü” ve bu modüle yapılan eklemelerle geliştirilen sözel otopsi 

anketini ve yöntemi test edebilmek amacıyla 63 ölüm üzerinde bir ön-test çalışması gerçekleştirilmiştir. 

Güvenirlilik için 30 sözel otopsinin, geçerlilik için ise 63 sözel otopsi değerlendirmeye alınmış, 

güvenirlilik Kappa uyum katsayısı hesaplanarak yapılmıştır. Hastanede gerçekleşen ölümlerin 15’i 0- 

28 gün bebek ölümü, 15’i 29 gün- 5 yaş çocuk ölümü ve 225’i 5 yaş üzeri yetişkin ölümleridir. Son 

bir yıl içerisinde kentsel ve kırsal alanda toplam 35 tane 0-28 gün bebek ölümü saptanmıştır. Bu bebeklerin 

% 57,1’inin ölümünün hastanede gerçekleşmiş olduğu görülmüştür. 20 hastane ölümünden 

15’ine ulaşılabilmiştir. 5 ölümün hastane kayıtları tespit edilememiştir. Bu yaş grubunda toplam 68 

XI

çocuk ölümü mevcuttur. Hastanede gerçekleşmiş ölüm sayısı ise 18 (% 26,5) dir. 18 hastane ölümünden 

15’inin (% 83,3) hastane kaydına ulaşılmıştır. 5 yaş üzeri ölümlerinde toplam 981 ölüm içerisinde 

hastanede gerçekleşmiş ölüm sayısı 289’dur (% 29,4). Hastanede gerçekleşmiş 289 ölümden 225’ine 

(% 77,9) ulaşılmıştır. 

Araştırma sonuçlarının analizinde ilk bölüm tanımlayıcı tablolardan oluşmaktadır. Sözel O- 

topsi araştırması sonucu Türkiye genelinde 0 yaş grubu ölüm hızı erkek çocuklarda binde 20,2 olarak 

saptanırken, kız çocuklarda bu hız binde 22,9 olarak belirlenmiştir. Kaba ölüm hızları değerlendirildiğinde 

Türkiye’de kaba ölüm hızı binde 5.1 bulunmuştur. Bu hız erkeklerde binde 6,0 kadınlarda ise 

binde 4,2’dir. 

Kentsel alanda kaba ölüm hızı binde 4,7 olarak, erkeklerde kaba ölüm hızı binde 5,9, kadınlarda 

ise binde 3,7’dir. 0 yaş grubu kentsel alanda kız bebek ölüm hızı binde 12,7, erkek bebek ölüm 

hızı binde 17,2’dir. Türkiye kırsal alan 0 yaş grubunda, kız bebeklerde ölüm hızı binde 38,1 olarak 

saptanmıştır. Erkek bebek ölüm hızı binde 24,1’dir. 

Türkiye’de kırsal alanda saptanan kaba ölüm hızı binde 5,5 olarak tespit edilmiştir. Kadınlarda 

kırsal alan kaba ölüm hızı binde 4.9 olarak saptanırken kırsal alanda erkeklerde bu oran binde 

6,3’dür. 

Bölgelere göre kaba ölüm hızları değerlendirmesi sonucunda, Marmara ve Ege bölgesinde kaba 

ölüm hızı toplamda binde 4,5, kadınlarda binde 2,9, erkeklerde binde 6,0 olarak saptanmıştır. Akdeniz 

bölgesi kaba ölüm hızı ise toplamda binde 3,6, kadınlarda binde 3,6, erkeklerde binde 4,9’dur. İç 

Anadolu bölgesinde, kaba ölüm hızı toplamda binde 7,5, kadınlarda binde 6,7, erkeklerde binde 8,2 

olarak elde edilmiştir. Karadeniz bölgesinde ise aynı değerler sırasıyla binde 5,5, kadınlarda binde 4,1 

erkeklerde binde 5,7’dir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi kaba ölüm hızı ise, toplamda binde 

5,0, kadınlarda binde 4,5, erkeklerde binde 5,5, şeklinde elde edilmiştir. 

Erkeklerde doğumda beklenen yaşam süresi 72,6 olarak saptanırken, kadınlarda doğumda 

beklenen yaşam süresi ise 77,19’dur. Her iki cinsiyet birlikte değerlendirildiğinde ise doğumda beklenen 

yaşam süresinin 74,80, bebek ölüm hızının ise binde 22 olduğu görülmektedir. Kentsel alanda 

erkeklerde doğumda beklenen yaşam süresi 71,82, kadınlarda 77,78’dir. Kırsal alanda bu değerler, 

doğumda erkeklerde 73,32, kadınlarda ise 76,10’dur. Kentsel alanda her iki cinsiyet birleştirildiğinde 

bebek ölüm hızı 15/1000, doğumda beklenen yaşam süresi ise 74,60 olarak bulunmuştur. Türkiye 

kırsal alanda her iki cinsiyeti birleştirerek elde edilen yaşam tablosuna göre 0 yaş grubu ölüm hızı 

kırsal alanda binde 31,0, doğumda beklenen yaşam süresi ise 74,74 olarak saptanmıştır. 

Türkiye geneli için 5q0 değeri olarak kabul edilen 5 yaş altı ölüm olasılığı erkeklerde binde 

27,0 kadınlarda binde 32,8 olarak bulunurken bu değerler kentsel alanda erkeklerde binde 20,0, kadınlarda 

binde 20,0, kırsal alanda ise erkeklerde binde 35,5, kadınlarda binde 50,5 olarak saptanmıştır. 

15-60 yaş arası ölüm olasılığını veren 45q15 değerleri ise Türkiye geneli, kentsel ve kırsal alan, kadın 

ve erkeklerde benzerlikler göstermektedir. Türkiye genelinde erkeklerde 45q15 binde 163,4 olarak 

saptanmış iken kadınlarda bu oran binde 60,0’dır. Aynı değerin kentsel alanda dağılımı sırasıyla binde 

176,5, 62,0, kırsal alanda ise binde 145,9, kadınlarda ise binde 59,8’dir. 

Kentte erkek ölümleri %63, kadın ölümleri %37; kırda ise aynı sırayla %54,2 ve %45,8’dir. 

Ölümlerin % 3,2’si 0-28 gün bebek ölümleri, % 6,3’ü 29 gün-5 yaş çocuk ölümleri ve % 90,5’i yetişkin 

ölümleri olarak belirtilmiştir. Kentte gerçekleşen ölümlerin % 92,9’u yetişkin ölümü, % 4,5’i 29 

gün-5 yaş çocuk ölümleri, % 2,5’i ise 0-28 gün bebek ölümleridir. Bu oranlar kırda, % 87,5, % 8,4 ve 

% 4,1 olarak belirlenmiştir. 0-28 gün bebek ölümlerinin % 51,4’ü erkek, % 48,6’sı kız bebektir. 29 

gün-5 yaş çocuk ölümlerinin % 45,6’sı erkek, % 54,4’ü kız çocuktur. Yetişkin ölümlerinde ise, erkek 

ölümleri % 60,2, kadın ölümleri % 39,8’dir. Toplamda ise yine erkek ölümleri % 59,0, kadın ölümleri 

% 41,0 olarak belirlenmiştir. 

XII

15-49 yaş arası kadınların ölümlerine ait bilgiler incelendiğinde, toplam 40 tane 15-49 yaş kadın 

ölümü bulunmaktadır. Cevap alınanlar içerisinde % 9,5’inin hamileliğinde tansiyon yüksekliği, 

bacaklarda ödem ya da fazla kilo kaybı durumu belirtilmiştir. Doğum yaparken ölen kadın saptanmamıştır. 

15-49 yaş arası kadınların % 13,6’sında devam eden ateş olduğu belirtilmiştir. UHY-ME Sözel 

Otopsi Araştırmasında iki anne ölümü saptanmış olup bir tanesi öldüğünde hamile diğeri ise, doğum 

sonrası 6 hafta içinde gerçekleşen anne ölümüdür. 

0-28 gün bebek ölümlerinin % 45,7’si Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde, % 20,0’ı İç 

Anadolu bölgesinde, % 14,3’ü Marmara ve Ege bölgesinde ve %11,4’ü Karadeniz bölgesinde görülürken 

en az oranda bebek ölümü Akdeniz bölgesinde tespit edilmiştir (% 8,6). 29 gün-5 yaş çocuk 

ölümlerinin dağılımında ilk sırada % 70,6 ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi, ikinci sırada % 

11,8 ile Marmara ve Ege bölgesi daha sonra % 10,3 ile İç Anadolu bölgesi gelmektedir. Akdeniz bölgesinde 

29 gün -5 yaş çocuk ölümü %1,5 olarak belirlenmiştir. Yetişkin ölümlerinde ise, Marmara ve 

Ege bölgesi ilk sırada yer almaktadır (% 31,6). İç Anadolu bölgesinde % 23,9, Doğu ve Güneydoğu 

Anadolu’da % 22,1, Karadeniz bölgesinde % 12,2 ve Akdeniz bölgesinde % 10,2 olarak belirlenmiştir. 

Sözel Otopsiyi gerçekleştiren doktor tanılarına göre saptanan temel ölüm nedenleri 0-28 gün 

bebek ölümleri, 29 gün-5 yaş çocuk ölümleri ve 5 yaş üzeri ölüm nedenleri şeklinde Türkiye geneli, 

kent ve kır ayrımına göre ayrı ayrı sunulmuştur. 

Türkiye 0-28 gün yaş grubu erkek ve kız bebeklerin ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde 

ilk sırayı % 26,5 ile yenidoğanın solunum distres sendromunun aldığı saptanmıştır. % 11,8 ile 

yenidoğan bakteriyel sepsis ile preterm diğer bebekler ikinci sırayı almaktadır. % 8,8 ile doğum 

anoksisi üçüncü sırada yer alan diğer ölüm nedenidir. Erkek bebeklerde de Türkiye geneli ile aynı 

şekilde ilk sıraları % 27,8 ile yenidoğanın solunum distres sendromu, % 16,7 ile pretern bebekler, % 

11,1 ile neonatal sepsis ve doğum anoksisi almaktadır. Kız bebeklerde % 25,0 ile yenidoğanın solunum 

distres sendromu ve % 12,5 ile neonatal sepsis gelmektedir. 

Türkiye kentsel alanda 0- 28 gün yaş grubu erkek ve kız bebeklerin ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde 

ilk sırayı % 14,3 ile preterm bebekler, doğum anoksisi ve neonatal sepsis almaktadır. 

İkinci sırayı %7,1 ile septisemi, yaygın damar-içi pıhtılaşma, menenjit, hidrosefali, pnömoni, 

yenidoğanın solunum distres sendromu , yenidoğan mekonyum aspirasyonu ve pnömotoraks almaktadır. 

Türkiye kırsal alanda 0-28 gün erkek ve kız bebeklerde ölüm nedenlerinin dağılımının değerlendirmesinde, 

ölümlerin % 40’ında yenidoğanın solunum distres sendromu, % 10’unda preterm, 

neonatal sepsis olduğu görülmektedir. Bu çalışmada da prematürelik ve buna bağlı ortaya çıkan hastalıkların, 

bu yaş grubu kırsal alan ölümlerinin önemli bir bölümünü oluşturduğu görülmektedir. 

Türkiye 29 gün-5 yaş grubunda erkek ve kız çocuklarda ölüm nedenlerinin dağılımında ilk sırada 

pnömoni % 13,4, ikinci sırada menenjit % 7,5, üçüncü sırada % 6,0 ile bronkopnömoni, ve septisemi, 

dördüncü sırada ise % 4,5 ile enfeksiyon kaynaklı ishal ve gastroenterit, trafik kazalarının aldığı 

görülmüştür. Erkek çocuklarda % 16,7 ile pnömoni, % 13,3 ile menenjit ilk sıralarda yer alırken kız 

çocuklarının ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde; % 10,8 ile pnömoni, % 8,1 ile septisemi, %5,4 

ile bonkopnömoni, trafik kazaları, kızamık, protein-enerji malnütrisyonu ve astım diğer ölüm nedenleri 

yer almaktadır. 

Türkiye kentsel alanda 29 gün-5 yaş grubunda erkek ve kız çocuklarda ölüm nedenlerinin dağılımında 

pnömoninin %11,5 ve enfeksiyon kaynaklı ishal ile gastroenterit ve astımın % 7,7 oranında 

ölüm nedeni olduğu görülmektedir. 

Türkiye kırsal alanda 29 gün-5 yaş grubunda erkek ve kız çocuklarda ölüm nedenlerinin dağılımının 

incelenmesinde, % 14,6 oranında pnömoni, % 9,8 oranında menenjit ve septisemi, % 7,3 oranında 

bronkopnömoni saptanmıştır. Türkiye genelinde ölüm nedenler arasında ilk sırada % 12,5 ile 

XIII

hipertansiyon gelmektedir. Akut miyokard enfartüs ikinci sırada (% 9,6), akciğer CA üçüncü sırada 

yer almaktadır (% 5,9). Kadınlarda da birinci ölüm nedeni % 17,0 ile hipertansiyondur. Bunu % 8,0 

ile Akut miyokard enfaktüsü (MI), % 5,1 ile diyabetes mellitus takip etmektedir. Erkeklerde ise en 

önemli ölüm nedeni % 10,7 ile MI’dır. Hipertansiyon (% 9,5), akciğer CA (% 8,5), kardiyovasküler 

hastalık (% 6,2) erkekler arasında saptanan diğer ölüm nedenleridir. 

Sözel Otopsi sonuçlarına göre 5 yaş üzeri ölüm nedenleri arasında kentsel alanda ilk sırada 

hipertansiyon (%12,3) daha sonra MI (% 9,1) ve trakea, bronş ve akciğer habis uru (% 6,9) gelmektedir. 

Kadınlarda birinci neden % 15,7 ile hipertansiyondur, bunu % 7,3 ile MI, % 5,8 ile diyabetes 

mellitus takip etmektedir. Kadınlarda diğer ölüm nedenleri sırasıyla % 5,2 ile kardiyovasküler hastalık, 

% 4,2 ile mide kanseri, % 3,1 ile kronik obstruktif akciğer hastalığı ve genel ve tanımlanmamış 

ateroskleroz’dür. Erkeklerde ise en önemli ölüm nedeni % 10,4 ile hipertansiyondur. İkinci sırada 

%10,1 ile MI gelmektedir. Üçüncü sırada trakea, bronş ve akciğer habis uru gelmektedir (% 9,3). 

Türkiye kırsal alanda, 5 yaş üzeri grupta hipertansiyon % 12,6 ile ilk sırada yer almaktadır. 

Daha sonra % 10,3 ile MI ve % 5,3 ile kardiyovasküler hastalık gelmektedir. Kadınlarda birinci ölüm 

nedeni % 18,4 ile hipertansiyondur. Kadın ölüm nedenleri arasında ikinci sırayı % 8,6 ile MI, üçüncü 

sırayı ise % 5,9 ile alzheimer almaktadır. 5 yaş üzeri erkekler arasında en önemli ölüm nedeni MI’dır. 

(%11,5). İkinci ölüm nedeni % 8,1 ile hipertansiyondur. Bunu % 7,7 ile kronik obstruktif akciğer hastalığı 

izlemektedir. Akciğer CA (%7,3), diabetes mellitus (% 3,4) ve trafik kazaları (% 3,0) erkeklerde 

yetişkin ölümlüğü arasında yer alan diğer nedenlerdir. 

XIV

İÇİNDEKİLER 

Sayfa No 

GİRİŞ ...............................................................................................................................................8 

AMAÇLAR .....................................................................................................................................9 

2.1 Kısa Vadeli Amaçlar..................................................................................................................9 

2.2 Uzun Vadeli Amaçlar ................................................................................................................9 

GENEL BİLGİLER .........................................................................................................................10 

3.1 Sözel Otopsi Kapsamındaki Çalışmalar.....................................................................................10 

YÖNTEM ........................................................................................................................................13 

4.1 Araştırmanın Evreni...................................................................................................................13 

4.2 Sözel Otopsi Yönteminin Geçerliliğinin Saptanması ................................................................13 

4.3 Araştırmanın Tipi.......................................................................................................................13 

4.4 Araştırmanın Zamanı .................................................................................................................14 

4.5 Veri Toplama .............................................................................................................................14 

4.5.1 Ulusal Sağlık Araştırması Sözel Otopsi Anket Formu..................................................14 

4.5.2 Ölüm Nedenlerinin Tanımlanması ................................................................................15 

4.5.3 Sözel Otopsi Uygulama Zamanı ...................................................................................17 

4.5.4 Anketör Seçimi ve Eğitimi............................................................................................17 

4.5.5 İzleme............................................................................................................................18 

4.5.6 Geçerlilik Analizleri......................................................................................................19 

4.6 Veri Analizi...............................................................................................................................20 

4.6.1 Geçerlilik ve Güvenirlilik ................................................................................................20 

4.6.2 Ön Test Uygulaması.........................................................................................................20 

4.6.3 Ana Alan Uygulaması......................................................................................................23 

4.6.4 Araştırmada Kullanılan İstatistiksel Yöntemler...............................................................23 

4.6.5 Çalışmanın Sınırlılıkları..................................................................................................24 

BULGULAR....................................................................................................................................25 

5.1 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları, Türkiye .........................................................................25 

5.2 Sözel Otopsi Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi ...................................................................35 

5.2.1 Araştırmaya Katılanların Dağılımları............................................................................36 

5.2.2 Ölene Ait Genel Bilgiler ...............................................................................................38 

5.2.3 Ölümle Bağlantılı Tıbbi Öykü.......................................................................................44 

5.2.4 Yetişkin Ölümlülüğü.....................................................................................................56 

5.2.5 0-28 Gün Arası Bebek Ölümleri ..................................................................................60 

5.2.6 29 Gün- 5 Yaş Arası Ölen Çocuklar ............................................................................64 

5.2.7 Ölü Doğumlara Ait Bulgular.........................................................................................67 

5.2.8 Ölüm Nedenleri.............................................................................................................70 

5.2.8.1 0-28 Günlük Ölen Erkek ve Kız Bebeklerde Temel Ölüm Nedenleri...............70 

5.2.8.2 29 Gün-5 Yaş Arası Ölen Erkek ve Kız Çocuklarda Temel Ölüm Nedenleri..72 

5.2.8.3 5 Yaş Üzeri Erkek ve Kadınlarda Ölüm Nedenleri...........................................76 

5.3 Sözel Otopsi Yönteminin Geçerliliği.........................................................................................88 

5.3.1 0-28 Günlük Bebek Ölümleri.........................................................................................88 

5.3.2 29 Gün-5 Yaş Arası Çocuk Ölümleri............................................................................90 

5.3.3 5 Yaş Üzeri Ölümleri .....................................................................................................91 

SONUÇ VE ÖNERİLER.................................................................................................................96 

1

KAYNAKÇA...................................................................................................................................99 

EKLER.............................................................................................................................................101 

EK 1: Ulusal Sözel Otopsi Araştırması Anketör Eğitim Programı..................................................101 

EK 2: Sözel Otopsi Anket Uygulaması Doktorları..........................................................................102 

EK 3: Bölgelere ve İllere Göre Ölüm Tespitleri ve Sözel Otopsi Uygulama Dağılımı ...................103 

EK 4: Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması Verbal Otopsi Denetleme Formu ......104 

EK 5: Ölüm İstatistik Formu............................................................................................................105 

EK 6: Yaşam tablolarında Kullanılan Sembollerin Tanımlanması..................................................107 

EK 7: Sözel Otopsi Anketi...............................................................................................................108 

EK 8: Sözel Otopsi Araştırması El Kitabı .......................................................................................109 

2

KISALTMALAR 

ARDS : Akut Respiratuar Disstress Sendromu 

DALY : Sakatlığa AyarlanmışYaşam Yılları 

DİE : Devlet İstatistik Enstitüsü 

DSA : Dünya Sağlık Araştırması 

DSÖ : Dünya Sağlık Örgütü 

KBY : Kronik Böbrek Yetmezliği 

KOAH : Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı 

RDS : Respiratuar Disstress Sendromu 

SVO : Serebrovasküler Olaylar 

SEARCH : Society for Education Action and Research in Community Health (Halk Sağlığında 

Eğitim ve Araştırma Topluluğu) 

TNSA : Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 

UHY-ME : Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Projesi 

ILO : International Labour Organization (Uluslararası Çalışma Örgütü) 

YLL : Years Of Life Lost (Kaybedilen Yaşam Yılları) 

KİBAS : Kafa İçi Basınç Artış Sendromu 

3

TABLO LİSTESİ 

Sayfa No 

Tablo 3.1 Sözel Otopsi Kapsamında Yapılan Bazı Çalışmalar......................................................12 

Tablo 5.1 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları, Türkiye 

(UHY-ME, Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) ..................................................25 

Tablo 5.2 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları Türkiye Kentsel Bölge 

(UHY-ME, Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) .................................................26 

Tablo 5.3 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları Türkiye Kırsal Bölge 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) ..................................27 

Tablo 5.4 Türkiye, Kent-Kır ve Bölgelere Göre Kaba Ölüm Hızları 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003)...................................28 

Tablo 5.5 Türkiye Ulusal Yaşam Tablosu 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, 2003) .................................................29 

Tablo 5.6 Türkiye Kentsel Bölge Yaşam Tablosu 


Tablo 5.7 Türkiye Kırsal Bölge Yaşam Tablosu 


Tablo 5.8 Çocuk ve Yetişkin Ölüm Hızları 


Tablo 5.9 Sözel Otopsi Anketi Görüşme Sonuçlarının Dağılımı 


Tablo 5.10 Anketi Cevaplayanların Ölene Olan Yakınlığı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003)..................................37 

Tablo 5.11 Anketi Cevaplayanların Yaş ve Cinsiyet Dağılımları 


Tablo 5.12 Anketi Cevaplayanların Eğitim Durumu 


Tablo 5.13 Ölümlerin Gerçekleştiği Yerlerin Kır ve Kent’e Göre Dağılımları 


Tablo 5.14 Ölümlerin Gerçekleştiği Yerlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımları 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003)....................................39 

Tablo 5.15 Ölümlerin Gerçekleştiği Yerlerin Bölgelere Göre Dağılımları 


Tablo 5.16 Evde Gerçekleşen Ölümlerin Cinsiyete Göre Dağılımları 


Tablo 5.17 Evde Gerçekleşen Ölümlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımları 


Tablo 5.18 Evde Gerçekleşen Ölümlerin Bölgelere Göre Dağılımları 


Tablo 5.19 Ölümlerin Cinsiyete ve Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı 


Tablo 5.20 Ölümlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 


Tablo 5.21 Ölümlerin Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 


Tablo 5.22 Ölümlerin Yaş Grupları ve Bölgelere Göre Dağlımı 


Tablo 5.23 12 Yaş ve Üzeri Yetişkin Ölümlerinin Medeni Durumlarına Göre Dağılımı 


Tablo 5.24 12 Yaş ve Üzeri Yetişkin Ölümlerinin Meslek Durumlarına Göre Dağılımı 


Tablo 5.25 Yetişkin Ölümlerinin Sigara, Alkol ve Madde İlaç Kullanma 

Durumlarına Göre Dağılımı 


4

Tablo 5.26 Ölenlerin Ölmeden Önce Herhangi Bir Şikayeti Olma Durumu 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003).................................44 

Tablo 5.27 Ölümden Önceki Belirtilen Şikayetlerin Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003)..............................45 

Tablo 5.28 Ölenlerin Son Bir Yıl İçinde Herhangi Bir Sağlık Personeli Tarafından 

Görülme Durumu 


Tablo 5.29 Ölenlerin Son Bir Yıl İçinde Hastanede Yatarak Tedavi Olma 

Durumunun Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı 


Tablo 5.30 Belirtilen Ameliyat Türlerinin Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) ................................48 

Tablo 5.31 Ameliyat Edilen Organların Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) ...................................49 

Tablo 5.32 Cevaplayıcılara Göre Bildirilen Ölüm Tanılarının Dağılımı 


Tablo 5.33 Ölümlerin Doktor Tanısı Alma Durumunun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına 

Göre Dağılımı 


Tablo 5.34 Ölümüm Herhangi Bir Yaralanma Sonucu Olma Durumunun Yaş Gruplarına 


(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003)..................................52 

Tablo 5.35 Ölüme Neden Olan Yaralanmanın Türünün Cinsiyet ve Yaş Gruplarına 



Tablo 5.36 Yaralanmaya Neden Olan Olayların Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 


Tablo 5.37 Yaralanmanın Meydana Geldiği Yerin Dağılımı 


Tablo 5.38 Yaralanma Sırasındaki Konumun Dağılımı 


Tablo 5.39 Yaralanma Sırasında Yaralanan Vücut Kısımlarının Dağılımı 


Tablo 5.40 Meydana Gelen Yaralanma Sonucu Gelişen Tıbbi Durumların Dağılımı 


Tablo 5.41 Belirtilen Tümör Yerlerinin Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) .....................................58 

Tablo 5.42 Ölümden Önceki Mevcut Semptomların ve Durumların Sistemlere 



Tablo 5.43 Cevap Verenler Arasında 15-49 Yaş Arası Ölen Kadınlara Ait 

Bulguların Dağılımı 


Tablo 5.44 Cevap Verenler Arasında Doğum Öncesi, Doğum Süreci ve Doğum 

Sonrası Annenin Sağlık Durumunun Dağılımı 


Tablo 5.45 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Doğum ve Doğum Sonrası Karşılaşılan Bazı 

Durumların Dağılımı 


Tablo 5.46 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Bebek Canlı Doğduktan Sonra 

Karşılaşılabilecek Bazı Komplikasyonların Dağılımı 


Tablo 5.47 29 Gün - 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Görülen Bazı Komplikasyonların 

ve Anne Sütü Alma Durumunun Dağılımı 


5

Tablo 5.48 29 Gün - 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Aşı Olma ve Döküntülü 

Hastalık Geçirme Durumlarının Dağılımı 


Tablo 5.49 29 Gün - 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Görülen Bazı Semptomların 

Dağılımı 


Tablo 5.50 Ölü Doğumlarda Cevaplayıcıya Ait Genel Bilgilerin Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003....................................67 

Tablo 5.51 Ölü Doğumlara Ait Genel Bilgilerin Dağılımı 


Tablo 5.52 Ölü Doğumların, Doğum Öncesi, Doğum Süreci ve Doğum Sonrası’na 

Ait Bulguların Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) .................................68 

Tablo 5.53 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Cinsiyet ve Doktor Tanısına Göre Temel Ölüm 

Nedenlerinin Dağılımı 


Tablo 5.54 Türkiye Kentsel Bölge’de 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Cinsiyet ve Doktor 

Tanısına Göre Temel Ölüm Nedenlerinin Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiyel, 2003) ................................71 

Tablo 5.55 Türkiye Kırsal Bölge’de 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Cinsiyet ve Doktor 



Tablo 5.56 29 Gün- 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Cinsiyet ve Doktor Tanısına Göre 

Temel Ölüm Nedenlerinin Dağılımı, Türkiye 


Tablo 5.57 Türkiye Kentsel Bölge’de 29 Gün- 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Cinsiyet ve Doktor 



Tablo 5.58 Türkiye Kırsal Bölge’de 29 Gün- 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Cinsiyet ve Doktor 



Tablo 5.59 5 Yaş Üzeri Yetişkinlerde Cinsiyet ve Doktor Tanısına Göre Temel Ölüm 

Nedenlerinin Dağılımı, Türkiye 


Tablo 5.60 5 Yaş Üzeri Yetişkinlerde Cinsiyet ve Doktor Tanısına Göre Saptanan İlk 10 Temel 

Ölüm Nedeninin Dağılımı 


Tablo 5.61 Türkiye Kentsel Bölge’de 5 Yaş Üzeri Yetişkinlerde Cinsiyet ve Doktor Tanısına 

Göre Temel Ölüm Nedenlerinin Dağılımı 



Göre İlk 10 Temel Ölüm Nedeninin Dağılımı 


Tablo 5.63 Türkiye Kırsal Bölge’de 5 Yaş Üzeri Yetişkinlerde Cinsiyet ve Doktor Tanısına 


(UHY-ME, Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003).................................................85 


Göre İlk 10 Temel Ölüm Nedeninin Dağılımı 


Tablo 5.65 0-28 Günlük Bebeklerde Doktor Tanısına Göre Saptanan Temel Ölüm Nedenlerinin 

Hastane Kayıtlarında Saptanan Temel Ölüm Nedenleri İle Karşılaştırılması 


6

Tablo 5.66 29 Gün –5 Yaş Arası Çocuklarda Doktor Tanısına Göre Saptanan Temel Ölüm 

Nedenlerinin Hastane Kayıtlarından Saptanan Temel Ölüm Nedenleri İle 

Karşılaştırılması 


Tablo 5.67 5 Yaş Üzeri Ölümlerde Sözel Otopsi Uygulamaları Sonucu Doktor Tanısına Göre 

Saptanan Gruplandırılmış Temel Ölüm Nedenleri ve Gruplandırılmış Temel Hastane 

Ölüm Nedenlerinin Dağılımı 


Tablo 5.68 Sözel Otopsi Uygulamaları Sonucu Saptanan Doktor Tanılarının Hastane 

Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Tüm Kanser Vakaları) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Akciğer CA) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (İskemik Kalp Hastalıkları) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Serebrovasküler Olaylar, SVO) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Hipertansiyon) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Diabetes Mellitus) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Kronik Böbrek Yetmezliği, KBY) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (KOAH) 



Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (MI) 


7

GİRİŞ 

Doğum ve ölümler hakkında edinilen bilgiler bir toplumun sağlık ihtiyaçlarını tahmin etmekte 

ve gerekli sağlık hizmetlerinin planlanmasında önemlidir. Bu bilgiler arasında özellikle ülke düzeyinde 

ölüm hızlarının ve ölüm nedenlerinin bilinmesi gerek koruyucu ve gerekse tedavi edici hizmetlerin 

planlanmasında ve yerine getirilmesinde son derece büyük bir önem taşımaktadır. Bilindiği üzere, 

Türkiye’de sağlık ihtiyaçlarının doğru ve tam olarak tahmin edilebilmesi ve ülke koşullarına uygun 

sağlık planlamasının yapılabilmesi için gerekli olan sağlıklı bir rutin bilgi toplama sistemi mevcut 

değildir. Özellikle ölümlerle ilgili birincil veri kaynakları Devlet İstatistik Enstitüsü’nden (DİE) elde 

edilen il ve ilçe ölüm istatistikleridir. Ancak DİE yalnızca il ve ilçe merkezlerinde meydana gelen 

ölümler hakkındaki bilgileri toplayabilmektedir. Bu nedenle de Türkiye’de, ölümlere ilişkin il ve ilçe 

merkezlerinden daha küçük yerleşim birimlerini de kapsayan tüm Türkiye’yi temsil yeteneğinde, bilgi 

bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu tür verilerin eksikliğinden dolayı Türkiye’de, sağlık yatırım ve harcamalarının 

bölgesel dağılımı, bölgenin mevcut durum analizleri sonucu belirlenen sağlık gereksinimlerinden 

çok, politik karar süreçlerine ve önceki yıllardaki bütçe düzenlemelerine göre yapılmaktadır. 

Bu bağlamda, halk sağlığı ve sağlık planlaması açısından bölgesel gereksinimlerin değerlendirilip, 

kaynak dağıtımı sürecinde karar mekanizmalarına yardımcı olabilecek, bilimsel yöntemlerin geliştirilmesi 

büyük önem taşımaktadır. Rutin bilgi toplama sisteminin sağlıklı olmadığı ülkelerde, toplumdaki 

ölüm bilgilerini elde etmek için 1937 yılından beri “sözel otopsi” yöntemine başvurulmaktadır. 

Sağlık enformasyon sistemlerinin gelişmiş olduğu ülkelerde önemini yitirmiş ancak, sağlık enformasyon 

sisteminin sağlıklı bir şekilde işletilemediği ülkelerde önemini korumaya devam etmektedir (1-6). 

Zamana bağlı sağlık durumu ölçütleri konusunda son otuz yıldır süregelen bilimsel çalışmaların ardından, 

1993 yılında tamamlanıp yayınlanan Küresel Hastalık Yükü (KHY) Çalışması ile ortaya atılan 

hastalık yükü kavramı ve bu kavramın ölçütü olarak önerilen DALY, (Sakatlığa Ayarlanmış Yaşam 

Yılı) sağlık planlamacılarına, toplumsal sağlık gereksinimlerini daha geniş anlamda saptamayı olası 

kılan yeni bir yaklaşım sunmaktadır. DALY kavramı, çeşitli hastalıkların neden olduğu prematür ö- 

lümler ile ölümle sonuçlanmayan, ancak uzun dönemli sakatlık ve işlev kaybına neden olan hastalık 

durumlarının yol açtığı hastalık yükünün, tek bir ölçüt ile değerlendirilebilmesini amaçlamaktadır. Bu 

nedenle Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Projesi çalışması kapsamında erken mortaliteye 

bağlı olarak kaybedilen muh temel yaşam yıllarının hesap edilebilmesi için gerekli olan yaşa ve 

cinsiyete özel ölüm hızlarının ve ölüm nedenlerinin tespit edilebilmesi için varolan rutin kayıt sisteminin 

değerlendirilmesinin yanısıra bir sözel otopsi araştırması da yürütülmüştür. Elde edilen yaşa ve 

cinsiyete özel ölüm hızları yaşam tablolarının oluşturulmasında kullanılmıştır. Aynı zamanda araştırma 

sonuçları mortalitenin bir bileşeni olan kaybedilen yaşam yıllarının (YLL) ve daha sonra , (DALY) 

hesaplamalarının da temelini oluşturmuştur. 

8

AMAÇLAR 

Bu araştırma kısa vadede ve uzun vadede şu amaçları gerçekleştirmek üzere planlanmış ve 

uygulanmıştır. 

2.1 Kısa Vadeli Amaçlar 

1. Türkiye ulusal, kentsel ve kırsal alan için yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızlarını belirlemek, 

2. Türkiye geneli için 0-28 gün, 29 gün-5 yaş ve yetişkin ölümlerinde hekimler tarafından gerçekleştirilen 

sözel otopsi yöntemi ile ölümlerin tıbbi nedenlerini tanımlamak, 

3. Elde edilen bu bulgular ile Türkiye’nin demografik yapısını gösteren veri kaynakları ile yaşam 

tablolarına katkıda bulunmak, 

4. Türkiye’de ki demografik yapı ve ölüm nedenleri ile ilgili diğer tüm veri kaynakları ile birlikte 

sözel otopsi sonuçlarını da kullanarak Türkiye ulusal, kentsel, kırsal alan ve bölgesel ölüm 

sayılarını her hastalık ve durum için belirlemek, bu hesaplamalar doğrultusunda hastalık yükü 

kompenenti olan YLL ve daha sonra DALY hesaplamalarını gerçekleştirmek 

5. Sözel otopsi yöntemiyle hekimlerin koydukları tanıları hastane kayıtları ile doğrulayarak, konulan 

tanıların duyarlılık ve seçiciliklerini belirlemek 

2.2 Uzun Vadeli Amaçlar 

1. Türkiye’nin ölüm sayılarını ve ölüm nedenlerini belirleyerek, bu ölüm nedenlerini azaltmaya 

yönelik programların seçimine yardımcı olmak, 

2. Ülkemizde sözel otopsi konusunda yapılacak çalışmalara kaynak ve öncü olarak yöntemin 

toplumumuzdaki uygulanabilirliliğini ortaya koymak 

3. Ölümlerle ilgili mevcut veri toplama sisteminin iyileştirilmesine katkıda bulunmak. 

9

GENEL BİLGİLER 

3.1 Sözel Otopsi Kapsamındaki Çalışmalar 

Sözel otopsi uygulamalarının başlangıcı 1930’lu yıllara dek gider ise de, gelişmiş ve ayrıntılı 

ilk uygulaması, 1990 yılında Johns Hopkins Üniversitesi tarafından yapılmıştır. Bu yöntem, ölümden 

sonra, ölen kişinin yakınları ile görüşülerek ölüme neden olan hastalık konusunda bilgi almaya dayalıdır 

(1). Böylece, olgunun, ölüm öncesinde bir profesyonel tarafından görülmemiş olmasının getirdiği 

bilgi eksiklikleri giderilmeye çalışılmaktadır (2, 3, 4, 6). 

Sözel otopsi yöntemi üç varsayıma dayalı olarak ortaya atılmıştır, bunlar (6-13) : 

1. Çeşitli hastalıklar bulgu ve belirtilerine göre birbirinden ayırt edilebilir. Yöntemin geçerliliği, 

ilgili hastalığın net bulgulara sahip olması, bu belirtilerin ilgili hastalık nedeni ile ölen tüm olgularda 

bulunması, diğer ölümcül seyreden hastalıklarda bulunmaması durumunda yüksektir. 

2. Ölen kişinin ailesinin bu belirti ve bulguları tanımasında, bunların şiddeti ve belirginliği ö- 

nemli etkendir. 

3. Belirti ve bulguların tanınmasında ve hatırlanmasında ölümden sonra geçen süre önemlidir. 

Bu nedenlerle, sözel otopsi çalışmasının doğru sonuçlar verebilmesi için, bazı konulara özen 

gösterilmesi gerekir. Örneğin, ölüm zamanından sözel otopsi uygulanmasına kadar geçen süre ne kadar 

kısa olursa elde edilen sonuçlarda o kadar doğru olabilmektedir. Ancak, sözel otopsi görüşmesinin, 

ölümden sonra bir aydan daha kısa süre geçmeden yapılmasının da etik olmayacağı düşünülmektedir. 

Ayrıca, ölümden çok kısa bir süre geçtiği için aileler tarafından red oranı da yüksek olmaktadır 

(3,4,7-12,39). 

Pek çok çalışmada bir yıl gibi süreler sonunda ailelerle görüşüldüğü görülmektedir. Buna karşılık, 

çocuk ölümlüğünün saptanmasında, ölüm ile sözel otopsi arasındaki zaman aralığı ne kadar kısa 

ise, toplanan veriler de o kadar geçerli olmaktadır (4,5,9,11,38). Bu, özellikle doğum aralıklarının kısa 

olduğu ve annenin bakımına ihtiyaç duyan bir veya birden fazla küçük çocuğu olduğu kültürlerde 

daha da önem kazanmaktadır. Zamanın yanında, cevaplayanın ölüm nedeni veya belirti ve bulguların 

ne anlama geldiği hakkındaki bilgi ve düşünce düzeyi geçerliliği arttıran diğer önemli bir etken olmaktadır 

(4,5,7,9,11,39). 

Sözel otopsi için, standart bir soru formunun ve tanı koymada yol gösterici kriterlerin bulunmaması 

önemli bir sorundur. Hindistan’da bir araştırma topluluğu (Society for Education Action and 

10

Research in Community Health, SEARCH) tarafından, özellikle bebek ölümlerinde uygulamak amacıyla, 

standart anket ve her bir hastalık kategorisi için semptom/bulgu kombinasyonlarına dayalı tanı 

kriterleri geliştirilmiştir. Ancak, geliştirilen kriterlerden bazıları geliştirildiği kültüre özgüdür ve bu 

kriter başka bir toplumda söz konusu olamayabileceği gibi, değişik toplumların da farklı geleneksel 

uygulamaları söz konusu olabilir (4). 

Çocuk ölümlülüğü konusunda yapılan sözel otopsi çalışmalarının bazılarında bebeğin yakınından 

doğrudan bebeğin hastalık ve ölüm öyküsünü anlatması istenmiş, annelerin öyküsüne dayalı 

olarak sözel otopsi tanıları konmuştur. Bazı çalışmalarda ise kapalı uçlu olarak bazı belirtilerin ölmeden 

önce bebekte olup olmadığı kişilere sorulmuştur. Soruların kapalı uçlu, önceden kodlanmış şekilde 

sorulduğu durumlarda tanı koydurucu belirti/bulgu kombinasyonları da önceden belirlenmektedir. 

Kapalı uçlu soruları içeren anketlerde organizmadaki her bir sistemle ilgili duyarlılığı oldukça yüksek 

olan birkaç belirti sorulmaktadır. Kişinin bunlara olumlu yanıt vermesi halinde seçiciliği arttırmak 

amacı ile belirtiler konusunda daha ayrıntılı sorgulamaya geçmek önerilmektedir (4,5,7,9,11-13,39). 

Bebek ve çocuk ölümlülüğünün saptanmasında standart kriterler neonatal ölümler ve 29 gün - 

5 yaş ölümleri şeklinde iki bölümde hazırlanmıştır. 

Hastalık tanılarına karar verirken yaygın olan ve önerilen uygulama hekimlerin sözel otopsi 

görüşmelerini gerçekleştirmesi ve bu görüşmeler sonrası temel ölüm nedenini belirlemesidir. 

Sözel otopsi konusunda bir çok çalışma yürütülmüş, bir çok hastalık için tanı koydurucu belirti 

ve bulgu kombinasyonları geliştirilmeye çalışılmıştır. Tablo3.1’de çeşitli ülkelerde yapılan çalışmalardan 

bazı örnekler sunulmaktadır (14-20). Bu ülkelerde ölüm nedenlerinin farklılık göstermesi yanında, 

bu çalışmaların yöntemleri, kullanılan anketler, tanı koydurucu belirti/bulgu kombinasyonları 

benzer değildir. Bu arada, sözel otopsi konusundaki yöntemin doğruluğunu saptamaya yönelik çalışmalarda 

mevcuttur (21-28). 

11

Tablo 3.1 Sözel Otopsi Kapsamında Yapılan Bazı Çalışmalar 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Ülke, Yıl Çalışmanın Yaş Ölüm ile görüşme Ölümü 

Tipi arasındaki zaman tanımlamada 

kriterler 

Bangladeş, 88 Retrospektif 0 – 63 ay 1 – 52 hafta Algoritma 

Bangladeş,78-89 Retrospektif 0 – 60 ay 17 – 80 hafta Algoritma 

Gambiya, 82-89 Yaşam 0 – 60 ay 0 – 12 hafta Klinik 

Analizi 

Karar 

Liberya, 88 Retrospektif 0 – 72 ay 1 – 52 hafta Algoritma 

Guinea-Bisseau 78 Yaşam 0 – 48 ay 10 – 35 hafta Klinik 

Analizi 


Hindistan, 71 – 73 Yaşam 0 – 60 ay 0 – 2 hafta Klinik 

Analizi 


12

YÖNTEM 

4.1 Araştırmanın Evreni 

Sözel otopsi yöntemi Hanehalkı Araştırmasının bileşenidir. Ulusal Sağlık Araştırması’nın bir 

bileşeni olan bu araştırmada, örnekleme çıkan hanelerde ve bu hanelerin 2 öncesi ve 2 sonrası komşu 

hanelerde, son bir yıl içerisinde, meydana gelen ölümler hakkında çeşitli bilgiler toplanmıştır. Bu 

ölümlere ek olarak, örnekleme çıkan cevaplayıcının son bir yıl içinde o hanenin dışında ölmüş olan 

kardeşleri için de aynı bilgiler toplanmıştır. Ayrıca araştırmada bu ölümlerden hastanede gerçekleşmiş 

olanların tamamının hastane kayıtlarına ulaşılmış ve hastane kayıtlarından yararlanılarak uygulanan 

sözel otopsi anketlerinin geçerlilik analizleri gerçekleştirilmiştir. 

Bu araştırmada, sözel otopsi uygulamak üzere, ölüm tespiti yapılacak hanelerin ve daha sonra 

bunlardan hastanede gerçekleşen ölümlerden hastane kayıtlarına ulaşılan ölüm sayılarının belirlenmesinde 

aşağıdaki örnekleme yöntemi uygulanmıştır. 

Bu kapsam çerçevesinde, Ulusal Sağlık Araştırmasından örnekleme çıkan hane halkının 

yanısıra hanenin 2 önceki ve 2 sonraki hanelerde yaşayan komşu nüfus taranmış, son bir yıl içerisinde 

bu nüfusta gerçekleşen ölümler tespit edilmiştir. Bunun yanısıra ziyaret edilen hanedeki cevaplıyanın 

kardeş ölümlülüğü de sorgulanmıştır. Bu yöntemle son bir yıl içerisinde toplam 1170 ölüm tespit e- 

dilmiştir. Cevaplıyanın son bir yıl içerisinde hane dışında yaşadığını belirttiği kardeş ölüm sayısı ise 

87’dir. Ulusal Sağlık Araştırmasından tespit edilen kardeş ölümlerinin 6 tanesinin yaşından emin olunamadığı 

için bu ölümler analizlerde kapsam dışı bırakılmıştır. Cevaplıyanın son bir yıl içerisinde 

hane dışında yaşayan kardeşlerin yaşadığı haneler ziyaret edilmediği için 81 ölüm yaşa ve cinsiyete 

özel ölüm hızlarının hesap edilmesinde dikkate alınmamıştır. Sonuç olarak yaşa ve cinsiyete özel ö- 

lüm hızlarının hesaplandığı toplam geçerli ölüm sayısı 1089’dur. 

Nüfus tespiti yapılan komşu hanelerde ise toplam 165.085 kişinin yaşadığı tespit edilmiştir. 

Bu nüfusun içinde yaş ve cinsiyeti belli olmayanlar çıkartıldığında 163.495 kişiye ulaşılmıştır. Örnekleme 

çıkan ana hanelerde 48.057 kişinin yaşadığı belirlenmiştir. Komşu hanelerdeki nüfus ile birleştirildiğinde 

ulaşılan toplam nüfus yaş ve cinsiyeti belli olmayanlar çıkartıldığında 211.552’dir. Sözel 

Otopsi çalışmasın da yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları bu nüfus üzerinden değerlendirilmiştir. 

Bölgelere ve illere göre ölüm tespitleri ve sözel otopsi anketi uygulama dağılımı Ek.3’de sunulmaktadır. 

13

4.2 Sözel Otopsi Yönteminin Geçerliliğinin Saptanması 

Tek aşama halinde yapılan alan uygulamasında sözel otopsi yönteminin geçerliliğini saptamak 

amacıyla hastanede gerçekleşmiş tüm ölümler kullanılmış, hastane kayıtları ile geçerlilik analizleri 

gerçekleştirilmiştir. 

4.3 Araştırmanın Tipi 

Bu araştırma Türkiye’yi temsil eden bir örneklem üzerinde Türkiye geneli için yaşa ve cinsiyete 

özel ölüm hızlarını ortaya çıkaran, sözel otopsi yöntemiyle ölüm nedenlerini saptayan kesitsel bir 

araştırmadır. Ayrıca bu araştırmada ölüm nedenlerine tanı konulmasında sözel otopsi yönteminin doğruluğunu 

belirleme amaçlı metodolojik tipte bir araştırmada gerçekleştirimiştir. 

4.4 Araştırmanın Zamanı 

Sözel otopsi ön-test çalışması Temmuz-Ağustos 2002’de, alan uygulaması 21 Nisan – 23 Mayıs 

2003’de gerçekleştirilmiştir. Sözel otopsi hastane çalışması ise 1 – 28 Mayıs 2003’de tamamlanmıştır. 

4.5 Veri Toplama 

4.5.1 Ulusal Sağlık Araştırması Sözel Otopsi Anket Formu 

Proje ekibi tarafından Sözel otopsi araştırmasını gerçekleştirebilmek için DSÖ tarafından geliştirilen 

ve Dünya Sağlık Araştırmasında (DSA) kullanılan sözel otopsi formu incelenmiştir. Bu anketin 

ülkemizin ölüm nedenleri ihtiyaçlarını yeterince karşılayamayacağı düşüncesiyle literatür taraması 

yapılarak diğer çalışmaların anket formlarına ulaşılmıştır. Londra Hijyen ve Tropik Tıp Okulu 

araştırmacıları tarafından Tanzanya’da kullanılmak üzere geliştirilmiş anket formu ile Ürdün’de kullanılan 

sözel otopsi anket formunun kurgusu ve soruları gözden geçirilerek araştırmamızda kullanılacak 

anket formu hazırlanmıştır ( 29-30). 

Bu çalışmada kullanılacak anket formu geliştirilirken, sağlık durumunu tarif eden durumlar 

Türkçe’ye ve Türkiye koşullarına uyarlanmıştır. Temmuz 2002’deki çalışma tasarım toplantısı sırasında, 

hazırlanmış olan anket formu bir uzman grup tarafından tartışılmış, bu uzman grubun görüşleri 

doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılarak, ön-test uygulaması yapılmıştır. 

14

Araştırmada kullanılan sözel otopsi anketi üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 5 yaş ü- 

zeri yetişkinler, ikinci bölüm 0-28 gün, üçüncü bölüm ise 29 gün – 5 yaş arası olan ölümleri kapsamaktadır. 

5 yaş üzeri yetişkin ölümleri içerisinde ise ayrıca 15-49 yaş tüm kadınların ölüm nedenlerine 

ait sorular sorulmuştur. 

Anket formu hazırlanırken dikkat edilen noktalar aşağıda sunulmaktadır (4,6,8,11,12,16, 

21,28, 31,39): 

1. Anketin çoğunluğu kapalı uçlu sorulardan oluşmaktadır. Sözel otopsi konusunda yapılan pek 

çok çalışmada da kapalı uçlu soruların kullanıldığı, genellikle her bir sistem sorgulaması için 

duyarlılığı oldukça yüksek olan bir veya birkaç belirti/bulgu sorulduğu, eğer kişi bunların ölmeden 

önce ölen kişide olduğunu söylerse seçiciliği arttırmak amacı ile daha ayrıntılı soruları 

içeren modüllere geçildiği gözlenmiştir. Özetle, anketi hazırlamada temel ilke, kişinin ölümünden 

önce mevcut hastalığından ve ona özgü belirti ve bulgularından yola çıkarak bir anket 

formu geliştirilmiştir 

2. Yeni form geliştirilirken sağlık durumunu tarif eden Türkçe terminoloji kullanılmıştır. 

3. Araştırmada kullanılacak olan sözel otopsi anketi üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 

yetişkinler, ikinci bölüm neonatal (0-28 gün) üçüncü bölüm ise 29 gün – 5 yaş arası olan ö- 

lümleri kapsamaktadır. Dünyada uygulanan yöntemlerde yaş grupları bu şekilde kabul edildiği 

için ve yukarıda bahsedilen Londra Hijyen ve Tropik Tıp Okulu araştırmacıları tarafından 

Tanzanya’da kullanılmak üzere geliştirilmiş ve halen diğer ülkelerde test aşamasında olan anketlere 

standardizasyon açısından bu yaş gruplarına aynen ankette yer verilmiştir. 

4. Yetişkin ölümleri içerisinde ise 15-49 yaş tüm kadınlara ait ölüm nedenlerine yönelik sorular 

mevcuttur. 

5. Hazırlanan anket formunun geçerliliği (validite) ve güvenirliliğini (reliability) sağlamak için 

bir ön test çalışması yapılmıştır. 

6. Hane Halkı Sağlık Araştırmasının yapıldığı tüm illerde tespit edilen ölümlere sözel otopsi uygulanmıştır 

ve hastane kayıtlarına gidilerek geçerlilik kontrolü yapılabilmesi için hastanede 

ölüm tespit formu kullanılmıştır. 

7. Hane halkı anket formuna eklenen komşu hane halkı bilgi formu ile komşu hanelerin sosyodemografik 

bilgileri (yaş ve cinsiyet) alınmıştır. Yaşam tablolarının hazırlanmasında kullanılmak 

üzere kaba ölüm hızı, yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları hesaplanmıştır. 

Sözel otopsi ön çalışması sonrasında görülen aksaklıklar doğrultusunda anket yeniden gözden geçirilmiş 

ve yeni düzenlemeler yapılarak anketler optik okuyucuda okunacak şekilde hazırlanmıştır ve 

aynı şekilde yeni düzenlenen ankete yönelik anketör el kitabı hazırlanmıştır. 

4.5.2 Ölüm Nedenlerinin Tanımlanması 

15

Anket formu hazırlandıktan sonra detaylı bir anketör el kitabı hazırlanmıştır. Anketör eğitimleri 

bu el kitabı doğrultusunda gerçekleştirilmiş, özellikle bebek ve çocuk ölümlerinin değerlendirilmesinde 

yararlı olabileceği düşünülerek konulabilecek ölüm nedenleri doğrultusunda olası tanı ve 

kuvvetle olası tanıda hekimlere yardımcı olabilecek kriterler SEARCH kriterleri bazında listelenmiş 

ve anketör el kitabının arkasına eklenerek, hekimlere yardımcı olması amaçlanmıştır (4). Ayrıca eğitimlerde 

de bu kriterler üzerine yoğunlaşılmış, böylece standardizasyonun sağlanmasında ip uçları 

verilmiştir. 

Anket doldurma işlemi bittikten sonra anketör aldığı bilgiler ve yorumu doğrultusunda ölüme 

sebep olan temel nedeni ve son nedeni araştıran ilgili bölümleri dikkatlice doldurmuştur. 

Ölüm nedeni saptanırken, ölüm nedenlerinden birini seçmek veya ölüm nedenlerini asıl neden, 

altta yatan neden gibi sınıflamalara ayırmak önerilmemekte, eğer birden fazla ölüm nedeni saptanırsa 

tüm ölüm nedenlerinin alınması önerilmektedir. Sözel otopsi yöntemi tek bir olgunun ölüm nedenini 

saptamada yetersiz gibi görülebilir. Ancak epidemiyolojik olarak, ölüm nedeni net olarak saptanmasa 

da enfeksiyon hastalığı veya anomali şeklinde kabaca yapılan bir sınıflama yeterli bilgi sağlamaktadır. 

Ölüm nedenleri kaydedilirken genellikle temel neden ve son neden ayrı ayrı kaydedilir. Bazen 

de ara neden de belirtilir. Fakat her ölüm durumunda bu üç neden olmayabilir. Ölüm istatistiklerinde 

kullanılan neden temel ölüm nedenidir. Bu araştırmada temel ölüm nedeni ve son neden kaydedilmiştir 

(4,5,8,27,28,39,43). 

Temel neden: Ölüm olayını hazırlayan ilk hastalık ya da olaydır. 

Son neden: Hastayı ölüme götüren son hastalık veya durumdur. 

Temel neden ve son neden olarak yazılması uygun olmayan tanılar 

Kardiyak arrest, solunum arresti, septik şok, kardiyojenik şok, böbrek yetmezliği, yaralanma 

(travmatik), kanama, şok, serebrovasküler olay tanıları genellikle ölüme neden olan son ölüm şekilleridir, 

buna neden olan temel nedenin kaydedilmesi gerekmektedir (43). 

Tek nedeni olan ölümler 

Bazı durumlarda sadece temel ölüm nedeni olabilir. Kanserler, genellikle bu duruma uyarlar. 

Kanser sonucu bir kanama, arrest, beyin metastazı gibi nedenlerle ölüm oluşabilir ama burada hep 

temel neden kanserdir. Ayrıca birçok enfeksiyon hastalığında da sadece temel neden kaydedilmelidir. 

Tifo, difteri vb. 

Neden sonuç ilişkisi 

Bir kişide prostat kanseri olup trafik kazasında ölürse temel neden trafik kazasıdır. Burada 

temel neden kanser son neden trafik kazası demek doğru olmaz. Çünkü temel nedenle son neden arasında 

bir neden sonuç ilişkisi olmalıdır. Mantıklı bir ilişki olmalıdır. Kanser trafik kazasına yol açmadığına 

göre temel neden trafik kazasıdır. 

0-28 gün ve 29 gün- 5 yaş ölümleri 

16

Burada da yine temel ölüm nedeni kaydedilmiştir. Prematürite, malnütrisyon gibi nedenler 

temel ölüm nedenleridir. Fakat 29 günden sonraki ölümlerde prematürite veya intrauterin gelişme 

geriliğini temel neden olarak belirtirken daha dikkatli olmak gerekir. Özellikle 1 yaşından sonra bir 

çocuğun temel ölüm nedeni prematürite olmamalıdır, bir yaşını tamamladığına göre prematüriteden 

kaynaklanacak sorunları yenmiş olması beklenir. Temel nedenlerin belirlenmesinde bu noktalar göz 

önünde bulundurulmuştur. 

Ayrıca ölüm nedenlerinin kodlanması hane halkı araştırması ICD kodlamalarını yapan bu konuda 

eğitimli ve deneyimli grup tarafından ICD 10 kodlama sistemine göre yapılmış olup, ölüm nedenleri 

ICD 10 kodlama sisteminde yer alan tanımlamalar şeklinde sunulmaktadır. 

Uygulamada anketörün koyduğu tanıyı alan ve bölge koordinatörü incelemiş, gerektiğinde 

herhangi bir tereddüt durumunda sözel otopsiyi gerçekleştiren hekimle görüşülerek karara varılmıştır. 

Eğitimler sırasında yukarıda açıklanan tüm durumlar detaylı örneklerle tanımlanmış, hekimlerin 

en doğru ölüm nedenini koyabilmeleri için gerekli eğitimler verilmiştir. 

4.5.3 Sözel Otopsi Uygulama Zamanı 

Daha önce yapılan sözel otopsi çalışmalarında, ölüm zamanından sözel otopsi uygulanmasına 

kadar geçen süre içinde ne kadar kısa bir zaman aralığı olur ise elde edilen sonuçların daha geçerli 

olduğu görülmektedir. Sözel otopsi yönteminin kullanıldığı pek çok çalışmada 1 yıl gibi süreler sonunda 

ailelerle görüşüldüğü görülmektedir. Bu nedenlerle ölümün üzerinden bir yıldan uzun süre geçtiğinde 

hafıza faktörünün önemli bir rolü olduğu literatürde belirtildiği için sözel otopsi uygulamaları 

son bir yıl içinde gerçekleşen ölümler üzerinde yapılmıştır (4, 6,8,14,24,28,39). 

4.5.4 Anketör Seçimi ve Eğitimi 

Örnek büyüklüğüne göre toplam hane halkı nüfusu, Türkiye için kaba ölüm hızı tahmini ve ankette 

tespit edilecek ölüm sayıları göz önünde bulundurularak, sözel otopsi yapacak anketör sayısı 

belirlenmiştir. Anketör sayısı belirlendikten sonra anketörler seçilmiştir. Seçim kriterlerinden en ö- 

nemlisi anketörün tıp doktoru olma koşuludur. Anketörün anketin uygulanacağı bölgeden seçilmesine 

öncelik verilmiştir. Hane halkı anketi uygulamaları sırasında bölge sağlık otoriteleri ile temasa geçilmiş 

ve dört bölge olarak belirlenen, Ankara, İzmir, İstanbul ve Diyarbakır bölgelerinden anketörler 

seçilmiştir. Her bölgeye ayrıca bir bölge koordinatörü atanmıştır. Hastane kayıtlarının analizini yapa- 

17

cak hekimler sözel otopsi anketini yapan hekimlerden ayrı olarak seçilmiştir. Buradaki amaç ölüm 

nedenlerini belirlemede aynı kişiyi kullanmayıp taraf tutmayı ortadan kaldırmaktır. 

Seçim işlemleri gerçekleştikten sonra Ankara Merkez’de toplanan hekim anketörlere bir gün 

uygulamalı eğitim yapılmıştır. Bu eğitimde anketörler, anketör el kitabı üzerinde Başkent Üniversitesi 

Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Projesi Epidemiyoloji Grubu elemanları tarafından eğitilmişlerdir 

ve daha önce gerçekleştirilmiş ölümler üzerinde uygulama yaparak anketin işlerliliğini görmüşlerdir. 

Ayrıca Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü uzmanları tarafından geliştirilen denetleme formu Bakanlık 

yetkilileri tarafından bu eğitim sırasında anlatılmıştır. Anketör eğitim programı Ek.1’de sunulmaktadır. 

4.5.5 İzleme 

Sözel otopsi faaliyetleri bir sistem içerisinde izlenmiştir. Faaliyetlerin iş tanımı ve sorumluları 

belirlenmiştir. Zaman çizelgesinde yer alan aktivitelerin bir ekip anlayışı içerisinde eşgüdümle bitirilmesine 

gayret gösterilmiştir. 

Saha sorumluluğu alan koordinatörü ve diğer bölge koordinatörleri tarafından sağlanmıştır. 

Sözel otopsi formu merkez ofise ve alan koordinatörüne yollanmadan önce, bölge koordinatörleri 

tarafından gözden geçirilmiştir. Eğer gerekliyse, düzeltmeler anketörler tarafından, halen o bölgede ve 

ölen kişinin ailesi ile bağlantıda iken yapılmıştır. 

Çalışma iki şekilde sonlandırılmıştır. Eğer kişi hastanede ölmemişse, tamamlanan form merkez 

ofise geldiğinde, sözel otopsi izlemesi bitmektedir. Eğer kişi hastanede ölmüşse, sözel otopsi izlemesi, 

sözel otopsi formu merkez ofise geldikten sonra kısmen bitmiştir ancak bölgesel düzeyde hastane 

kayıtlarını incelemekle görevli hekimin formu merkez ofise yollamasından sonra sözel otopsi 

anketi tamamen bitmiş olarak kabul edilmiştir. Merkez ofis formları, veri analizi için gerekli bölüme 

ulaştırmıştır. Ön-test sırasında bu uygulamaların değerlendirilmesi sonucu, gerekli düzenlemeler yapılmış 

ve ana alan uygulamasında herhangi bir sorunla karşılaşılmamıştır. 

Sağlık Bakanlığı tarafından izlemeyi sağlamak amacıyla Ek 4’de sunulan izlem ve denetleme 

formu geliştirilmiştir. Bu form anketörler tarafından işlemler tamamlandıktan sonra Sağlık Bakanlığı 

Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü’ne ulaştırılmıştır. 

4.5.6 Geçerlilik Analizleri 

18

Tespit edilen ölümler 3 bölgeye ayrılmıştır. Tespit edilen ölümler içerisinde hastanede meydan 

gelen ölümlerin tamamının hastane kayıtlarına gidilmiştir. 

Bu araştırmada 1089 ölümden 5 tanesi ölü doğum olduğu için, 1084 ölüm içerisinden 327 ö- 

lümün (%30,2) hastanede gerçekleşmiş olduğu saptanmıştır. 327 hastane ölümünün tümünün hastane 

kayıtlarındaki mevcut ölüm nedenlerine ait bilgiler, yöntem kısmında belirtildiği üzere daha önce 

sözel otopsi uygulamasına katılmamış ve sadece hastanede gerçekleşmiş ölümlerin nedenlerini tespit 

etmek üzere eğitilmiş, her bölgeden bir hekim tarafından anketin son kısmında yer alan hastanede 

gerçekleşmiş ölüm nedeni tespit formu yardımıyla toplanmıştır. 327 hastane ölümünden 255 ölümün 

hastane kayıtlarına ulaşılabilmiş, bu oran ise toplam hastane ölümlerinin % 78’ini oluşturmuştur. Bu 

ölümlere ulaşılamama nedeni hastane kayıtlarının yetersizliği, hastane yetkililerinin kayıtları incelemeye 

izin vermemesi ve bazı ölümlerin hastaneye ulaştığı sırada acil girişinde gerçekleşmesi nedeniyle 

hastane kayıtlarının olmamasıdır. 

Yukarıda belirtildiği üzere, hastanelerde meydana gelen ölümlerin kayıtlarını incelemek üzere 

ayrı bir hekim görevlendirilmiştir. Saha koordinatörleri, hastanelerde meydana gelen ölümlerle ilgili 

bilgileri hastane kayıtlarını izlemekle görevli hekime yollanmasından sorumlu olmuşlardır. Bu kişi ise 

hastane ile temas kurmuş, yerinde hastane kayıtlarını incelemiş, ölüm nedenini belirlemiş ve merkez 

ofise tekrar rapor etmiştir. Bölgeden konu ile ilgili hekimin seçilme avantajı; bu kişinin hastaneleri 

daha iyi biliyor olması ve seyahat için zaman ve mali kaynak harcamasına gerek duyulmamasıdır. 

Ayrıca, bu görevi sözel otopsi anketöründen bir başkasına vermek, sözel otopsi anketörünün elindeki 

göreve odaklanmasına ve başka bir sözel otopsi anketörünün o bölgeye hastane kayıtlarını toplamak 

için gitme gerekliliğini önlemiştir. 

Hastanede meydana gelen ölümlerin tekrar hastane kayıtlarını inceleyerek yapılan geçerlilik 

çalışması sonunda: 

1. Hastane kayıtlarının ölüm yüzdesi, kent ve kırsal bölgeler arası yüzde ile karşılaştırmayı 

sağlamak. 

2. Hastaneden edinilen ölüm-nedeni bilgilerinin bütünlük ve doğruluğunun belirlenmesini ve 

sözel otopsinin geçerliliğini sağlamak. 

3. Sadece hastaneler için değil aynı zamanda Türkiye’nin hastane kayıt sistemi için önemli o- 

lan ölüm nedenlerinin kodlanması ve hastane yönetim kapasitesini geliştirmek için bilgi sağlamaktır. 

4.6 Veri Analizi 

19

Analizin ilk bölümünde, tanımlayıcı veriler yer almaktadır. Ayrıca ziyaret edilen komşu hanelerde 

hane halkı araştırması soru formuna eklenecek ayrı bir hane halkı tablosu ile komşu hanelerde 

yaşayan tüm kişilerin listelenmesi de sağlanmıştır. Böylece hane dışındaki kardeş ölümleri hariç tutularak 

hem ziyaret edilen hanelerde, hem de komşu hanelerde son bir yıl içerisindeki kaba ölüm hızı, 

yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları hesaplanmıştır. Hastane kayıtları ile sözel otopsi arasındaki uyumu 

belirlemede geçerlilik analizleri yapılmıştır. 

4.6.1 Geçerlilik ve Güvenirlilik 

Sözel otopsi anketinin geçerlilik ve güvenirlilik çalışmaları ön-test çalışmasında yapılmıştır. 

Sözel otopsinin geçerliliği (validite) ve güvenirliliği (reliability) (anketörler arasında), ölüm nedeni 

için mevcut olan hastane kayıtları gözden geçirilerek test edilmiştir. Sözel otopsi tanılarının geçerliliğinin 

saptanmasında duyarlılık ve seçicilik (sensitivite ve spesifite) testleri kullanılmıştır. Duyarlılık, 

geçerliliği belirlenecek yöntemin gerçekten hasta olanlardan ne kadarını hasta olarak saptayabildiğini 

gösterir. Yani yöntemle hasta olarak saptanıp referans teste göre de hasta olanların, referans test ile 

hasta olarak gösterilen kişilere oranı testin duyarlılığını verir. Seçicilik ise, yeni yöntemin sağlam o- 

lanlardan ne kadarını doğru olarak saptayabildiğini gösterir. Yeni test ile sağlam bulunup referans 

teste göre de sağlam olanların, referans test ile sağlamlığı gösterilen kişilerin toplamına oranı testin 

seçiciliğini verir. Bu araştırmada hastane kayıtları, referans test-altın standart- olarak ele alınmıştır. 

4.6.2 Ön Test Uygulaması 

Dünya Sağlık Araştırması kapsamında kullanılmak üzere geliştirilen ankette yer alan 

“Mortalite Modülü” ve bu modüle yapılan eklemelerle geliştirilen sözel otopsi anketini ve yöntemi test 

edebilmek amacıyla 63 ölüm üzerinde bir ön-test çalışması gerçekleştirilmiştir. Geçerlilik analizlerini 

yapabilmek için 63 ölümün seçilme nedeni bu sayı ile yapılacak hesaplamaların daha dar güven aralığında 

doğru sonuçlar vermesidir. Bilindiği üzere geçerlilik analizleri hipotezleri test eden çalışmalar 

değildir. Bundan dolayı örneklem büyüklüğü veya örneklemin gücü analizlerde büyük önem taşımamaktadır 

ancak çok küçük örneklerde yapılan geçerlilik analizlerinde geçerlilik tahminlerinin doğru 

olmadığı bilinmektedir. Araştırmanın düzenlemesi, güvenirliliği ve geçerliliği ile ilgili kaynaklar proje 

ekibi tarafından incelenmiş, konumuzla ilgili kaynakçalar sunulmuştur (32-37). 

İki uzman hekim alan koordinatörü olarak ve araştırmada tıbbi rehberlik yapmak üzere seçilmişlerdir. 

Ayrıca her biri yaklaşık 3 yıl deneyime sahip olan üç doktor sözel otopsi anketörü olarak 

seçilmiş ve eğitim almıştır. Bu kişiler anketin kullanımı ve çalışmadaki yöntemlerle ilgili olarak yarım 

günlük bir anketör eğitim programına katılmışlardır. Hane halkı ön-test çalışması sırasında ve takip 

20

eden dönemde bu üç sözel otopsi anketörü hane halkı araştırma grubu tarafından belirlenen ölümlerde 

sözel otopsi anketini gerçekleştirmişlerdir. Ön-test, Ankara merkez, Ayaş ve Kızılcahamam (İlçe 

Merkez) da yürütülmüştür. 

Hane halkı anketörleri tarafından örneklemde çıkan hanede son bir yıl içinde gerçekleşen ö- 

lümü tespit ettiğinde ölen kişinin adı ve adresi sözel otopsi ekibine iletilmiştir. Bu adresleri alan sözel 

otopsi anketörleri söz konusu haneye ulaşıp, sözel otopsi anketini uygulayabilmek için en çok dört 

girişimde bulunmuşlardır. Cevaplayıcı anketi ilk başta reddetse bile anketör ekibi cevaplayıcı ile tekrar 

iletişim kurarak kabul etmesini sağlamıştır. Cevap vericiye ulaşmada farklı bir anketörün kullanılmasına 

kanaat getirildiği durumlarda karar anketör ekibine bırakılmıştır. Bu dört girişim günün çeşitli 

zamanlarına ve hafta sonuna dağıtılmıştır. Girişimlerden bir tanesi hafta içi sabah ( 8 ile 12 arası), bir 

girişim hafta içi öğleden sonra 12 ile 17 arası, bir girişim hafta içi akşam 19 ile 19.30 arası ve bir girişim 

ise hafta sonu herhangi bir zaman olmuştur. Anketin tamamlanmasından önce cevaplayanın anketi 

cevaplayıp cevaplamayacağını gösteren form (aydınlatılmış onam formu) tamamlanmıştır. Anket 

yaklaşık olarak 15-20 dakika sürmüştür. 

Çalışmada kullanılan DSÖ anketinin ön testi yapılmış olup, hanedeki ölümler ve kardeş ölümleri 

sorulmuştur. İki sağ iki sol komşu hanelerdeki ölümler tespit edilmemiştir. Ön-testte, 63 ölüme 

ulaşılamamıştır. Bu nedenle, yeterli sayıyı tamamlamak üzere, Başkent Üniversitesi Hastanesi, 

Dr.Sami Ulus Çocuk Hastanesi ve Sağlık Bakanlığı Ankara Hastanesi ölümlerinden yararlanılmıştır. 

Seçilen üç hastanenin her birinden (kişilerin taşınması, katılımı kabul etmemesi veya soruları yanıtlayacak 

kişinin bulunmaması gibi nedenlerden dolayı) geçen yıl içerisindeki ölen kişilerin kayıtlarından 

20 kişi rasgele seçilmiştir (Haziran 2001-Temmuz 2002). Aynı hane halkından saptanan ölümlerde 

olduğu gibi ölüme ulaşabilmek için dört girişimde bulunulmuş, aynı yol izlenerek anketler doldurulmuştur. 

Sözel otopsi anketörleri ölüm nedenlerinin yer aldığı hastane kayıtlarını görmemişlerdir. 

Hastanede gerçekleşen her bir ölüm için koordinatörlerin bir tanesi ve üç anketör dışında retesti 

uygulayan diğer anketör hastane kayıtlarını incelemek üzere hastanelere gönderilmiştir. Hastane 

ölüm nedenleri formu merkez ofise gönderilmiş ve burada kayda geçmiş ve veri girişine hazır hale 

getirilmiştir. 

Sonuçta 14’ü hane halkı uygulamasından (sahadan) 49’u hastane kayıtlarından olmak üzere 

63 ölüme sözel otopsi anketi uygulanmıştır. 

21

Ölüm nedenleri sözel otopsi anketörleri tarafından belirlenmiştir. Anketörler alanda sözel o- 

topsi formlarını doldurduktan sonra proje merkez ofisinde soru formları alan koordinatörleri tarafından 

incelenerek, ölüm nedenlerine karar verilmiştir. 

Hane halkı araştırması ve hastanelerde gerçekleşen ölümlerden elde edilen 30 ölüm güvenilirlik 

için yeniden test edilmiştir. Bu 30 ölüm rasgele seçilmiştir ve yeni test için başka bir anketöre verilmiştir. 

Bu anketör ön-test uygulamasını gerçekleştiren anketörün dışında seçilen bir hekimdir. Eğer 

yeni test için neonatal ve 29 gün 5 yaş arası ölümler seçilmişse bunlarda orantılı olarak re-test için 

seçilmeye çalışılmıştır. Sözel otopsi anketörleri yakın zamanda gerçekleştirilen ölümlerde re-test 

gerçekleştirilirken daha duyarlı davranmışlardır. İlk giden anketörden ileriki bir zamanda aynı haneyi 

ziyaret edebileceği konusunda haneyi bilgilendirmesi istenmiştir. 

Anketörler alanda sözel otopsi formlarını doldurduktan sonra proje merkez ofisinde soru 

formları, alan koordinatörleri tarafından incelenerek ölüm nedenlerine karar verilmiştir. Bu formlar 

analiz edilmek üzere veri girişine gönderilmiştir. 

Ölüm nedenleri sözel otopsi anketörleri tarafından belirlenmiştir. Bu araştırmada teknik şartnamede 

belirtildiği üzere, diğer ülkelerde yapılan çalışmalarla karşılaştırmaları yapabilmek amacıyla 

ICD 10 kodlaması gerçekleştirilmiştir. 

Hastanede gerçekleşen her bir ölüm için koordinatörler tarafından üç anketörden biri hastane 

kayıtlarını incelemek üzere hastaneye gönderilmiştir. Ankara’da ki hastanelere ön-test çalışmasının 

yapılabilmesi için Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü tarafından resmi yazı gönderilerek anketörlerin 

hastane kayıtlarına ulaşmaları sağlanmıştır. Bu hastane kayıtlarına gidecek anketör, sözel otopsi 

anketini gerçekleştiren anketör dışındaki bir anketörden seçilmiştir. Bu işlem bizim yöntemimizin 

geçerliliğini ortaya koymak için gerçekleştirilmiştir. Hastane ölüm nedenleri formu merkez ofise gönderilmiş 

ve burada kayda geçmiş ve veri girişine hazır hale getirilmiştir. 

Sözel otopsinin geçerliliği (doğruluğu) ve güvenirliliği (anketörler arasında), ölüm nedeni için 

mevcut olan hastane kayıtları gözden geçirilerek test edilmiştir. Güvenilirlik için 30 sözel otopsinin, 

geçerlilik için ise 63 sözel otopsi değerlendirmeye alınmış, güvenirlilik (Kappa ile) uyum katsayısı 

hesaplanarak yapılmıştır. Sözel otopsi tanılarının geçerliliğinin saptanmasında duyarlılık ve seçicilik 

(sensitivite ve spesifite) testleri kullanılmıştır. 

4.6.3 Ana Alan Uygulaması 

22

Bir günlük eğitim sonrası hekimler dört ana gruba ayrılmışlardır (Ankara, Diyarbakır, İstanbul, 

İzmir). Her grupta çalışan hekimlere birer kod numarası verilmiştir. Her alan için bir koordinatör 

görevlendirilmiştir ve bu kişilere de birer kod numarası verilmiştir. Eğitime katılan hekimlerin isimleri 

ve kod numaraları Ek.2’de verilmiştir. 

Optik okuyucuya göre hazırlanan anket formları ve el kitabı ile Sağlık Bakanlığı’nın hazırlamış 

olduğu resmi yazı ve kimlik kartları tüm hekimlere dağıtılmıştır. Hane halkı çalışması sırasında 

tespit edilen ölümlere ait “ölüm tespit formu”, anketlerden ayrılarak her bölgeye dosya halinde verilmiştir. 

Hekimler bu tespit formunda yer alan adresler doğrultusunda, evlere ziyaret yapmışlardır. 

Sözel otopsi uygulayan hekimler arasından bir hekim, hastane ölüm nedenlerini belirlemek 

amacıyla ayrılmıştır. Bu hekim, hanede uygulanan anket sonrası ölüm hastanede meydana gelmişse, 

hastane ziyareti yaparak kayıtlardan ölüm nedenlerini belirleme işlemini gerçekleştirmiştir. 

Sözel otopsi uygulaması sırasında tüm evlere ulaşılmış ancak hanelere yapılan dört ziyarete 

rağmen bilgi verecek kişi bulunamamıştır (% 0,5) Bazı hanelerde ise, aile yetkilisi anketi uygulamak 

istememiştir (% 2,5). Tespit edilen diğer bir nokta ise, daha önce anketörler tarafından belirlenen bazı 

ölüm tarihlerinin son bir yıl içerisinde gerçekleşmemiş olduğudur. Dolayısıyla bu ölümler (%1,3) 

araştırma kapsamı dışında bırakılmıştır. 

Veri toplama aşamasında, Sağlık Bakanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü uzmanları tarafından 

geliştirilen denetleme formu anket uygulayan doktorlar tarafından doldurulduktan sonra Hıfzıssıhha 

Mektebi Müdürlüğü’ne ulaştırılmış ve gelen geri bildirimler doğrultusunda düzeltmeler sahada 

yapılmıştır. 

4.6.4 Araştırmada Kullanılan İstatistiksel Yöntemler 

Araştırmanın analizinde ilk bölüm tanımlayıcı tablolardan oluşmaktadır. Verilerin analizi 

SPSS istatistik paket programı 11.0 versiyonu ile gerçekleştirilmiştir. Ölüm nedenlerinin belirlenmesinde 

teknik şartnameye uygun olarak ICD 10 kodlama sistemi kullanılmıştır. Anketör ve hastane 

kayıtları ile elde edilen temel ölüm nedenleri ICD 10 kod sistemine göre kodlanmış ve 0-28 gün, 29 

gün-5 yaş ve yetişkin grubu için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Sistemlere göre kodlanılan hastalıklar 

gruplandırılmış ve geçerlilik ve güvenilirlilik analizleri bu gruplamaya göre gerçekleştirilmiştir. 

4.6.5 Çalışmanın Sınırlılıkları 

23

Sözel otopsi tanılarının geçerliliği saptanırken referans tanı olarak hastanede meydana gelen 

ölümlerin hastane dosyalarından elde edilen ölüm nedenleri kullanılmıştır. İdealde olması gereken, 

referans tanı olarak ölenlerin otopsi tanılarının kullanılmasıdır. Ancak ölümlerde otopsi uygulamasının 

oldukça düşük olmasından dolayı referans tanı olarak otopsi tanılarını kullanmak pek pratik değildir. 

Ancak, hastane kayıtlarından ölüm nedenleri değerlendirilirken, sadece hekimin dosyaya pnömoni 

veya menenjit tanısını yazması yeterli görülmemiş, bu tanıların doğruluğunu arttırmak amacıyla hasta 

dosyalarındaki klinik ve laboratuar bulguları ile hasta tanısının kesinleştirilmesi yoluna gidilmiştir. 

Bu çalışmada bazı semptomların ölmeden önce ölen kişide olup olmadığı kapalı uçlu sorular 

yardımıyla sorulmuştur. Bilindiği üzere tanı koydurucu semptom/bulgu kombinasyonları önceden 

belirlenerek, anket formu bu şekilde oluşturulmuştur. Sonuçlar daha objektif olduğundan karşılaştırmalarda 

da oldukça güvenilir sonuçlar elde edilmiş olabilir. 

Ölüm nedenlerine yönelik en önemli veri kaynağı il ve ilçe merkezlerinden ölümlerin toplandığı 

DİE kayıtlarıdır. DİE ölüm nedenlerini 5 yaş altı ve 5 yaş üzeri olarak vermektedir. Bu araştırmada 

bu sınıflandırma kullanılmadığı için, sadece 5 yaş üzeri ölüm nedenlerinin DİE ölüm nedenleri ile 

karşılaştırması yapılabilmiştir. Ölüm nedenlerine ilişkin hastane verileri dışında karşılaştırma yapılabilecek 

Türkiye genelini yansıtan başka kaynak bulunamadığı için sonuçların karşılaştırılması sınırlı 

olmuştur. 

Geçerliliği etkileyebilecek faktörlerden olan bölge farkının yol açabileceği dil problemi, bu 

çalışmada sözel otopsi uygulamasında anketörlerin her bölgede çalışan hekimlerden seçilmiş olmasına 

bağlı olarak çalışmanın sonuçlarını olumlu yönde etkileyen önemli bir faktör olabilir. Ayrıca sözel 

otopsi uygulamasının ölenin en yakınıyla gerçekleştirilmiş olması da yöntemin geçerliliğini olumlu 

etkileyen bir diğer faktördür. Görüşen hekimin deneyimi de daha doğru ve fazla bilgi alınmasını sağlayacaktır. 

Bu araştırmada görüşmeci olarak seçilen hekimler saha deneyimi olan hekimlerdir. Bu 

şekilde görüşme, ölenin yakını ile görüşmeci arasında sıcak bir ilişkinin kurulmasına da neden olabilir 

dolayısıyla sağlıklı veri toplanmasını sağlamış olabilir. 

24

BULGULAR 

Bulguların ilk kısmında Sözel Otopsi araştırması sonuçlarına göre belirlenmiş olan yaşa ve 

cinsiyete özel ölüm hızları ve yaşam tabloları, tüm Türkiye, Kırsal ve Kentsel alan için sunulmuştur. 

İkinci bölümde ise Sözel Otopsi Araştırması bulguları verilmektedir. 

5.1 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları, Türkiye 

Tablo 5.1-5.3’de yaşa ve cinsiyete göre ölüm hızları Türkiye geneli, kent ve kır olarak, Tablo 

5.4- 5.6’da ise yaşam tabloları verilmektedir. 

Tablo 5.1 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları, Türkiye 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, 2003) 

Erkek 

Ölüm 

Sayısı 

Toplam 

Erkek 

Nüfusu 

Yaşa Özel 

Ölüm Hızı 

(%o) 

Kadın 

Ölüm 

Sayısı 

Toplam 

Kadın 

Nüfusu 

Yaşa Özel 

Ölüm Hızı 

(%o) 

Toplam 

Ölüm 

Sayısı 

Yaş 

Grupları 

Toplam 

Nüfus 

0 43 2131 20,18 45 1966 22,89 88 4097 

1-4 13 7072 1,84 18 6752 2,67 31 13824 

5-9 6 10649 0,56 6 10042 0,60 12 20691 

10-14 4 11242 0,36 2 10646 0,19 6 21888 

15-19 6 10284 0,58 3 10841 0,28 9 21125 

20-24 14 8513 1,64 9 10213 0,88 23 18726 

25-29 14 7777 1,80 5 8707 0,57 19 16484 

30-34 7 7985 0,88 0 8381 0,00 7 16366 

35-39 12 7440 1,61 6 7550 0,79 18 14990 

40-44 20 7214 2,77 7 7055 0,99 27 14269 

45-49 36 5794 6,21 12 5615 2,14 48 11409 

50-54 37 5298 6,98 17 5067 3,36 54 10365 

55-59 46 3487 13,19 12 3538 3,39 58 7025 

60-64 65 3288 19,77 32 3349 9,56 97 6637 

65-69 78 2435 32,03 48 2670 17,98 126 5105 

70-74 76 2238 33,96 61 2137 28,54 137 4375 

75-79 68 1043 65,20 63 1137 55,41 131 2180 

80-84 41 483 84,89 40 532 75,19 81 1015 

85+ 47 454 103,52 70 527 132,83 117 981 

TOPLAM 633 104827 456 106725 1089 211552 

25

UHY-ME Sözel Otopsi araştırması sonucu Türkiye genelinde 0 yaş grubu ölüm hızı erkek 

çocuklarda 20,2/1000 olarak saptanırken, kız çocuklarda bu hız 22,9/1000’de olarak belirlenmiştir. 

Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) 1998 sonucuna göre erkek çocuklarda bebek ölüm hızı 

51,0/1000 iken kız çocuklarda 45,5/1000’dir (42). 

Kaba ölüm hızları değerlendirildiğinde Türkiye’de UHY-ME sözel otopsi araştırması sonuçlarına 

göre kaba ölüm hızı binde 5.1 bulunmuştur. Bu hız erkeklerde binde 6,0 kadınlarda ise binde 

4,2’dir. DİE ve Devlet Planlama Teşkilatının yaptığı nüfus tahminlerine göre 1993 yılında Türkiye 

kaba ölüm hızı binde 6,7 olarak belirlenmiştir (40,41). 

Tablo 5.2 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları, Türkiye Kentsel Bölge 


Erkek 

Yaş Grupları Ölüm Sayısı 

Toplam 

Erkek 

Nüfusu 

Yaşa Özel 

Ölüm Hızı 

(%o) 

Kadın 

Ölüm Sayısı 

Toplam 

Kadın 

Nüfusu 

Yaşa Özel 

Ölüm Hızı 

(%o) 

Toplam 

Ölüm 

Sayısı 

Toplam 

Nüfus 

0 21 1219 17,23 15 1178 12,73 36 2397 

1-4 3 3804 0,79 7 3696 1,89 10 7500 

5-9 3 5795 0,52 3 5426 0,55 6 11221 

10-14 1 6182 0,16 1 5753 0,17 2 11935 

15-19 4 5767 0,69 1 5921 0,17 5 11688 

20-24 7 5037 1,39 7 5976 1,17 14 11013 

25-29 6 4657 1,29 3 5209 0,58 9 9866 

30-34 5 4777 1,05 0 5003 0,00 5 9780 

35-39 8 4319 1,85 2 4415 0,45 10 8734 

40-44 13 4330 3,00 1 4227 0,24 14 8557 

45-49 24 3430 7,00 5 3269 1,53 29 6699 

50-54 22 3058 7,19 11 2846 3,87 33 5904 

55-59 30 1951 15,38 9 1874 4,80 39 3825 

60-64 37 1674 22,10 19 1685 11,28 56 3359 

65-69 43 1163 36,97 22 1216 18,09 65 2379 

70-74 36 1000 36,00 28 1016 27,56 64 2016 

75-79 37 458 80,79 27 550 49,09 64 1008 

80-84 22 215 102,33 25 240 104,17 47 455 

85+ 24 234 102,56 37 274 135,04 61 508 

TOPLAM 346 59070 223 59774 569 118844 

26

Sözel otopsi araştırması sonuçlarına göre kentsel alanda kaba ölüm hızı binde 4,7 olarak saptanmıştır. 

Sözel otopsi sonuçlarına göre kentsel alanda erkeklerde kaba ölüm hızı binde 5,9, kadınlarda 

ise binde 3,7’dir. Tablo 5.2’de verilen kentsel alan yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları değerlendirildiğinde, 

0 yaş grubu kentsel alanda kız bebek ölüm sayısı 15 olup, ölüm hızı binde 12,7, erkek bebek 

ölüm sayısı 21 olup, ölüm hızı binde 17,2’ dir. Türkiye 1998 Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) 

sonuçlarına göre kentsel alanda bebek ölüm hızı binde 35,2’dir (42). 

Tablo 5.3 Yaşa ve Cinsiyete Özel Ölüm Hızları,Türkiye Kırsal Bölge 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye 2003) 

Erkek 

Ölüm 

Sayısı 

Toplam 

Erkek 

Nüfusu 

Yaşa Özel 

Ölüm 

Hızı (%o) 

Kadın 

Ölüm 

Sayısı 

Toplam 

Kadın Nüfusu 

Yaşa Özel 

Ölüm Hızı 

(%o) 

Toplam 

Ölüm 

Sayısı 

Yaş 

Grupları 

Toplam 

Nüfus 

0 22 912 24,12 30 788 38,07 52 1700 

1-4 10 3268 3,06 11 3056 3,60 21 6324 

5-9 3 4854 0,62 3 4616 0,65 6 9470 

10-14 3 5060 0,59 1 4893 0,20 4 9953 

15-19 2 4517 0,44 2 4920 0,41 4 9437 

20-24 7 3476 2,01 2 4237 0,47 9 7713 

25-29 8 3120 2,56 2 3498 0,57 10 6618 

30-34 2 3208 0,62 0 3378 0,00 2 6586 

35-39 4 3121 1,28 4 3135 1,28 8 6256 

40-44 7 2884 2,43 6 2828 2,12 13 5712 

45-49 12 2364 5,08 7 2346 2,98 19 4710 

50-54 15 2240 6,70 6 2221 2,70 21 4461 

55-59 16 1536 10,42 3 1664 1,80 19 3200 

60-64 28 1614 17,35 13 1664 7,81 41 3278 

65-69 35 1272 27,52 26 1454 17,88 61 2726 

70-74 40 1238 32,31 33 1121 29,44 73 2359 

75-79 31 585 52,99 36 587 61,33 67 1172 

80-84 19 268 70,90 15 292 51,37 34 560 

85+ 23 220 104,55 33 253 130,43 56 473 

TOPLAM 287 45757 254 46951 520 92708 

27

Türkiye kırsal alan 0 yaş grubu ölüm hızları değerlendirildiğinde, kız bebeklerde ölüm sayısı 

30 olup, ölüm hızı binde 38,1 olarak saptanmıştır. Erkek bebek ölüm sayısı 22 olup, ölüm hızı binde 

24,1’dir. TNSA 1998 araştırmasında ise kırsal alan bebek ölüm hızı binde 55 olarak verilmektedir. 

Türkiye’de kırsal alanda saptanan kaba ölüm hızı binde 5,5 olarak tespit edilmiştir. Kadınlarda kırsal 

alan kaba ölüm hızı binde 4.9 olarak saptanırken kırsal alanda erkeklerde bu oran binde 6,3’dür. Türkiye 

geneli, kent/kır ve bölgelere göre kaba ölüm hızları özet olarak Tablo 5.4’de verilmektedir. 

Tablo 5.4 Türkiye, Kent-Kır ve Bölgelere Göre Kaba Ölüm Hızları 

(UHY-ME Çalışması, Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) 

Erkek 

Kaba Ölüm Hızı 

(%o) 

Kadın 


(%o) 


(%o) 

Türkiye 6,0 4,2 5,1 

Kent 5,9 3,7 4,7 

Kır 6,3 4,9 5,5 

Bölgeler 

Marmara ve Ege 6,0 2,9 4,5 

Akdeniz 4,9 3,6 3,6 

İç Anadolu 8,2 6,7 7,5 

Karadeniz 5,7 4,1 5,5 

Doğu ve Güneydoğu Anadolu 

5,5 4,5 5,0 

Bölgelere göre kaba ölüm hızları değerlendirmesi sonucunda, Marmara ve Ege bölgesinde kaba 

ölüm hızı toplamda binde 4,5, kadınlarda binde 2,9, erkeklerde binde 6,0 olarak saptanmıştır. Akdeniz 

bölgesi kaba ölüm hızı ise toplamda binde 3,6, kadınlarda binde 3,6,erkeklerde binde 4,9’dur. İç 

Anadolu bölgesinde, kaba ölüm hızı toplamda binde 7,5, kadınlarda binde 6,7, erkeklerde binde 8,2 

olarak elde edilmiştir. Karadeniz bölgesinde ise aynı değerler sırasıyla binde 5,5 kadınlarda binde 4,1 

erkeklerde binde 5,7’dir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi kaba ölüm hızı ise, toplamda binde 

5,0, kadınlarda binde 4,5, erkeklerde binde 5,5, şeklinde elde edilmiştir. Bölgeler bazında 0-28 gün ve 

5 yaş altı ölüm hızları, ölüm sayıların düşük olması nedeni ile değerlendirmelerde sıkıntılar oluşabileceği 

düşüncesi ile verilememiştir. 

28

Tablo 5.5 Türkiye Ulusal Yaşam Tablosu (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, 2003) 

Erkekler 

x n nMx a nqx npx lx Ndx nLx Tx ex 

0 1 0,0201783 0,1 0,0198184 0,9801816 100000 1981,8408 98216,343 7260031,5 72,600315 

1 4 0,0018382 0,4 0,0073206 0,9926794 98018,159 717,55607 390350,5 7161815,2 73,066208 

5 5 0,0005634 0,5 0,0028132 0,9971868 97300,603 273,72638 485818,7 6771464,7 69,593245 

10 5 0,0003558 0,5 0,0017775 0,9982225 97026,877 172,46157 484703,23 6285646 64,782524 

15 5 0,0005834 0,5 0,0029129 0,9970871 96854,415 282,12763 483566,76 5800942,8 59,893426 

20 5 0,0016445 0,5 0,0081891 0,9918109 96572,288 790,8353 480884,35 5317376 55,061096 

25 5 0,0018002 0,5 0,0089606 0,9910394 95781,452 858,25674 476761,62 4836491,7 50,495075 

30 5 0,0008766 0,5 0,0043736 0,9956264 94923,196 415,15924 473578,08 4359730 45,929027 

35 5 0,0016129 0,5 0,0080321 0,9919679 94508,036 759,10069 470642,43 3886152 41,119804 

40 5 0,0027724 0,5 0,0137665 0,9862335 93748,936 1290,5966 465518,19 3415509,5 36,432515 

45 5 0,0062133 0,5 0,0305914 0,9694086 92458,339 2828,4332 455220,61 2949991,3 31,906168 

50 5 0,0069838 0,5 0,0343196 0,9656804 89629,906 3076,0658 440459,36 2494770,7 27,834133 

55 5 0,0131919 0,5 0,0638534 0,9361466 86553,84 5526,7582 418952,3 2054311,4 23,734491 

60 5 0,0197689 0,5 0,0941892 0,9058108 81027,082 7631,8799 386055,71 1635359,1 20,18287 

65 5 0,0320329 0,5 0,148289 0,851711 73395,202 10883,699 339766,76 1249303,3 17,021594 

70 5 0,0339589 0,5 0,1565074 0,8434926 62511,503 9783,5136 288098,73 909536,58 14,549908 

75 5 0,0651965 0,5 0,2802968 0,7197032 52727,989 14779,486 226691,23 621437,85 11,78573 

80 5 0,0848861 0,5 0,3501281 0,6498719 37948,503 13286,837 156525,42 394746,62 10,402166 

85+ 5 0,1035242 1 0 24661,666 24661,666 238221,2 238221,2 9,6595745 

Kadınlar 

x n nMx a nqx Npx lx Ndx nLx Tx ex 

0 1 0,0228891 0,1 0,0224271 0,9775729 100000 2242,7112 97981,56 7719290,6 77,192906 

1 4 0,0026659 0,4 0,0105957 0,9894043 97757,289 1035,8083 388543,22 7621309,1 77,961543 

5 5 0,0005975 0,5 0,002983 0,997017 96721,48 288,51988 482886,1 7232765,8 74,779313 

10 5 0,0001879 0,5 0,0009389 0,9990611 96432,961 90,53888 481938,46 6749879,7 69,995567 

15 5 0,0002767 0,5 0,0013827 0,9986173 96342,422 133,2107 481379,08 6267941,3 65,058997 

20 5 0,0008812 0,5 0,0043965 0,9956035 96209,211 422,98026 479988,6 5786562,2 60,145615 

25 5 0,0005743 0,5 0,0028671 0,9971329 95786,231 274,63223 478244,57 5306573,6 55,400171 

30 5 0 0,5 0 1 95511,599 0 477557,99 4828329 50,55228 

35 5 0,0007947 0,5 0,0039656 0,9960344 95511,599 378,76377 476611,08 4350771 45,55228 

40 5 0,0009922 0,5 0,0049487 0,9950513 95132,835 470,78815 474487,2 3874160 40,723689 

45 5 0,0021371 0,5 0,0106289 0,9893711 94662,047 1006,1511 470794,86 3399672,8 35,913789 

50 5 0,003355 0,5 0,0166357 0,9833643 93655,896 1558,0294 464384,4 2928877,9 31,272755 

55 5 0,0033917 0,5 0,0168161 0,9831839 92097,866 1548,7309 456617,5 2464493,5 26,759507 

60 5 0,0095551 0,5 0,0466608 0,9533392 90549,135 4225,0982 442182,93 2007876 22,174436 

65 5 0,0179775 0,5 0,0860215 0,9139785 86324,037 7425,7236 413055,88 1565693,1 18,137394 

70 5 0,0285447 0,5 0,1332169 0,8667831 78898,313 10510,586 368215,1 1152637,2 14,609149 

75 5 0,055409 0,5 0,2433372 0,7566628 68387,728 16641,278 300335,44 784422,08 11,470217 

80 5 0,075188 0,5 0,3164557 0,6835443 51746,45 16375,459 217793,6 484086,64 9,3549729 

85+ 5 0,1328273 1 0 35370,991 35370,991 266293,03 266293,03 7,5285714 

* Tablo 5.5 ve Tablo 5.6’da verilen Yaşam Tablolarına ait sembollerin tanımlamaları Ek 6’da verilmektedir. 

29

Tablo 5.5 Türkiye Ulusal Yaşam Tablosu (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, 2003) 

(Devam) 

Her İki Cinsiyet Birlikte 

x n nM x a nq x np x l x nd x nL x T x e x 

0 1 0,0214791 0,1 0,0210718 0,9789282 100000 2107,1788 98103,539 7479048,7 74,790487 

1 4 0,0022425 0,4 0,0089219 0,9910781 97892,821 873,38901 389475,15 7380945,2 75,398227 

5 5 0,00058 0,5 0,0028956 0,9971044 97019,432 280,93074 484394,83 6991470 72,062574 

10 5 0,0002741 0,5 0,0013697 0,9986303 96738,501 132,50034 483361,26 6507075,2 67,264585 

15 5 0,000426 0,5 0,0021279 0,9978721 96606,001 205,56898 482516,08 6023713,9 62,353413 

20 5 0,0012282 0,5 0,0061224 0,9938776 96400,432 590,20149 480526,66 5541197,8 57,481048 

25 5 0,0011526 0,5 0,0057466 0,9942534 95810,231 550,58355 477674,69 5060671,2 52,819737 

30 5 0,0004277 0,5 0,0021363 0,9978637 95259,647 203,50277 475789,48 4582996,5 48,110576 

35 5 0,0012008 0,5 0,005986 0,994014 95056,144 569,00918 473858,2 4107207 43,208222 

40 5 0,0018922 0,5 0,0094165 0,9905835 94487,135 889,7404 470211,32 3633348,8 38,45337 

45 5 0,0042072 0,5 0,0208171 0,9791829 93597,395 1948,4235 463115,91 3163137,5 33,795145 

50 5 0,0052098 0,5 0,0257143 0,9742857 91648,971 2356,6878 452353,14 2700021,6 29,460468 

55 5 0,0082562 0,5 0,0404463 0,9595537 89292,283 3611,5428 437432,56 2247668,4 25,172035 

60 5 0,014615 0,5 0,0704993 0,9295007 85680,741 6040,4331 413302,62 1810235,9 21,127687 

65 5 0,0246817 0,5 0,1162362 0,8837638 79640,308 9257,0837 375058,83 1396933,3 17,540531 

70 5 0,0313143 0,5 0,145204 0,854796 70383,224 10219,928 326366,3 1021874,4 14,518722 

75 5 0,0600917 0,5 0,2612164 0,7387836 60163,296 15715,637 261527,39 695508,13 11,56034 

80 5 0,079803 0,5 0,3326489 0,6673511 44447,66 14785,464 185274,64 433980,74 9,7638604 

85+ 5 0,1192661 1 0 29662,196 29662,196 248706,1 248706,1 8,3846154 

Sözel Otopsi Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye genelinde erkeklerde beklenen ölüm sayısı 

206.080, kadınlarda 140.520 toplamda ise 345.800’ dür. Sözel otopsi sonuçları da dahil Türkiye’de 

mevcut tüm veri kaynaklarının kullanılması ile elde edilen ölüm sayısı 430,460’dır. Bilindiği üzere 

araştırmalardan elde edilen ölüm sayıları her zaman normalden biraz düşüktür. Tablo 5.5 ‘de Sözel 

Otopsi Araştırması verilerine göre elde edilen erkek ve kadınlarda Türkiye Ulusal yaşam tablosu verilmektedir. 

Erkeklerde doğumda beklenen yaşam süresi 72,6 olarak saptanırken, kadınlarda doğumda 

beklenen yaşam süresi ise 77,19’dur. 

Her iki cinsiyet birlikte değerlendirildiğinde ise doğumda beklenen yaşam süresinin 74,80, 

bebek ölüm hızının ise binde 22 olduğu görülmektedir. 

30

Tablo 5.6 Türkiye Kentsel Bölge Yaşam Tablosu (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye 

2003) 

Erkekler 


0 1 0,0172272 0,1 0,0169642 0,9830358 100000 1696,4214 98473,221 7181708,2 71,817082 

1 4 0,0007886 0,4 0,0031486 0,9968514 98303,579 309,52008 392471,47 7083235 72,054702 

5 5 0,0005177 0,5 0,0025851 0,9974149 97994,059 253,32372 489336,98 6690763,6 68,277237 

10 5 0,0001618 0,5 0,0008085 0,9991915 97740,735 79,020725 488506,12 6201426,6 63,447718 

15 5 0,0006936 0,5 0,003462 0,996538 97661,714 338,10529 487463,31 5712920,4 58,497032 

20 5 0,0013897 0,5 0,0069245 0,9930755 97323,609 673,91954 484933,25 5225457,1 53,691568 

25 5 0,0012884 0,5 0,0064212 0,9935788 96649,689 620,61016 481696,92 4740523,9 49,048517 

30 5 0,0010467 0,5 0,0052198 0,9947802 96029,079 501,24793 478892,28 4258827 44,349347 

35 5 0,0018523 0,5 0,0092187 0,9907813 95527,831 880,64375 475437,55 3779934,7 39,568937 

40 5 0,0030023 0,5 0,0148997 0,9851003 94647,187 1410,216 469710,4 3304497,1 34,913844 

45 5 0,0069971 0,5 0,034384 0,965616 93236,971 3205,8558 458170,22 2834786,8 30,404106 

50 5 0,0071942 0,5 0,0353357 0,9646643 90031,116 3181,3115 442202,3 2376616,5 26,397724 

55 5 0,0153767 0,5 0,0740375 0,9259625 86849,804 6430,1434 418173,66 1934414,2 22,273098 

60 5 0,0221027 0,5 0,1047269 0,8952731 80419,661 8422,0986 381043,06 1516240,6 18,854103 

65 5 0,0369733 0,5 0,1692247 0,8307753 71997,562 12183,767 329528,39 1135197,5 15,767166 

70 5 0,036 0,5 0,1651376 0,8348624 59813,795 9877,5075 274375,21 805669,12 13,46962 

75 5 0,080786 0,5 0,3360581 0,6639419 49936,288 16781,495 207727,7 531293,91 10,639436 

80 5 0,1023256 0,5 0,4074074 0,5925926 33154,792 13507,508 132005,19 323566,21 9,7592593 

85+ 5 0,1025641 1 0 19647,284 19647,284 191561,02 191561,02 9,75 

Kadınlar 


0 1 0,0127334 0,1 0,0125892 0,9874108 100000 1258,9173 98866,974 7777752,5 77,777525 

1 4 0,0018939 0,4 0,0075415 0,9924585 98741,083 744,65372 393177,16 7678885,5 77,767888 

5 5 0,0005529 0,5 0,0027607 0,9972393 97996,429 270,53399 489305,81 7285708,3 74,346672 

10 5 0,0001738 0,5 0,0008687 0,9991313 97725,895 84,897832 488417,23 6796402,5 69,545564 

15 5 0,0001689 0,5 0,0008441 0,9991559 97640,997 82,418331 487998,94 6307985,3 64,60386 

20 5 0,0011714 0,5 0,0058397 0,9941603 97558,579 569,70889 486368,62 5819986,4 59,656326 

25 5 0,0005759 0,5 0,0028755 0,9971245 96988,87 278,89064 484247,12 5333617,7 54,99206 

30 5 0 0,5 0 1 96709,979 0 483549,9 4849370,6 50,143436 

35 5 0,000453 0,5 0,0022624 0,9977376 96709,979 218,80086 483002,89 4365820,7 45,143436 

40 5 0,0002366 0,5 0,0011822 0,9988178 96491,178 114,06925 482170,72 3882817,8 40,240133 

45 5 0,0015295 0,5 0,0076185 0,9923815 96377,109 734,24584 480049,93 3400647,1 35,284801 

50 5 0,0038651 0,5 0,0191404 0,9808596 95642,863 1830,6447 473637,7 2920597,2 30,536488 

55 5 0,0048026 0,5 0,0237279 0,9762721 93812,219 2225,9688 463496,17 2446959,5 26,08359 

60 5 0,011276 0,5 0,0548341 0,9451659 91586,25 5022,0454 445376,14 1983463,3 21,65678 

65 5 0,0180921 0,5 0,086546 0,913454 86564,204 7491,7879 414091,55 1538087,2 17,768166 

70 5 0,0275591 0,5 0,1289134 0,8710866 79072,416 10193,498 369878,34 1123995,6 14,214762 

75 5 0,0490909 0,5 0,2186235 0,7813765 68878,919 15058,549 306748,22 754117,27 10,948448 

80 5 0,1041667 0,5 0,4132231 0,5867769 53820,37 22239,822 213502,29 447369,05 8,3122627 

85+ 5 0,1350365 1 0 31580,548 31580,548 233866,76 233866,76 7,4054054 

31

Tablo 5.6 Türkiye Kentsel Bölge Yaşam Tablosu (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, 

Türkiye, 2003) (Devam) 

Her İki Cinsiyet Birlikte 


0 1 0,0150188 0,1 0,0148185 0,9851815 100000 1481,8474 98666,337 7459662,6 74,596626 

1 4 0,0013333 0,4 0,0053163 0,9946837 98518,153 523,75413 392815,6 7360996,3 74,717157 

5 5 0,0005347 0,5 0,00267 0,99733 97994,398 261,644 489317,88 6968180,7 71,107949 

10 5 0,0001676 0,5 0,0008375 0,9991625 97732,754 81,853228 488459,14 6478862,8 66,291622 

15 5 0,0004278 0,5 0,0021367 0,9978633 97650,901 208,64686 487732,89 5990403,7 61,345094 

20 5 0,0012712 0,5 0,006336 0,993664 97442,254 617,393 485667,79 5502670,8 56,471095 

25 5 0,0009122 0,5 0,0045507 0,9954493 96824,861 440,62484 483022,74 5017003 51,815236 

30 5 0,0005112 0,5 0,002553 0,997447 96384,237 246,06647 481306,02 4533980,3 47,040682 

35 5 0,001145 0,5 0,0057084 0,9942916 96138,17 548,7965 479318,86 4052674,2 42,154685 

40 5 0,0016361 0,5 0,0081471 0,9918529 95589,374 778,77749 475999,92 3573355,4 37,38235 

45 5 0,004329 0,5 0,0214133 0,9785867 94810,596 2030,2055 468977,47 3097355,5 32,668874 

50 5 0,0055894 0,5 0,027562 0,972438 92780,391 2557,2145 457508,92 2628378 28,329025 

55 5 0,0101961 0,5 0,0497132 0,9502868 90223,176 4485,2822 439902,68 2170869,1 24,061102 

60 5 0,0166716 0,5 0,0800229 0,9199771 85737,894 6860,9918 411536,99 1730966,4 20,189047 

65 5 0,0273224 0,5 0,1278772 0,8721228 78876,902 10086,56 369168,11 1319429,4 16,727703 

70 5 0,031746 0,5 0,1470588 0,8529412 68790,342 10116,227 318661,14 950261,3 13,813877 

75 5 0,0634921 0,5 0,2739726 0,7260274 58674,115 16075,1 253182,83 631600,16 10,764545 

80 5 0,1032967 0,5 0,4104803 0,5895197 42599,015 17486,059 169279,93 378417,34 8,8832415 

85+ 5 0,1200787 1 0 25112,956 25112,956 209137,41 209137,41 8,3278689 

Tablo 5.6’da Sözel Otopsi araştırma verileri ile elde edilen erkek ve kadınlarda Türkiye kentsel 

alan yaşam tablosu verilmektedir. Tabloda görüldüğü üzere, kentsel alanda erkeklerde doğumda 

beklenen yaşam süresi 71,82, kadınlarda 77,78’dir. Kırsal alanda bu değerler, doğumda erkeklerde 

73,32, kadınlarda ise 76,10’dur. 

Kentsel alanda her iki cinsiyet birleştirilerek WHO Logit Yaşam Tablosu sistemi ile geliştirilen 

yaşam tablosu görülmektedir. Bu yaşam tablosuna göre her iki cinsiyette bebek ölüm hızı 15/1000, 

doğumda beklenen yaşam süresi ise 74,60 olarak bulunmuştur. 

32

Tablo 5.7 Türkiye Kırsal Bölge Yaşam Tablosu (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 

2003) 

Erkekler 


0 1 0,0241228 0,1 0,0236102 0,9763898 100000 2361,0217 97875,08 7332320,4 73,323204 

1 4 0,00306 0,4 0,0121507 0,9878493 97638,978 1186,3788 387708,6 7234445,3 74,093824 

5 5 0,000618 0,5 0,0030855 0,9969145 96452,599 297,60136 481518,99 6846736,7 70,985507 

10 5 0,0005929 0,5 0,00296 0,99704 96154,998 284,62259 480063,43 6365217,7 66,197471 

15 5 0,0004428 0,5 0,0022114 0,9977886 95870,376 212,00879 478821,86 5885154,3 61,386578 

20 5 0,0020138 0,5 0,0100186 0,9899814 95658,367 958,36349 475895,93 5406332,4 56,517089 

25 5 0,0025641 0,5 0,0127389 0,9872611 94700,003 1206,3695 470484,09 4930436,5 52,063741 

30 5 0,0006234 0,5 0,0031124 0,9968876 93493,634 290,98548 466740,71 4459952,4 47,703274 

35 5 0,0012816 0,5 0,0063877 0,9936123 93202,648 595,35387 464524,86 3993211,7 42,844402 

40 5 0,0024272 0,5 0,0120627 0,9879373 92607,294 1117,0964 460243,73 3528686,8 38,103768 

45 5 0,0050761 0,5 0,0250627 0,9749373 91490,198 2292,9874 451718,52 3068443,1 33,53849 

50 5 0,0066964 0,5 0,0329308 0,9670692 89197,211 2937,3395 438642,7 2616724,6 29,336395 

55 5 0,0104167 0,5 0,0507614 0,9492386 86259,871 4378,6737 420352,67 2178081,9 25,250233 

60 5 0,0173482 0,5 0,0831354 0,9168646 81881,197 6807,2254 392387,92 1757729,2 21,466823 

65 5 0,0275157 0,5 0,1287238 0,8712762 75073,972 9663,8066 351210,34 1365341,3 18,186613 

70 5 0,0323102 0,5 0,1494768 0,8505232 65410,165 9777,3042 302607,57 1014130,9 15,504179 

75 5 0,0529915 0,5 0,2339623 0,7660377 55632,861 13015,99 245624,33 711523,37 12,789624 

80 5 0,0708955 0,5 0,3011094 0,6988906 42616,871 12832,338 181003,51 465899,04 10,932268 

85+ 5 0,1045455 1 0 29784,533 29784,533 284895,53 284895,53 9,5652174 

Kadınlar 


0 1 0,0380711 0,1 0,0368098 0,9631902 100000 3680,9816 96687,117 7609746,4 76,097464 

1 4 0,0035995 0,4 0,0142746 0,9857254 96319,018 1374,9146 381976,28 7513059,3 78,001826 

5 5 0,0006499 0,5 0,0032443 0,9967557 94944,104 308,02672 473950,45 7131083 75,108224 

10 5 0,0002044 0,5 0,0010213 0,9989787 94636,077 96,656191 472938,74 6657132,6 70,344554 

15 5 0,0004065 0,5 0,0020305 0,9979695 94539,421 191,95821 472217,21 6184193,8 65,413917 

20 5 0,000472 0,5 0,0023574 0,9976426 94347,463 222,41269 471181,28 5711976,6 60,541921 

25 5 0,0005718 0,5 0,0028547 0,9971453 94125,05 268,6984 469953,5 5240795,4 55,679071 

30 5 0 0,5 0 1 93856,352 0 469281,76 4770841,9 50,831316 

35 5 0,0012759 0,5 0,0063593 0,9936407 93856,352 596,86074 467789,61 4301560,1 45,831316 

40 5 0,0021216 0,5 0,0105522 0,9894478 93259,491 984,09593 463837,21 3833770,5 41,108636 

45 5 0,0029838 0,5 0,0148085 0,9851915 92275,395 1366,4645 457960,81 3369933,3 36,520389 

50 5 0,0027015 0,5 0,0134168 0,9865832 90908,93 1219,7084 451495,38 2911972,5 32,031754 

55 5 0,0018029 0,5 0,008974 0,991026 89689,222 804,86888 446433,94 2460477,1 27,433364 

60 5 0,0078125 0,5 0,0383142 0,9616858 88884,353 3405,5308 435907,94 2014043,1 22,659142 

65 5 0,0178817 0,5 0,0855826 0,9144174 85478,822 7315,5016 409105,36 1578135,2 18,462295 

70 5 0,029438 0,5 0,1371001 0,8628999 78163,321 10716,201 364026,1 1169029,8 14,956246 

75 5 0,0613288 0,5 0,2658789 0,7341211 67447,12 17932,764 292403,69 805003,74 11,935332 

80 5 0,0513699 0,5 0,2276176 0,7723824 49514,355 11270,339 219395,93 512600,06 10,352554 

85+ 5 0,1304348 1 0 38244,016 38244,016 293204,13 293204,13 7,6666667 

33

Tablo 5.7 Türkiye Kırsal Bölge Yaşam Tablosu (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 

2003) (Devam) 

Her İki Cinsiyet Grubu 


0 1 0,0305882 0,1 0,0297687 0,9702313 100000 2976,872 97320,815 7473707,9 74,737079 

1 4 0,0033207 0,4 0,0131777 0,9868223 97023,128 1278,5427 385024,01 7376387,1 76,0271 

5 5 0,0006336 0,5 0,0031629 0,9968371 95744,585 302,82947 477965,85 6991363,1 73,020976 

10 5 0,0004019 0,5 0,0020074 0,9979926 95441,756 191,5924 476729,8 6513397,2 68,244734 

15 5 0,0004239 0,5 0,0021171 0,9978829 95250,163 201,65166 475746,69 6036667,4 63,376977 

20 5 0,0011669 0,5 0,0058173 0,9941827 95048,512 552,9291 473860,24 5560920,7 58,506131 

25 5 0,001511 0,5 0,0075267 0,9924733 94495,583 711,24178 470699,81 5087060,5 53,833844 

30 5 0,0003037 0,5 0,0015172 0,9984828 93784,341 142,29152 468565,98 4616360,7 49,22315 

35 5 0,0012788 0,5 0,0063735 0,9936265 93642,049 596,82632 466718,18 4147794,7 44,294147 

40 5 0,0022759 0,5 0,0113152 0,9886848 93045,223 1052,8226 462594,06 3681076,5 39,56223 

45 5 0,004034 0,5 0,0199685 0,9800315 91992,4 1836,9476 455369,63 3218482,5 34,986395 

50 5 0,0047075 0,5 0,0232635 0,9767365 90155,453 2097,3352 445533,93 2763112,8 30,648316 

55 5 0,0059375 0,5 0,0292533 0,9707467 88058,118 2575,988 433850,62 2317578,9 26,318742 

60 5 0,0125076 0,5 0,0606419 0,9393581 85482,13 5183,8002 414451,15 1883728,3 22,036516 

65 5 0,0223771 0,5 0,105958 0,894042 80298,329 8508,2475 380221,03 1469277,1 18,29773 

70 5 0,0309453 0,5 0,143616 0,856384 71790,082 10310,203 333174,9 1089056,1 15,170008 

75 5 0,0571672 0,5 0,2500933 0,7499067 61479,879 15375,707 268960,13 755881,2 12,294774 

80 5 0,0607143 0,5 0,2635659 0,7364341 46104,172 12151,487 200142,14 486921,07 10,561323 

85+ 5 0,1183932 1 0 33952,685 33952,685 286778,93 286778,93 8,4464286 

Türkiye kırsal alanda her iki cinsiyeti birleştirerek elde edilen yaşam tablosuna göre 0 yaş 

grubu ölüm hızı kırsal alanda 31/1000, doğumda beklenen yaşam süresi ise 74,74 olarak saptanmıştır 

(Tablo 5.7). 

Tablo 5.8 Çocuk ve Yetişkin Ölüm Hızları (%o) 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) 

Türkiye Geneli 

27,0(Erkek) 

32,8 (Kadın) 5q0 

(5 yaş altı ölüm hızı) 

163,4 (Erkek) 

60,0 (Kadın) 45q15 (15-60 yaş 

ölüm olasılığı) 

Kentsel Alan 

Kırsal Alan 

Erkekler Kadınlar Erkekler Kadınlar 

20,0 20,0 0-5 yaş 35,5 50,5 

176,5 62,0 15-60 yaş 145,9 59,8 

34

Türkiye geneli için 5q0 değeri olarak kabul edilen 5 yaş altı ölüm olasılığı erkeklerde 

27,0/1000 kadınlarda 32,8/1000 olarak bulunurken bu değerler kentsel alanda erkeklerde 20,0/1000, 

kadınlarda 20,0/1000, kırsal alanda ise erkeklerde 35,5/1000, kadınlarda 50,5/1000 olarak saptanmıştır. 

Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 1998 sonuçlarına göre bu değerler, erkeklerde 60,9/1000, 

kadınlarda 58,3/1000 olarak belirtilmektedir (Tablo 5.8). 

15-60 yaş arası ölüm olasılığını veren 45q15 değerleri ise Türkiye geneli, kentsel ve kırsal 

alan, kadın ve erkeklerde benzerlikler göstermektedir.Türkiye genelinde erkeklerde 45q15 163,4/1000 

olarak saptanmış iken kadınlarda bu oran 60,0/1000’dır. Aynı değerin kentsel alanda dağılımı sırasıyla 

176,5/1000, 62,0/1000, kırsal alanda ise 145,9/1000 kadınlarda ise 59,8/1000’dir. Bulunan değerler 

UHY-ME çalışması hastalık yükü hesaplamaları için tüm ikincil verilerin taranması ile bulunan değerlere 

ve yaşam tablolarına da benzerlik göstermektedir (Tablo 5.8). 

Bölgelere göre yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları ile yaşam tabloları ölüm sayılarının yetersizliği 

nedeni ile değerlendirmelerde sıkıntılar olacağı düşünülerek verilmemiştir. 

5.2 Sözel Otopsi Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi 

Türkiye’yi temsil eden bir örneklem planı ile seçilen 480 blok’tan 12,000 hane ile bunların iki 

sağ ve iki sol komşu toplam 60,000 hane ziyaret edilmiş, bu hanelerde gerçekleşen son bir yıl içerisindeki 

ölümler ile örnekleme çıkan hanedeki cevaplayıcıların o hane dışındaki kardeş ölümleri sorgulanmıştır. 

Toplam 1185 ölüm tespit edilmiştir ancak 15 ölümün bir yıldan eski ölüm olması ve yaş ve 

cinsiyeti tam olarak belirlenememesi nedeniyle 1170 ölüme ulaşılmıştır. 1170 ölüm içerisinde ise 

cevaplıyanın hane dışında yaşayan geçerli 81 kardeş ölümünün hanesi ziyaret edilmediği için bu 81 

ölümde toplam ölümler içerisinden çıkartılmış yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızları 1089 ölüm üzerinden 

yapılmıştır. 

Ölüm nedenlerinin analizinde ise 1170 ölüm içerisinde ; ölümlerin bir kısmı hakkında haneye dört kez 

ziyaret yapılmasına rağmen bilgi verecek kişi bulunamamıştır veya adres tespit edilememiştir Bazı 

hanelerde ise aile yetkilisi anketi uygulamak istememiştir. 1170 ölüm içerisinden 1089 ölüme sözel 

otopsi uygulanabilmiştir. Daha sonraki aşamada verilerin ayrıntılı değerlendirmesi sırasında 1089 

ölüm içerisinde ölü doğum şüphesi olan 5 ölüm, ölü doğum olarak kabul edilmiş ve bu 5 ölüme ait 

bilgilerin değerlendirmesi ayrı analiz edilmiştir. Bu nedenle sözel otopsi anket sonuçlarının değerlendirmesi 

toplam 1084 ölüm anketi üzerinden gerçekleştirilmiştir. Ölüm nedenlerinin değerlendirmesinde 

ise, 28 adet ölüme ait temel ölüm nedeni tanısı, yeterli bilgi elde edilemediği için, hekim tarafından 

konulamamıştır. Tüm ölümler hane ölümleri, kardeş ölümleri ve iki sağ, iki sol komşu ölümleri olarak 

35

ayrılmıştır. Tespit edilen tüm ölümlerde hane halkı ölümü 326 (% 27,9), kardeş ölümü 87 (% 7,4), 

komşu ölümü ise 751 (% 64,2) olarak belirlenmiştir. 6 adet ölüme ait bilgi elde edilememiştir (%0,5). 

Sözel otopsi uygulanan ölümlerdeki hane halkı ölümü 301 (% 27,6), kardeş ölümü 87 (% 8,0), iki sağ 

iki sol komşu ölümü ise 701 (% 64,4) olarak tespit edilmiştir. Tablo 5.9’da sözel otopsi anketi görüşme 

sonuçları verilmektedir. 

Tablo 5.9 Sözel Otopsi Anketi Görüşme Sonuçlarının Dağılımı 


Görüşme Sırası 1 Sayı Yüzde Görüşme Sırası 3 Sayı Yüzde 

Tamamlandı 941 86,9 Tamamlandı 35 48,6 

Red Edildi 12 1,1 Red Edildi 7 9,7 

Ertelendi 1 0,1 Yarım Kaldı 2 2,8 

Evde Kimse Yok 89 8,2 Evde Kimse Yok 16 22,2 

Evde Uygun Kişi Yok 16 1,5 Evde Uygun Kişi Yok 4 5,6 

Diğer 24 2,2 Diğer 8 11,1 

Toplam 1083 100 Toplam 72 100,0 

Kayıp Gözlem 1 0,1 Kayıp Gözlem 1012 93,4 

Görüşme Sırası 2 Sayı Yüzde Görüşme Sırası 4 Sayı Yüzde 

Tamamlandı 65 46,4 Tamamlandı 15 45,5 

Red Edildi 9 6,4 Red Edildi 2 6,1 

Ertelendi 4 2,9 Evde Kimse Yok 6 18,2 

Evde Kimse Yok 43 30,7 Evde Uygun Kişi Yok 3 9,1 

Evde Uygun Kişi Yok 8 5,7 Diğer 7 21,2 

Diğer 11 7,9 Toplam 33 100,0 

Toplam 140 100,0 Kayıp Gözlem 1051 97 

Kayıp Gözlem 944 87,1 

Değerlendirmelerde ilk olarak cevaplayana ait bilgiler verilmiş daha sonra tüm ölümler için 

ölümle bağlı tıbbi öykü bilgileri sunulmuştur. İkinci kısımda ise yetişkin ölümlülüğü, 0-28 gün arası 

bebek ölümleri ve 29 gün-5 yaş arasındaki çocuk ölümleri incelenmiştir. Sözel otopsi anketleri uygulama 

sırasında anket tipi 0-28 gün, 29 gün - 5 yaş ve yetişkin anketi olarak kodlanmıştır. Toplam 1084 

ölümden 35 ölüm (%3,2) 0-28 gün bebek ölümü, 68 ölüm (% 6,3) 29 gün -5 yaş ölümü ve 981 ölüm 

(%90,5) ise yetişkin ölümü olarak belirlenmiş ve 5 tane de ölü doğum tespit edilmiştir. 

5.2.1 Araştırmaya Katılanların Dağılımları 

Bu bölümde, anketi cevaplayanların ölene yakınlık durumları, yaş ve cinsiyet dağılımları ile 

eğitim durumları incelenmiştir. 

36

Tablo 5.10 Anketi Cevaplayanların Ölene Olan Yakınlığı 


Cevaplayanın Ölene Yakınlığı Sayı Yüzde 

Çocukları 312 29,7 

Eşi 210 20,0 

Gelini veya Damadı 146 13,9 

Anne / Baba 127 12,1 

Kardeşi 61 5,8 

Torunlar 58 5,5 

Diğer Akrabalar 48 4,6 

Büyükanne / Büyükbaba 17 1,6 

Aile Yakınlığı Yok 12 1,1 

Kayınpeder / Kayınvalide 7 0,7 

Kuma 1 0,1 

Diğer 51 4,9 

Toplam 1050 100,0 

Kayıp gözlem, 34 (%3.1) 

Tablo 5.10’da görüldüğü üzere, sözel otopsi anketini cevaplayanların % 29,7’sinin ölene yakınlığı 

olarak çocukları saptanırken, daha sonraki sırayı ölenin eşi almaktadır. (%20). Cevaplayan 

kişinin kayınpeder veya kayınvalide olma durumu % 0,7, kuma olması ise % 0,1’dir. 

Tablo 5.11 Anketi Cevaplayanların Yaş ve Cinsiyet Dağılımları 


Cevaplayanın Cinsiyeti 

Erkek Kadın Toplam 

Cevaplayanın Yaş Dağılımı Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

18-29 92 18,8 122 21,7 214 20,4 

30-39 112 22,9 145 25,8 257 24,5 

40-49 117 23,9 104 18,5 221 21,0 

50-59 78 15,9 98 17,5 176 16,7 

60-69 42 8,6 59 10,5 101 9,6 

70+ 49 10,0 33 5,9 82 7,8 

Toplam 490 100,0 561 100,0 1051 100,0 

Kayıp gözlem 33 (%3,0) 

Toplam 1051 cevaplayıcının yaş ve cinsiyet durumu ankette belirtilmiştir. Cevaplayanların % 

46,6’sı erkek, % 53,4’ü kadındır. Ayrıca cevaplayanların yaş ortalaması 43,61±15,6 olarak saptanmıştır. 

En yüksek oranda cevaplayıcılar 30-39 yaş grubunda (%24,5) olup daha sonra 40-49 yaş grubu 

gelmektedir. (%21,0). En düşük oranda ise 70+ yaş grubu gelmektedir (% 7,8). 

37

Tablo 5.12 Anketi Cevaplayanların Eğitim Durumu 


Cevaplayanın Eğitim Durumu Sayı Yüzde 

Okuryazar Değil 197 18,7 

Okuryazar, Mezun Değil 65 6,2 

İlkokul Mezunu 530 50,2 

Ortaokul veya Dengi Okul Mezunu 79 7,5 

Lise veya Dengi Okul Mezunu 129 12,2 

Yüksekokul / Üniversite Mezunu 56 5,3 

Toplam 1056 100,0 

Kayıp gözlem 28 (% 2,6) 

Tablo 5.12’de cevaplayıcı kişilerin eğitim durumları verilmektedir. Anketi cevaplayanların e- 

ğitim durumu toplam 1056 ankette belirlenmiştir. Anketi cevaplayanların eğitim durumuna bakıldığında 

en yüksek oranda ilkokul mezunu (%50,2), daha sonra okuryazar olmayan kişilerin geldiği görülmektedir 

(% 18,7). Lise veya dengi okul mezunu kişilerin oranı ise % 12,2 olarak belirlenmiştir. En 

düşük oranda yüksekokul/üniversite mezunu kişiler yer almaktadır (% 5,3). 

5.2.2 Ölene Ait Genel Bilgiler 

Tablo 5.13’de ise ölümlerin gerçekleşme yerlerine göre dağılımları verilmektedir. 

Tablo 5.13 Ölümlerin Gerçekleştiği Yerlerin Kır ve Kente Göre Dağılımları 


Kent Kır Toplam 

Ölüm Yeri Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

Evde 330 57,2 306 63,6 636 60,1 

İşte 6 1,0 4 0,8 10 0,9 

Hastanede 205 35,5 122 25,4 327 30,9 

Yolda 27 4,7 31 6,4 58 5,5 

Diğer 9 1,6 18 3,7 27 2,6 

Toplam 577 100,0 481 100,0 1058 100,0 


Toplam 1058 ölümün ölüm yeri anketlerde belirtilmiştir. Bu ölümlerin % 60,1’i evde, % 

30,9’u hastanede ve % 5.5’i yolda gerçekleşmiştir. Kent ve kır ayrımı incelendiğinde kentte gerçekleşen 

ölümlerin % 57,2’si evde, % 35,5’i hastanede gerçekleşirken, kırda gerçekleşen ölümlerin % 

63,6’sı evde, % 25,4’ünün hastanede gerçekleştiği görülmektedir. Ölüm yeri belirtilen 1058 ölümün % 

54,5’i kent’te, % 45,5’i kırda gerçekleşmiştir. 

38

Tablo 5.14’de ölümlerin gerçekleştiği yerlerin yaş gruplarına göre dağılımı verilmektedir. 0- 

28 gün bebek ölümlerinin % 57,1’i hastanede gerçekleşirken, % 37,1’i evde gerçekleşmiştir. Bu oran 

29 gün-5 yaş çocuklarda tersine dönmektedir. Bu yaş grubunda ölümlerin % 26,9’u hastanede gerçekleşirken 

evde gerçekleşen ölümler % 56,7’dir. Yetişkin ölümlerinin ise % 61,2’si evde, % 30,2’si 

hastanede gerçekleşmiştir. 

Tablo 5.14 Ölümlerin Gerçekleştiği Yerlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımları 


Yaş Grupları 

0-28 

29 Gün- 5 

Toplam 

Ölüm Yeri 

Gün Bebek 

Yaş Çocuk 

Yetişkin 

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

Evde 13 37,1 38 56,7 585 61,2 636 60,1 

Yolda 1 2,9 8 11,9 49 5,1 58 5,5 

İşte - - - - 10 1,0 10 0,9 

Hastanede 20 57,1 18 26,9 289 30,2 327 30,9 

Diğer 1 2,9 3 4,5 23 2,4 27 2,6 

Toplam 35 100,0 67 100,0 956 100,0 1058 100,0 


Tablo 5.15 Ölümlerin Gerçekleştiği Yerlerin Bölgelere Göre Dağılımları 


Marmara ve 

Ege Akdeniz İç Anadolu Karadeniz 

Doğu ve Güneydoğu 

A- 

nadolu 

Toplam 

Ölüm Yeri Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

Evde 193 62,3 55 52,9 147 61,5 80 64,0 161 57,5 636 60,1 

İşte 3 1,0 1 1,0 1 0,4 3 2,4 2 0,7 10 0,9 

Hastanede 105 33,9 40 38,5 67 28,0 34 27,2 81 28,9 327 30,9 

Yolda 5 1,6 5 4,8 17 7,1 7 5,6 24 8,6 58 5,5 

Diğer 4 1,3 3 2,9 7 2,9 1 0,8 12 4,3 27 2,6 

Toplam 310 100,0 104 100,0 239 100,0 125 100,0 280 100,0 1058 100,0 


Ölümün gerçekleşme yerlerinin bölgelere göre dağılımı şöyledir; Marmara ve Ege bölgesinde 

ölümlerin % 62,3’ü evde, % 33,9’u hastanede, Akdeniz bölgesinde % 52,9’u evde, % 38,5’i hastanede, 

İç Anadolu bölgesinde % 61,5’i evde, % 28,0’ı hastanede, Karadeniz bölgesinde % 64,0’ı evde, % 

27,2’si hastanede, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde % 57,5’i evde, % 28,9’u hastanede gerçekleşmiştir 

(Tablo 5.15). 

39

Tablo 5.16 Evde Gerçekleşen Ölümlerin Cinsiyete Göre Dağılımları 



Cinsiyet Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

Erkek 194 58,8 149 48,7 343 53,9 

Kadın 136 41,2 157 51,3 293 46,1 

Toplam 330 100,0 306 100,0 636 100,0 

Toplam 636 evde gerçekleşen ölümün kent kır ayrımı ve cinsiyet dağılımı Tablo 5.16’da sunulmaktadır. 

Bu ölümlerin % 51,9’u kentte, % 48,1’i kırda gerçekleşmiştir. Evde gerçekleşen ölümlerin 

% 53,9’u erkek ölümü, % 46,1’i kadın ölümüdür. Kentte gerçekleşen evde ölümlerin % 58,8’i 

erkek, % 41,2’si kadındır. Bu oranlar kırda erkekte % 48,7, kadında % 51,3’dür. 

Tablo 5.17 Evde Gerçekleşen Ölümlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımları 


Yaş Grupları Sayı Yüzde 

0-28 gün 13 2,0 

29 gün-5 yaş 38 6,0 

Yetişkin 585 92,0 

Toplam 636 100,0 

Evde gerçekleşen ölümlerin yaş dağılımı Tablo 5,17’de belirtilmiştir. Evde gerçekleşen ölümler 

içerisinde en yüksek oranda (% 92,0) yetişkin ölümleri daha sonra % 6,0 ile 29 gün-5 yaş çocuk 

ölümleri ve % 2,0 ile 0-28 gün bebek ölümleri gelmektedir. 

Tablo 5.18’de evde gerçekleşen ölümlerin bölgelere göre dağılımları verilmektedir. 

40

Tablo 5.18 Evde Gerçekleşen Ölümlerin Bölgelere Göre Dağılımları 


Bölgeler Sayı Yüzde 

Marmara ve Ege 193 30,3 

Akdeniz 55 8,6 

İç Anadolu 147 23,1 

Karadeniz 80 12,6 

Doğu ve Güneydoğu Anadolu 161 25,3 

Toplam 636 100,0 

Evde gerçekleşen ölümlerin dağılımında en yüksek oran Marmara ve Ege bölgesinde görülmektedir 

(% 30,3). Daha sonra Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi gelmektedir (% 25,3). En düşük 

oran Akdeniz bölgesinde görülmektedir (% 8,6). 

Ölümlerin cinsiyet ve yerleşim yerlerine göre dağılımı Tablo 5.19’da, yaş grupları ve yerleşim 

yerine göre dağılımı ise Tablo 5.20’de verilmektedir. Tablo 5.19’da görüldüğü gibi, kentte erkek ö- 

lümleri %63, kadın ölümleri %37; kırda ise aynı sırayla %54,2 ve %45,8’dir. Ölümlerin % 3,2’si 0-28 

gün bebek ölümleri, % 6,3’ü 29 gün-5 yaş çocuk ölümleri ve % 90,5’i yetişkin ölümleri olarak belirtilmiştir. 

Kentte gerçekleşen ölümlerin % 92,9’u yetişkin ölümü, % 4,5’i 29 gün-5 yaş çocuk ölümleri, 

% 2,5’i ise 0-28 gün bebek ölümleridir. Bu oranlar kırda, % 87,5, % 8,4 ve % 4,1 olarak belirlenmiştir. 

0-28 gün bebek ölümlerinin % 51,4’ü erkek, % 48,6’sı kız bebektir. 29 gün-5 yaş çocuk ö- 

lümlerinin % 45,6’sı erkek, % 54,4’ü kız çocuktur. Yetişkin ölümlerinde ise, erkek ölümleri % 60,2, 

kadın ölümleri % 39,8’dir. Toplamda ise yine erkek ölümleri % 59,0, kadın ölümleri % 41,0 olarak 

belirlenmiştir (Tablo 5.21). 

Tablo 5.19 Ölümlerin Cinsiyete ve Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı 



Cinsiyet Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

Erkek 375 63,0 265 54,2 640 59,0 

Kadın 220 37,0 224 45,8 444 41,0 

Toplam 595 100,0 489 100,0 1084 100,0 

41

Tablo 5.20 Ölümlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 



Yaş Grupları Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

0-28 gün 15 2,5 20 4,1 35 3,2 

29 gün-5 yaş 27 4,5 41 8,4 68 6,3 

Yetişkin 553 92,9 428 87,5 981 90,5 

Toplam 595 100,0 489 100,0 1084 100,0 

Tablo 5.21 Ölümlerin Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 


Cinsiyet 

0-28 gün bebekler 29 gün-5 yaş çocuk Yetişkin Toplam 


Erkek 18 51,4 31 45,6 591 60,2 640 59,0 

Kadın 17 48,6 37 54,4 390 39,8 444 41,0 

Toplam 35 100,0 68 100,0 981 100,0 1084 100,0 

Tablo 5.22 Ölümlerin Yaş Grupları ve Bölgelere Göre Dağılımı 


Ölüm Yeri 

Marmara ve 

Ege Akdeniz İç Anadolu Karadeniz 

Doğu ve Güneydoğu 

Anadolu 

Toplam 

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

0-28 gün 5 14,3 3 8,6 7 20,0 4 11,4 16 45,7 35 100,0 

29 gün-5 yaş 8 11,8 1 1,5 7 10,3 4 5,9 48 70,6 68 100,0 

Yetişkin 310 31,6 100 10,2 234 23,9 120 12,2 217 22,1 981 100,0 

Toplam 323 29,8 104 9,6 248 22,9 128 11,8 281 25,9 1084 100,0 

Tablo 5.22’de yaş gruplarına göre ölümlerin bölgeler bazında dağılımı verilmektedir. 0-28 

gün bebek ölümlerinin % 45,7’si Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde, % 20,0’ı İç Anadolu bölgesinde, 

% 14,3’ü Marmara ve Ege bölgesinde ve %11,4’ü Karadeniz bölgesinde görülürken en az 

oranda bebek ölümü Akdeniz bölgesinde tespit edilmiştir (% 8,6). 29 gün-5 yaş çocuk ölümlerinin 

dağılımında ilk sırada % 70,6 ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi, ikinci sırada % 11,8 ile 

Marmara ve Ege bölgesi daha sonra % 10,3 ile İç Anadolu bölgesi gelmektedir. Akdeniz bölgesinde 

29 gün -5 yaş çocuk ölümü %1,5 olarak belirlenmiştir. Yetişkin ölümlerinde ise, Marmara ve Ege 

bölgesi ilk sırada yer almaktadır (% 31,6). İç Anadolu bölgesinde % 23,9, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da 

% 22,1, Karadeniz bölgesinde % 12,2 ve Akdeniz bölgesinde % 10,2 olarak belirlenmiştir. 

Ölümlerin defin yerlerine göre dağılımları incelendiğinde, toplam 1051 ölümün defin yeri belirtilmiştir. 

% 13,4 oranında defin yerlerinin il, % 32,4 oranında ilçe, % 38,3 oranında köy, % 15,7 oranında 

bucak,belde, % 0,1 oranında yurtdışı olduğu görülmüştür. 

42

Tablo 5.23 12 Yaş ve Üzeri Yetişkin Ölümlerinin Medeni Durumlarına Göre Dağılımı 


Medeni Durum (N=946) Sayı Yüzde 

Halen Evli 576 61,0 

Dul (Eşi Ölmüş) 308 32,6 

Hiç Evlenmemiş 48 5,1 

Boşanmış 6 0,6 

Birlikte Yaşıyor 4 0,4 

Ayrı Yaşıyor 2 0,2 

Toplam 944 100,0 


Yetişkin ölümlerinin medeni duruma göre dağılımları incelendiğinde toplam 946 tane 12 yaş 

ve üzeri ölüm bulunmaktadır. Belirtilen ölümlerin arasında % 61’inin halen evli, % 32,6’sının dul, % 

5,1’inin ise hiç evlenmemiş olduğu görülmüştür (Tablo 5.23). 

Ölümlerin ILO meslek gruplarına göre dağılımları Tablo 5.24’te verilmektedir (12 yaş ve üzerine 

sorulmuştur). Toplam 641 12 yaş ve üzeri yetişkin ölümüne ait meslek durumları belirtilmiştir. 

Meslek dağılımlarına göre en yüksek oran ILO sınıflaması 00 kodlu meslek sınıfında (Ev Kadınları, 

Emekliler, İrad Sahipleri, Öğrenciler, Çalışamaz Halde Olanlar, Hapislerde Mesleği Olmayanlar) görülmüştür 

(% 65,2). Bu meslek grubunu % 13,9 ile tarımcı, hayvancı, ormancı, balıkçı ve avcıların yer 

aldığı meslek grubu izlemektedir. % 2,5 oranında ise ölen kişilerin meslekleri tayin edilememiştir. 

Tablo 5.24 12 Yaş ve Üzeri Yetişkin Ölümlerinin Meslek Durumlarına Göre Dağılımı 


Meslek Grubu (N=946) Sayı Yüzde 

Ev Kadınları, Emekliler, İrad Sahipleri, Öğrenciler, Çalışamaz Halde Olanlar, Hapislerden 

Mesleği Olmayanlar 418 65,2 

Tarımcı, Hayvancı, Ormancı, Balıkçı ve Avcılar 89 13,9 

Tarım Dışı Üretim Faaliyetlerinde Çalışanlar ve Ulaştırma makinelerini Kullananlar 

48 7,5 

Ticaret ve Satış personeli 26 4,1 

İdari Personel ve Benzeri Çalışanlar 18 2,8 

Hizmet İşlerinde Çalışanlar 16 2,5 

Meslekleri Tayin Edilemeyenler 16 2,5 

İlmi ve Teknik Elemanlar (Serbest meslek sahipleri ve bunlarla ilgili meslekler 

dahil) 9 1,4 

Müteşebbisler, direktörler, üst kademe yöneticiler 1 0,2 

Toplam 641 100,0 


43

Ölenlerin sigara, alkol ve madde ilaç bağımlılık durumları Tablo 5.25’te verilmektedir. 

Tablo 5.25 Yetişkin Ölümlerinin Sigara, Alkol ve Madde İlaç Kullanma Durumlarına 

Göre Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

ALIŞKANLIK (N=981) Sayı Yüzde 

Sigara (n=939) 412 43,9 

Alkol (n=937) 117 12,5 

Madde İlaç (n=921) 51 5,5 

Cevaplanan 939 ölüm arasında % 43,9’unun sigara, 937 ölüm arasında % 12,5’inin alkol, 921 

ölüm arasında % 5,5’inin madde ilaç bağımlılığı saptanmıştır. 

5.2.3 Ölümle Bağlantılı Tıbbi Öykü 

Tablo 5.26’da ölenin ölmeden önceki sağlıkla ilgili herhangi bir şikayetinin olma durumu verilmektedir. 

971 ölüme ait ölmeden önceki şikayet sorusu cevaplanmıştır. % 84,3’ünün ölmeden önce 

herhangi bir şikayeti olduğu belirtilirken, % 1,2’si şikayetinin olup olmadığını bilmediğini ifade etmiştir. 

Tablo 5.26 Ölenlerin Ölmeden Önce Herhangi Bir Şikayeti Olma Durumu (UHY-ME 

Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Ölmeden Önce Şikayet Sayı Yüzde 

Var 819 84,3 

Yok 140 14,4 

Bilmiyor 12 1,2 

Toplam 971 100,0 

Kayıp gözlem 113, (%10,4) 

Tablo 5.27’de ise ölmeden önce şikayeti olan 891 kişiye ait belirtilen şikayetlerin dağılımı 

verilmektedir. Toplam 891 kişiden alınan yanıt sayısı 1329’dur. Ortalama olarak kişi başına 1 ya da 2 

şikayet belirtilmiştir. Cevaplar arasında % 16,2 ile hipertansiyon birinci sırada, daha sonra % 8,5 ile 

şeker hastalığı ve üçüncü sırada ise % 8,1 ile nefes darlığı gelmektedir. 

44

Tablo 5.27 Ölümden Önceki Belirtilen Şikayetlerin Dağılımı 


Ölümden Önceki Şikayetler Sayı Yüzde Ölümden Önceki Şikayetler Sayı Yüzde 

Hipertansiyon 215 16,2 Larinks CA 4 0,3 

Şeker Hastalığı 113 8,5 Mide Kanaması 4 0,3 

Nefes Darlığı 107 8,1 Yatalak 4 0,3 

Felç 51 3,8 Yürüyememe 4 0,3 

Kalp Yetmezliği 51 3,8 Anemi 3 0,2 

Göğüs Ağrısı 46 3,5 Bacak Ağrısı 3 0,2 

Mide Rahatsızlığı 29 2,2 Fıtık 3 0,2 

Böbrek Yetmezliği 24 1,8 Gelişme Geriliği 3 0,2 

Astım 23 1,7 Glokom 3 0,2 

Baş Ağrısı 19 1,4 Kabızlık 3 0,2 

Bronşit 19 1,4 Kalınbarsak CA 3 0,2 

Kalp Krizi 19 1,4 Kalp Kapak Hastalığı 3 0,2 

Kronik Kalp Hastalığı 18 1,4 Kollarda Ağrı 3 0,2 

Akciğer CA 17 1,3 Koroner Kalp Hastalığı 3 0,2 

Karında Ağrı 15 1,1 Menejit 3 0,2 

Kusma 15 1,1 Mesane CA 3 0,2 

Demans 14 1,1 Rahim CA 3 0,2 

Koroner Arter 13 1 Safra Kesesi Taşı 3 0,2 

Öksürük 12 0,9 Ses Kısıklığı 3 0,2 

Prostat CA 12 0,9 Zihinsel Özürlü 3 0,2 

Romatizma 12 0,9 Yan Ağrısı 3 0,2 

Siroz 11 0,8 Ağıziçi Yara 2 0,2 

Ateş 10 0,8 Barsak CA 2 0,2 

Beyin Tümörü 10 0,8 Bayılma 2 0,2 

Eklem Ağrısı 10 0,8 Beyin Atrofisi 2 0,2 

Akciğer Rahatsızlığı 9 0,7 Beyin Damarlarında Tıkanıklık 2 0,2 

Bulantı 8 0,6 By-pass 2 0,2 

Mide CA 8 0,6 Cilt CA 2 0,2 

Kemik Erimesi 8 0,6 Diz Altında Şişlik 2 0,2 

Göz Rahatsızlığı 7 0,5 Erken Doğuma Bağlı Vücut Gelişmemesi 2 0,2 

Guatr 7 0,5 Gastroenterit 2 0,2 

İshal 7 0,5 Hafıza Kaybı 2 0,2 

Kalp Büyümesi 7 0,5 Hemoroid 2 0,2 

KOAH 7 0,5 İlik Kanseri 2 0,2 

Sarılık 7 0,5 Kanser 2 0,2 

Sol Hemipleji 7 0,5 Karın Şişmesi 2 0,2 

Damar Tıkanıklığı 6 0,5 Kaşıntı 2 0,2 

Lösemi 6 0,5 Katarakt 2 0,2 

Meme CA 6 0,5 Kısmı Felç 2 0,2 

Prostat 6 0,5 Kolelitiazis 2 0,2 

Sağ Hemipleji 6 0,5 Konuşamama 2 0,2 

Alzheimer 5 0,4 Konvilsiyon 2 0,2 

Ayakta Şişlik 5 0,4 Koroner Yetmezlik 2 0,2 

Epilepsi 5 0,4 Kronik Akciğer Hastalığı 2 0,2 

İştahsızlık 5 0,4 Kronik Böbrek Yetmezliği 2 0,2 

Kalbi Delik 5 0,4 Özefagus Kanseri 2 0,2 

Karaciğer CA 5 0,4 Obezite 2 0,2 

Karaciğer Hastalığı 5 0,4 Psikiatrik Sorun 2 0,2 

Kronik Bronşit 5 0,4 Sırtta Ağrı 2 0,2 

Parkinson 5 0,4 Solunum Yetmezliği 2 0,2 

Verem 5 0,4 Spastik Engelli 2 0,2 

Barsak Rahatsızlığı 4 0,3 Trafik Kazası 2 0,2 

Baş Dönmesi 4 0,3 Ülser 2 0,2 

Halsizlik 4 0,3 Üremi 2 0,2 

İdrar Yapamama 4 0,3 Yaşlılık 2 0,2 

Osteoartrit 4 0,3 Yutma Güçlüğü 2 0,2 

Morarma 4 0,3 Zayıflık 2 0,2 

Zatürre 4 0,3 Lenf Kanseri 2 0,2 

Kalça Kırığı 4 0,3 

45

Tablo 5.27 

Ölümden Önceki Belirtilen Şikayetlerin Dağılımı (Devam) 


Ölümden Önceki Şikayetler Sayı Yüzde Ölümden Önceki Şikayetler Sayı Yüzde 

Ağız Kuruluğu 1 0,1 Kalbe Giden Damar Tıkalı 1 0,1 

Ağlama 1 0,1 Kanlı Balgam 1 0,1 

Ağzından Kan Gelmesi 1 0,1 Karaciğer Yetmezliği 1 0,1 

Ailesel Akdeniz Anemisi 1 0,1 Karaciğerinde Kitle 1 0,1 

Akli Dengesi Bozuk 1 0,1 Kardiak Aritmi 1 0,1 

Alkolizm 1 0,1 Kemik Kanseri 1 0,1 

Anjiyo 1 0,1 Kızamık 1 0,1 

Ateşli Silah Yaralanması 1 0,1 Kolesterol 1 0,1 

Ayakta Kırık 1 0,1 Kolit 1 0,1 

Bacak Damarlarında Tıkanma 1 0,1 Kolostomili 1 0,1 

Başta Saçlı Deride Kitle 1 0,1 Koma 1 0,1 

Bel Fıtığı 1 0,1 Kulak Ağrısı 1 0,1 

Belde Kireçlenme 1 0,1 Manik Depresyon 1 0,1 

Belde Kitle 1 0,1 Mental Motor Redardasyonu 1 0,1 

Bele Vuran Ağrı 1 0,1 Migren 1 0,1 

Beyin Kanaması 1 0,1 MS 1 0,1 

Beyin Travması 1 0,1 Multiple Miyeloma 1 0,1 

Boğaz Ağrısı 1 0,1 Nefrotiazis 1 0,1 

Böbreklerde Kist 1 0,1 Omuzlarda Ağrı 1 0,1 

Burger Hastalığı 1 0,1 Peptik Ülser 1 0,1 

Burnun Sağ Dış Tarafında Yara 1 0,1 Periferik Nöropati 1 0,1 

Burnunda Sivilce 1 0,1 Pika 1 0,1 

Burun Kanaması 1 0,1 Plörezi 1 0,1 

Çabuk Yorulma 1 0,1 Poliuri 1 0,1 

Çarpıntı 1 0,1 Rabdomyosarkom 1 0,1 

Çene Kanseri 1 0,1 Rektum CA 1 0,1 

Dalak Alınmış 1 0,1 Safra Kanalında Kanser 1 0,1 

Dandywalker Hastalığı 1 0,1 Safra Kesesi Operasyonu 1 0,1 

Darp 1 0,1 Sağ Testiste Ağrı 1 0,1 

Denge Kaybı 1 0,1 Sağ Üst Karın Ağrısı 1 0,1 

Depresif Bulgular 1 0,1 Sıkıntı 1 0,1 

Diabetik Ayak 1 0,1 Sinir Hastası 1 0,1 

Distoji 1 0,1 Splenomegali 1 0,1 

Efor Düşmesi 1 0,1 Siyatalji 1 0,1 

Eforda Nefes Darlığı 1 0,1 Soğuk Algınlığı 1 0,1 

Emme Zorluğu 1 0,1 Sol Kolunda Ağrı 1 0,1 

Gaita Çıkaramama 1 0,1 Su Toplanması 1 0,1 

Gaz 1 0,1 SVO 1 0,1 

Gırtlak CA 1 0,1 Şişlikler 1 0,1 

Gonartroz 1 0,1 Şuurun Kaybolması 1 0,1 

Göbekte Yara 1 0,1 Tansiyon Düşüklüğü 1 0,1 

Göğüste Kitle 1 0,1 Ters Doğuma Bağlı Asfisksi 1 0,1 

Göğüste Sıkışma 1 0,1 Tobrasetpenos 1 0,1 

Göz CA 1 0,1 Unutkanlık 1 0,1 

Gözde Kitle 1 0,1 Vegener Granülo Matosis 1 0,1 

Gözleri Görmüyor 1 0,1 Vertigo 1 0,1 

Grip 1 0,1 Vücudunda Döküntü 1 0,1 

Gut 1 0,1 Vücudunda İltahaplı Yaralar 1 0,1 

Havale 1 0,1 Yakın Bellek Kaybı 1 0,1 

Hepatit B 1 0,1 Yaygın Ödem 1 0,1 

Hepatosplenomegali 1 0,1 Yemek Borusu Yanığı 1 0,1 

Hiperlipidemi 1 0,1 

Hipertansif Kalp Hastalığı 1 0,1 

İdrar Kaçırma 1 0,1 

İdrarda Kan 1 0,1 

İnilti 1 0,1 

İnsülin Bağımlı DM 1 0,1 

Kafada Şişme 1 0,1 

TOPLAM 1329 100,0 

46

Ölenlerin ölümden önce son bir yıl içerisinde herhangi bir sağlık personeli tarafından görülme 

durumları Tablo 5.28’de verilmektedir. % 83.9’unun ölmeden önce son bir yıl içerisinde herhangi bir 

sağlık personeli tarafından görüldüğü belirtilmiştir. Ayrıca, 971 cevap üzerinden % 34,8’i en son muayene 

eden hekimi bildiğini söylemiştir. Yaş gruplarına ve cinsiyetlere göre dağılıma bakıldığında, 

evet diyenlerin içerisinde en yüksek oranda erkek yetişkin grubu gelmektedir (% 54,5). Daha sonra % 

36,8 ile yetişkin kadın grubu gelmektedir. 

Tablo 5.28 Ölenlerin Son Bir Yıl İçinde Herhangi Bir Sağlık Personeli Tarafından Görülme 

Durumu (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Görüldü Görülmedi Toplam 

Yaş ve Cinsiyet Grupları Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

0-28 Erkek 14 53,8 3 42,9 17 51,5 

Kadın 12 46,2 4 57,1 16 48,5 

Toplam 26 100,0 7 100,0 33 100,0 

29 gün-5 yaş Erkek 22 43,1 8 53,3 30 45,5 


Kadın 29 56,9 7 46,7 36 54,5 

Toplam 51 100,0 15 100,0 66 100,0 

Yetişkin Erkek 480 59,7 97 66,0 577 60,7 

Kadın 324 40,3 50 34,0 374 39,3 

Toplam 804 100,0 147 100,0 951 100,0 

Ölenlerin son bir yıl içerisinde hastanede yatarak tedavi olma durumlarının yaş ve cinsiyet 

gruplarına göre dağılımı Tablo 5.29’da verilmektedır. Erkeklerde evet cevabı alınanların içerisinde 

yetişkinlerin oranı % 93,8’dir. Bu oran kadınlarda yetişkinlerde % 87,4’dir. 29 gün-5 yaş çocuklardaki 

dağılım erkeklerde % 4,2, kadınlarda % 8,8 iken, 0- 28 gün bebek ölümlerinde bu oranlar sırasıyla 

erkeklerde % 2,0, kadınlarda % 3,7’dir. Her iki cinsiyet grubunda ölen kişi son bir yıl içerisinde herhangi 

bir sağlık personeli tarafından görüldü diyenler 568 kişi olup, tüm cevap verenlerin % 54,2’sini 

oluşturmaktadır. Erkek ölümlerinde bu oran % 56,8, kadın ölümlerinde % 50,5’dir. Ayrıca, ölenlerin 

% 63,1’inin ölümünden önceki son bir yıl içerisinde hastaneden taburcu oldukları, % 31,8’inin ölmeden 

önce ameliyat oldukları ifade edilmiştir. Ölümünden ne kadar süre önce en son ameliyatı oldu 

sorusuna verilen cevaplar gün, ay, yıl olarak değerlendirilmiş, ölenin en son ameliyatını ortalama 

olarak, 7 yıl, 2 ay, 20 gün önce olduğu saptanmıştır. Ameliyatın ne olduğu sorusuna ise sadece 14 kişi 

cevap verebilmiştir. 14 ölüme ait belirtilen ameliyat türleri Tablo 5.30’da varilmektedir. Hangi organın 

ameliyat edildiğini, cevaplayanların 226’sı (% 96,2) bildiğini belirtmiştir. Fakat bu kişilerden 

161’i ameliyat edilen organın ne olduğunu belirtmiştir. Ameliyat edilen organların dağılımı Tablo 

5.31’de verilmektedir. Belirtilen 161 organ içerisinde, İlk sırada % 13,7 ile safra kesesi, ikinci sırada 

% 11,2 ile kalp ve üçüncü sırada % 10,6 ile göz ve ekleri gelmektedir. 

47

Tablo 5.29 Ölenlerin Son Bir Yıl İçinde Hastanede Yatarak Tedavi Olma Durumunun 

Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı 


Cinsiyet Yaş Grupları Evet Hayır Bilmiyor Toplam 

Erkek 

Kadın 

0-28 günlük bebek Sayı 7 9 1 17 

Yüzde* 2,0 3,4 20,0 2,7 

29 gün-5 yas çocuk Sayı 15 15 - 30,0 

Yüzde* 4,2 5,7 - 4,8 

Yetişkin Sayı 331 240 4 575 

Yüzde* 93,8 90,9 80,0 92,4 

Toplam Sayı 353 264 5 622 

Yüzde* 100,0 100,0 100,0 100,0 

0-28 günlük bebek Sayı 8 8 - 16 

Yüzde* 3,7 3,8 - 3,8 

29 gün-5 yas çocuk Sayı 19 18 - 37 

Yüzde* 8,8 8,6 - 8,7 


Yüzde* 87,4 87,6 100,0 87,6 

Toplam Sayı 215 209 2 426 

Yüzde* 100,0 100,0 100,0 100,0 

* Yüzdeler her bir cinsiyet grubu içerisinde sütun yüzdeleridir 


Tablo 5.30 Belirtilen Ameliyat Türlerinin Dağılımı 


Belirtilen Ameliyet Türü Sayı Yüzde 

Safra kesesi 2 14,3 

Appendix 1 7,1 

Rahim 1 7,1 

Barsak düğümlenmesi 1 7,1 

Akciğer 1 7,1 

Mide 1 7,1 

Kalın barsak 1 7,1 

Beyin 1 7,1 

By pass 1 7,1 

Kalp kapak 1 7,1 

Kalça kırığı 1 7,1 

Fıtık 1 7,1 

Barsak yırtılması 1 7,1 

Toplam 14 100,0 

48

Tablo 5.31 Ameliyat Edilen Organların Dağılımı 


Ameliyat Edilen Organlar Sayı Yüzde 

Safra kesesi 22 13,7 

Kalp 18 11,2 

Göz ve ekleri 17 10,6 

Mide 13 8,1 

Kasık 11 6,8 

Beyin 8 5,0 

Büyük kemik ve eklemler 8 5,0 

Kolon 7 4,3 

Appendix 7 4,3 

Omurilik 4 2,5 

Kol bacak gibi ekstremiteler 4 2,5 

Prostat 4 2,5 

Baş 3 1,9 

Meme 3 1,9 


Göbek 3 1,9 

Tiroid 2 1,2 

Karaciğer 2 1,2 

İnce barsak 2 1,2 

Böbrek 2 1,2 

Vagina 2 1,2 

Uterus korpus 2 1,2 

Deri 2 1,2 

Boyun 1 0,6 

Özafagus 1 0,6 

Vertabralar 1 0,6 

Mediasten 1 0,6 

Dalak 1 0,6 

Pankreas 1 0,6 

Anüs 1 0,6 

Üretra 1 0,6 

Mesane 1 0,6 

Testis 1 0,6 

Arterler 1 0,6 

Bağ dokusu 1 0,6 

Toplam 161 100,0 

Tablo 5.32’de cevaplayıcılara göre bildirilen ölüm tanılarının dağılımı görülmektedir. Ölüm 

tanıları cevaplıyanların beyanları doğrultusunda değiştirmeden, kullandıkları dil aynı kalmak koşuluyla 

değerlendirilmiştir. Cevaplar arasında en yüksek oranda % 15,0 ile kalp krizi daha sonra % 8,2 ile 

kalp yetmezliği ve % 4,6 ile akciğer kanseri gelmektedir. 

49



Sizce ölüm nedeni Sayı Yüzde Sizce ölüm nedeni Sayı Yüzde 

Kalp Krizi 163 15,0 Kemik Erimesi 2 0,2 

Kalp Yetmezliği 89 8,2 Damar Tıkanıklığı 2 0,2 

Akciğer Kanseri 50 4,6 Akut MI 2 0,2 

Beyin Kanaması 45 4,1 Aspirasyon Pnömonisi 2 0,2 

Hipertansiyon 45 4,1 Ateşli Silah Yaralanması 2 0,2 

Kalp Rahatsızlığı 34 3,1 Barsak Enfeksiyonu 2 0,2 

Böbrek Yetmezliği 27 2,5 Bıçaklanma 2 0,2 

Yaşlılık 28 2,6 Doğum Uzaması 2 0,2 

Şeker 28 2,6 Ensefalit 2 0,2 

Trafik Kazası 26 2,4 Göz CA 2 0,2 

Akciğer Hastalığı 23 2,1 Hidrosefali 2 0,2 

Ecel 24 2,2 İç Kanama 2 0,2 

Felç 22 2,0 İlik CA 2 0,2 

Solunum Yetmezliği 20 1,8 İnme 2 0,2 

SVO 20 1,8 Kalınbarsak CA 2 0,2 

Mide CA 17 1,6 Kolon CA 2 0,2 

Beyin Tümörü 16 1,5 Koma 2 0,2 

KOAH 13 1,2 Kronik Bronşit 2 0,2 

Nefes Darlığı 13 1,2 Kurşunlanma 2 0,2 

Siroz 13 1,2 Mesane CA 2 0,2 

Zatürree 13 1,2 Metastatik Akciğer CA 2 0,2 

Karaciğer CA 10 0,9 Mide Kanaması 2 0,2 

Beyin Damarı Tıkanıklığı 10 0,9 Mide Rahatsızlığı 2 0,2 

Bronşit 9 0,8 Safra Kesesi Kanseri 2 0,2 

Menenjit 9 0,8 Safra Kesesi Hastalığı 2 0,2 

Verem 9 0,8 Sepsis 2 0,2 

Kanser 9 0,8 Trafik Kazasına Bağlı Beyin Kanaması 2 0,2 

Lösemi 9 0,8 Üzerine Ağaç Düşmesi 2 0,2 

Akciğer Yetmezliği 8 0,7 Ventriküler Fibrilasyon 2 0,2 

Ani Ölüm 8 0,7 Yaralanama 2 0,2 

İntihar 7 0,6 Akdeniz Anemisi 1 0,1 

Prostat CA 7 0,6 Al Basması 1 0,1 

Post Operasyon 6 0,6 Amfizem 1 0,1 

Alzheimer 6 0,6 Aort Anevrizması 1 0,1 

Astım 5 0,5 ASD 1 0,1 

Bunama 5 0,5 Aşı Sonrası 1 0,1 

Pankreas CA 5 0,5 Aşırı Kiloya Bağlı Felç 1 0,1 

Kan Zehirlenmesi 5 0,5 Ayakta Kangren 1 0,1 

Barsak CA 4 0,4 Bacaklarda Kangren 1 0,1 

Beyin CA 4 0,4 Barsak Hastalığı 1 0,1 

Boğulma 4 0,4 Barsak Kanaması 1 0,1 

Elektrik Çarpması 4 0,4 Barsak Tıkanıklığı 1 0,1 

İshal 4 0,4 Barsak Yırtılması 1 0,1 

Ateş Yükselmesi 3 0,3 Beyin Atrofisi 1 0,1 

Beyin Travması 3 0,3 Beyin Felci 1 0,1 

Erken Doğum 3 0,3 Beynin Küçülmesi 1 0,1 

Gelişme Geriliği 3 0,3 Bilinç Kapanması 1 0,1 

Havale Nedeniyle Ölüm 3 0,3 Boyun Kırığı 1 0,1 

Larenks CA 3 0,3 Böbrek CA 1 0,1 

Kansızlık 3 0,3 

Malnutrisyon 3 0,3 

Meme CA 3 0,3 

Parkinson 3 0,3 

Üre Yükselmesi 3 0,3 

50


(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) (Devam) 

Sizce ölüm nedeni Sayı Yüzde Sizce ölüm nedeni Sayı Yüzde 

Böbreklerinde Kist Olması 1 0,1 Karın Şişliği 1 0,1 

Butchiary Hastalığı 1 0,1 Karında Baloncuk Patlaması 1 0,1 

Cilt CA 1 0,1 Kemik Kanseri 1 0,1 

Cinayet 1 0,1 Kordon Dolanması 1 0,1 

Çene Kanseri 1 0,1 Koroner Kalp Yetmezliği 1 0,1 

Çoklu Organ Metastazı 1 0,1 Kömür Zehirlenmesi 1 0,1 

Damdan düşme sonucu boynun kırılması 1 0,1 Kronik Akciğer Hastalığı 1 0,1 

Dandiwalker Kist 1 0,1 Lenfoma 1 0,1 

Debilite 1 0,1 Mekonyum Aspirasyonu 1 0,1 

Diabete Bağlı Böbrek Yetmezliği 1 0,1 Merdivenden Düşme 1 0,1 

Diabetik Koma 1 0,1 Mide Ülseri 1 0,1 

Diabetik MI 1 0,1 MS 1 0,1 

Dizanteri 1 0,1 Multipl Miyelom 1 0,1 

Doğal Afet 1 0,1 Nidon 1 0,1 

Doğumda Ters Gelişe Bağlı Asfiksi 1 0,1 Operasyon Sonrası Kan Grubu Uyuşmazlığı 1 0,1 

Donarak Ölme 1 0,1 Pankreasından Sıvı Akması 1 0,1 

Düşme 1 0,1 PEM 1 0,1 

Efor Testi Yapıldıktan Sonra 1 0,1 Peptik Ülser Aktivitesi 1 0,1 

Eklampsi 1 0,1 Pıhtı Tıkanması 1 0,1 

Elektrolit Bozukluğu 1 0,1 Pnomotoraks 1 0,1 

Enfeksiyon 1 0,1 Psikoz 1 0,1 

Epilepsi 1 0,1 Rektum CA 1 0,1 

Genel Durum Bozukluğu 1 0,1 Saldırıda Yaralanma 1 0,1 

Geniz Eti Arkasında CA 1 0,1 Sarılık 1 0,1 

Gırtlak CA 1 0,1 Septik Şok (Besin Zehirlenmesi) 1 0,1 

Gis Kanama 1 0,1 Serebral Hemoraje 1 0,1 

Gizli Kalp Hastalığı 1 0,1 Serebral Tramboemboli 1 0,1 

Göğüste Kitle 1 0,1 Soğuk(Hipotermi) 1 0,1 

Gölette Boğulma 1 0,1 Solunum Yolu Enfeksiyonu 1 0,1 

Gözüne Felç Geldi 1 0,1 Şekere Bağlı Tansiyon 1 0,1 

Guatr 1 0,1 Tabancayla Vurulma 1 0,1 

Güneş Çarpması 1 0,1 Tansiyona Bağlı Beyin Ölümü 1 0,1 

Hepatik Koma 1 0,1 Trafik Kazasına Bağlı Travma 1 0,1 

Hodgkin Lenfoma 1 0,1 Tramboemboli 1 0,1 

HT'ye Bağlı Akut MI 1 0,1 Tüberküloz Sekeli 1 0,1 

İç Guatr Patlaması 1 0,1 Ülser 1 0,1 

İç Organ Bozukluğu 1 0,1 Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu 1 0,1 

İçinde Bir Hastalık Varmış 1 0,1 Üzerine Taş Düşmesi 1 0,1 

İltihap Yüzünden Kana Mikrop Girmesi 1 0,1 Vücudunda Şişme 1 0,1 

İntihar (Asılma) 1 0,1 Vücudunda Yaralar 1 0,1 

İntihar (Ateşli Silah Yaralanması) 1 0,1 Yanık(DIC) 1 0,1 

İyileşmeyen Yara 1 0,1 Yatakta Ölü Bulunma 1 0,1 

Kafa İçi Tümör 1 0,1 Yaygın Metastaz 1 0,1 

Kafada Su Birikmesi 1 0,1 Yemek Borusu Kanseri 1 0,1 

Kalbi Delik 1 0,1 Yere Düşme ve Boğulma 1 0,1 

Kalınbağırsağı Çalışmıyor 1 0,1 Yüksek Doz Eroin Alım Sonucu 1 0,1 

Kalp Nakli Sonrası Uyuşmazlık Olması 1 0,1 Yüksekten Düşmeye Bağlı Beyin Kanaması 1 0,1 

Kanında Pıhtılaşma Bozukluğu 1 0,1 Zehirli Guatr 1 0,1 

Karaciğer Hastası 1 0,1 Zehirli İshal 1 0,1 

Karaciğer Yetmezliği 1 0,1 TOPLAM 1087 100,0 


51

Tablo 5.33 Ölümlerin Doktor Tanısı Alma Durumunun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre 

Dağılımı 


Cinsiyet Yaş Grupları Evet Hayır Bilmiyor Toplam 

Erkek 

Kadın 


Yüzde* 2,5 2,7 4,5 2,6 

29 gün-5 yas çocuk Sayı 23 6 1 30 

Yüzde 4,8 5,5 4,5 4,9 


Yüzde 92,7 91,8 90,9 92,5 

Toplam Sayı 482 110 22 614 

Yüzde 100,0 100,0 100,0 100,0 


Yüzde 2,5 5,6 7,1 3,6 

29 gün-5 yas çocuk Sayı 26 11 - 37 

Yüzde 9,3 8,91 - 8,8 


Yüzde 88,3 85,5 92,9 87,6 

Toplam Sayı 281 124 14 419 

Yüzde 100,0 100,0 100,0 100,0 



Ölümlerin doktor tanısı olma durumlarının yaş ve cinsiyet gruplarına göre dağılımı Tablo 

5.33’de verilmektedir. Toplam 1033 cevap bulunmaktadır. Tüm cevaplar üzerinden doktor tanısı ö- 

lümler 763’dür ( % 73,9). Doktor tanısı olanların içerisinde erkek ölümlerinin oranı % 63,2, kadın 

ölümlerinin oranı % 36,8’dir. Yaş gruplarına göre dağılımda ise, doktor tanısı olan erkek yetişkinlerde 

bu oran % 92,7, kadın yetişkinlerde % 88,3’dür. 29 gün-5 yaş erkek çocuklarda doktor tanısı alma 

yüzdesi % 4,8, kız çocuklarda % 9,3’dür. 0-28 gün erkek bebeklerde % 2,5, kız bebeklerde % 2,5 

oranında doktor tanısı olma durumu tespit edilmiştir. 

Tablo 5.34 Ölümün Herhangi Bir Yaralanma Sonucu Olma Durumunun Yaş 

Gruplarına 

Göre Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Evet Hayır Bilmiyor Toplam 

Yaş Grupları Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

0-28 gün bebek 1 1,3 30 3,1 - - 31 3,0 

29 gün-5 yaş çocuk 9 12,0 57 5,9 1 50,0 67 6,5 

Yetişkin 65 86,7 872 90,9 1 50,0 938 90,5 

Toplam 75 100,0 959 100,0 2 100,0 1036 100,0 

Kayıp gözlem 48(% 4,4) 

52

Tablo 5.34’de, ölümün herhangi bir yaralanma sonucu olma durumunun yaş gruplarına göre 

dağılımı verilmektedir. Ölümlerin bir yaralanma sonucu olup olmadığına dair soruyu 1036 kişi cevaplamıştır 

ve % 7,2’sinin (75 kişi) bir yaralanma sonucu olduğu belirlenmiştir. Yaralanmanın en fazla 

yetişkin grubunda olduğu saptanmıştır. (%86,7). Yaralanmanın türü, yaralanmaya neden olan olayların 

dağılımı, yaralanmanın meydana geldiği yerin dağılımı, yaralanma sırasındaki konumu, Tablo 

5.35-5.40 arasında yaş ve cinsiyet gruplarına göre verilmektedir.Yaralanmaların % 40’ı (30/75) trafik 

kazası, % 9,3’ü (7/75) intihar, % 10,7’si (8/75) ev kazası ve % 9,3’ü (7/75) de saldırı ve yine aynı 

oranda iş kazasıdır. Yaralanmaların % 41,3 (31/75) ’üne motorlu taşıtlar neden olmuştur. % 

16’(12/75) sı düşme sonucu olurken, % 14,7’ (11/75) si boğulma, % 10,7’ (8/75) si ateşli silah ve mayın 

patlaması sonucu gerçekleşmiştir. Yaralanmaların % 42,7’si sokakta veya otoyolda, % 26,7’si ise 

evde gerçekleşmiştir. Ölenlerin % 10,1’i yaralanma sırasında motorlu araç kullanırken, % 8,7’si motorlu 

araç içerisinde bulunmuştur. % 21,8’i bir yerden bir yere yaya olarak ulaşım halinde iken yaralanmıştır. 

Tablo 5.35 Ölüme Neden Olan Yaralanma Türünün Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre 

Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) 

Cinsiyet 

Erkek 

Kadın 

Yaş 

Trafik Ev 

İş 

Grupları (N=75) Kazası Kazası Afet Saldırı Kazası İntihar Diğer Bilmiyor Toplam 

29 gün- 

5 yas çocuk Sayı 1 2 - - - - 2 - 5 

Yüzde* 4,3 50,0 - - - - 33,3 - 9,1 

Yetişkin Sayı 22 2 2 7 7 5 4 1 50 

Yüzde 95,7 50,0 100,0 100,0 100,0 100,0 66,7 100,0 90,9 

Toplam Sayı 23 4 2 7 7 5 6 1 55 

Yüzde 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 

29 gün- 

5 yas çocuk Sayı 2 - - - - - 1 - 3 

Yüzde 28,6 - - - - - 50,0 - 20,0 

Yetişkin Sayı 5 4 - - - 2 1 - 12 

Yüzde 71,4 100,0 - - - 100,0 50,0 - 80,0 

Toplam Sayı 7 4 - - - 2 2 - 15 

Yüzde 100,0 100,0 - - - 100,0 100,0 - 100,0 



Trafik kazaları içerisinde erkeklerde en yüksek oran % 95,7 ile yetişkinlerde, en düşük oran % 

4,3 ile 29 gün-5 yaş çocuklarda görülmektedir. Kadınlarda trafik kazalarının dağılımında yetişkinlerin 

yüzdesi % 71,4’dür. Ev kazalarında erkeklerde yetişkinlerle 29 gün-5 yaş grubunun dağılımı aynıdır 

(% 50,0). Ev kazaları kadınlarda 4 adet olup bunların tamamıda yetişkin kadınlardır. 0-28 günlük bebeklerde, 

1 tane yaralanma sonucu ölüm tespit edilmiş ancak yaralanmanın türü belirtilmemiştir. 

53

Tablo 5.36 Yaralanmaya Neden Olan Olayların Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003 

Cinsiyet 

Erkek 

Kadın 

Yaş 

Grupları 

N=75 Motorlu 

Taşıt 

Yanma Zehirlenme Düşme Boğulma 

Ateşli Silah 

Bilmiyor Diğer Toplam 

Mayın 

29 gün- 

5 yas çocuk Sayı 1 - 1 1 3 - - - 6 

Yüzde* 4,2 - 50,0 14,3 30,0 - - - 10,0 

Yetişkin Sayı 23 1 1 6 7 6 1 9 54 

Yüzde 95,8 100,0 50,0 85,7 70,0 100,0 100,0 100,0 90,0 

Toplam Sayı 24 1 2 7 10 6 1 9 60 

Yüzde 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 

29 gün- 

5 yas çocuk Sayı 2 - - - 1 - - 1 4 

Yüzde 28,6 - - - 100,0 - - 50,0 23,5 

Yetişkin Sayı 5 - - 5 - 2 - 1 13 

Yüzde 71,4 - - 100,0 - 100,0 - 50,0 76,5 

Toplam Sayı 7 - - 5 1 2 - 2 17 

Yüzde 100,0 - - 100,0 100,0 100,0 - 100,0 100,0 


Birden Fazla Seçenek İşaretlenmiştir 

Yaralanmaya neden olan olayların yaş ve cinsiyet gruplarına göre dağılımında, erkeklerde motorlu 

taşıt kazaları 24 olarak bulunmuştur ve bu oran tüm motorlu taşıt kazalarının % 77,4’ (24/31) 

dür. Kadınların oranı % 22,6’ (7/31) dır. Tüm erkeklerin içerisinde yetişkin erkeklerin motorlu taşıt 

kaza yüzdesi % 95,8 (23/24), tüm kadınların içerisinde, yetişkin kadınların motorlu taşıt kaza yüzdesi 

% 71,4 (5/7), 29 gün-5 yaş erkek çocukların motorlu taşıt kaza yüzdesi tüm erkekler içerisinde % 4,2, 

kız çocukların yüzdesi tüm kadınlar içerisinde % 28,6 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca, yetişkin erkeklerde 

% 85,7, 29 gün-5 yaş çocuklarda % 14,3 oranında düşme sonucu yaralanma gerçekleşmiştir 

(Tablo 5.36). 

Yaralanmanın ölümden ne kadar önce meydana geldiği yıl, ay, gün olarak belirtilmiş olup, 43 

cevap üzerinden ortalama olarak 38 gün belirlenmiştir. 

54

Tablo 5.37 Yaralanmanın Meydana Geldiği Yerin Dağılımı 


Yaralanma Yeri (N=75) Sayı Yüzde 

Sokak / Otoyol 32 42,7 

Ev 20 26,7 

İnşaat Alanı 3 4,0 

Park (Oyun Alanı) 2 2,7 

Ticaret ve Hizmet Alanları 

(Dükkan, Atölye, Banka vs.) 2 2,7 

Kamu Binaları 2 2,7 

Deniz / Nehir / Göl / Dere 2 2,7 

Endüstriyel Alan 1 1,3 


Diğer 10 13,3 

Toplam 75 100,0 

Tablo 5.38 Yaralanma Sırasındaki Konumun Dağılımı 


Yaralanma Sırasındaki Konum (N=69) Sayı Yüzde 

Bir Yerden Bir Yere Ulaşım (Yaya Olarak) 15 21,8 

Boş Zaman Faaliyetleri (Spor Hariç, 

Oyun, Yürüyüş, vs.) 9 13,0 

Motorlu Araçta Bulunma 6 8,7 

Ev Civarında Çalışma (Bahçe, Tarla, vs.) 8 11,6 

Motorlu Araç Kullanma 7 10,1 

Ücretli Bir İşte Görev Başında 7 10,1 


Ücret Ödenmeyen İş (Ev İşi, 

Yemek Pişirme Hariç, vs.) 3 4,3 

Yemek Yapma 1 1,4 

Diğer 10 14,5 

* Birden Fazla Seçenek İşaretlenmiştir 

Yaralanma sırasında yaralanan vücut kısımlarının dağılımı ile yaralanma sonucu gelişen tıbbi 

durumların dağılımı Tablo 5.39 ve 5.40’da verilmektedir. 

55

Tablo 5.39 Yaralanma Sırasında Yaralanan Vücut Kısımlarının Dağılımı 


Yaralanan Vücut Kısımları (N=75) Sayı Yüzde 

Baş / boyun 56 74,7 

Göğüs 18 24,0 

Kol / Bacak 18 24,0 

Karın 12 16,0 

Sırt 5 6,7 

Bel 3 4,0 


Tablo 5.40 Meydana Gelen Yaralanma Sonucu Gelişen Tıbbi Durumların Dağılımı 


Tıbbi Durumlar (N=75) Sayı Yüzde 

Koma 26 34,7 

Kanama 25 33,3 

Bayılma 8 10,7 

Hafıza Kaybı 7 9,3 

Baş Ağrısı 1 1,3 

Felç 1 1,3 

Kusma 1 1,3 

Diğer 14 18,7 


Yaralanma sırasında ölen kişilerin birden fazla organında yaralanma meydana gelmiştir ve 

birden fazla tıbbi durum oluşmuştur. Yaralanan vücut kısımlarının % 74,7’sinin baş veya boyun bölgesinde 

daha sonra ise % 24,0 ile göğüs % 24 ile kol ya da bacak bölgesinde olduğu görülmektedir. 

Yaralanma neticesinde % 34,7’sinde koma, % 33,3’ünde kanama gerçekleşirken, % 10,7’isinde bayılma 

ve % 9,3’ünde hafıza kaybı tespit edilmiştir. % 18,7 oranında diğer seçeneği kodlanmış olup, 

herhangi bir açıklama yapılmamıştır. 

5.2.4 Yetişkin Ölümlülüğü 

Bu bölümde yetişkin ölümlülüğünde sistemlere yönelik bulgulara ait bilgiler sunulmaktadır. 

Ankette 981 yetişkin ölümü işaretlenmiştir. 957 yetişkin ölümünde bitirilen yaş cevaplanmış olup, % 

2,6’sı 5-19, % 4,5’i 20-34, % 10,8’i 35-49, % 21,5’i 50-64, % 40,4’ü 65-79 ve % 20,2’si ise 80+ yaş 

grubundandır. Ortalama yaş ise, 64.93±17.91 olarak elde edilmiştir.Yetişkin ölümlerine ait kalp damar 

sistemi, sinir sistemi, solunum sistemi, sindirim sistemi, genito-üriner sistem, bulaşıcı hastalıklar ve 

kanserlere yönelik bilgiler elde edilmiştir. 

56

Ölümden önce meydana gelen semptomların sistemlere göre dağılımları Tablo 5.42’de, 15-49 

yaş arası kadınların öldüklerindeki hamilelik durumlarına ait bilgiler Tablo 5.43’de verilmektedir. 

Kalp damar sistemlerine ait semptomlara bakıldığında, en yüksek oranda nefes darlığından (% 52,9), 

daha sonra ödemden şikayet (% 44,7) gelirken diğer sırada, 24 saatten az süren göğüs ağrısı (% 42,0) 

gelmektedir. En düşük oranda ise ölmeden önce felç olma durumu (% 13) ile kalp krizi geçirme durumu 

(% 19,7) gelmektedir. 

Solunum sistemlerine göre mevcut semptomların dağılımı incelendiğinde, birinci sırada % 

67,8 ile balgamlı öksürük, ikinci sırada % 56,4 ile kuru öksürük, üçüncü sırada % 39,4 ile bir aydan 

uzun süren öksürük gelmektedir. En az oranda ise, % 12,8 ile itici nefes kokusu gelmektedir. % 5 oranında 

tüberküloz tanısı alma durumu ve % 4,9 oranında tüberküloz için tıbbi tedavi alma durumu belirlenmiştir. 

Sindirim sistemine göre mevcut semptomların dağılımı ise şöyledir; birinci sırada % 32,1 ile 

ani kilo kaybı, ikinci sırada % 30,7 ile karın ağrısından şikayet, üçüncü sırada % 26,7 ile göğüs arkasında 

sürekli yanma hissinden şikayet yer almaktadır. En düşük oranda ise % 7,2 ile bir aydan uzun 

süren ishal ve % 7,6 ile kanlı kusmadan şikayet gelmektedir. 

Genitoüriner sisteme göre mevcut semptomların dağılımında birinci sırada kasıklara vuran bel 

ağrısı (% 18,5), ikinci sırada idrar yapamama şikayeti (% 15,7), üçüncü sırada % 8,5 ile idrarda kan 

görme şikayetleri yer almaktadır. 

Bulaşıcı hastalıklar incelendiğinde % 53,3’sının ateş ile birlikte titreme ve üşümesi olduğu, % 

23,8’isinin ölmeden önce ateşinin olduğu, % 23,6’sının ise her üç dört günde bir ateşlendiği görülmektedir. 

Kanserlerle ilgili bilgiler, % 13,1’inde vücudunun herhangi bir yerinde kitle ya da tümörden 

şikayet olduğunu, % 36,7’sinde bu kitlenin ölümüne kadar olduğunu göstermektedir. Tümörün vücudunun 

neresinde olduğunu belirten 53 kişi bulunmaktadır. Belirtilen tümör yerleri Tablo 5.41’ de verilmektedir. 

Belirtilen tümör yerleri arasında en yüksek oranda akciğer gelmektedir (% 22,6), ikinci 

sırada % 15,1 ile beyin ve üçüncü sırada % 7,5 ile mide ve karaciğer gelmektedir. 

57

Tablo 5.41 Belirtilen Tümör Yerlerinin Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 

2003) 

Belirtilen 

Tümör Yeri Sayı Yüzde 


Beyin 8 15,1 

Mide 4 7,5 

Karaciğer 4 7,5 

Baş 3 5,7 

Meme 3 5,7 

Prostat 3 5,7 

Göz ve ekleri 2 3,8 

Pankreas 2 3,8 

Kolon 2 3,8 

Kemik İliği 2 3,8 

Çene 1 1,9 

Farinks 1 1,9 

Larinks 1 1,9 

Özafagus 1 1,9 

Mediasten 1 1,9 

Rektum 1 1,9 

Apendix 1 1,9 

Deri 1 1,9 

Toplam 53 100,0 

Tablo 5.42 Ölümden Önceki Mevcut Semptomların ve Durumların Sistemlere Göre 

Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Ölenin son 1 ay içinde; (N=981) 

Semptomların Olma Durumu 

Evet Hayır Bilmiyorum Toplam 

Kalp Damar Sistemine Yönelik Semptomları 


Nefes darlığından şikayet 502 52,9 427 45,0 20 2,1 949 100,0 

Ödemden şikayet 424 44,7 496 52,3 29 3,1 949 100,0 

24 saatten az süren göğüs ağrısı 399 42,0 500 52,7 50 5,3 949 100,0 

Çarpıntıdan şikayet 343 36,1 537 56,6 69 7,3 949 100,0 

Tekrarlayan boğaz ağrısı, eklem ağrısı, 

şişlik 

238 25,1 675 71,1 36 3,8 949 100,0 

Dudak, parmak, tırnak morarmasından şikayet 

221 23,3 683 72,0 45 4,7 949 100,0 

Kalp krizi geçirdi 187 19,7 724 76,5 36 3,8 947 100,0 

Sinir Sistemine Yönelik Semptomları 

Ölmeden önceki ay felç geçirdi 123 13,0 820 86,4 6 0,6 949 100,0 

Solunum Sistemine Yönelik Semptomları 

Balgamlı öksürük 253 67,8 111 29,8 9 2,4 373 100,0 

Kuru öksürük 211 56,4 155 41,4 8 2,1 374 100,0 

Bir aydan daha uzun süren öksürük 374 39,4 555 58,5 20 2,1 949 100,0 

Göğüs ya da yan ağrısı 353 42,0 548 58,1 43 4,6 944 100,0 

Hırıltılı solunumdan şikayet 310 32,8 609 64,4 26 2,8 945 100,0 

Öksürüğünde kan olma durumu 97 26,0 262 70,2 14 3,8 373 100,0 

58

Tablo 5.42 Ölümden Önceki Mevcut Semptomların ve Durumların Sistemlere Göre 

Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) (Devam) 

Ölenin son 1 ay içinde; (N=981) 



Bulaşıcı Hastalıklara Yönelik Semptomları 


İtici nefes kokusu 121 12,8 765 81,0 58 6,1 944 100,0 

Tüberküloz tanısı olma durumu 47 5,0 866 91,5 33 3,5 946 100,0 

Tüberküloz için tıbbi tedavi 43 4,9 810 91,7 30 3,4 883 100,0 

Sindirim Sistemine Yönelik Semptomları 

Ani kilo kaybı 302 32,1 624 66,2 16 1,7 942 100,0 

Karın ağrısından şikayet 288 30,7 614 65,4 37 3,9 939 100,0 

Göğüs arkasında sürekli yanma hissinden 

şikayet 

251 26,7 631 67,1 59 6,3 941 100,0 

Tekrarlayan kusmadan şikayet 129 13,7 789 83,7 25 2,7 943 100,0 

Ağzının içinde beyaz pamukçuk 86 9,1 814 86,3 43 4,6 943 100,0 

Sarılık şikayeti 83 8,8 826 87,8 32 3,4 941 100,0 

Kanlı dışkıdan şikayet 81 8,6 807 85,5 56 5,9 944 100,0 

Kanlı kusmadan şikayet 71 7,6 840 89,4 29 3,1 940 100,0 

Bir aydan uzun süren ishal 67 7,2 831 88,8 38 4,1 936 100,0 

Ateş ile birlikte titreme ve üşüme 120 53,3 91 40,4 14 6,2 225 100,0 

Ölmeden önce ateşi olma durumu 225 23,8 652 68,8 70 7,4 947 100,0 

Ateşlenme her üç dört günde bir 53 23,6 149 66,2 23 10,2 225 100,0 

Ateşlenme ile birlikte kıvranma, kasılma, 

bilinç kaybı 

38 16,9 182 80,9 5 2,2 225 100,0 

Kanserlere Yönelik Semptomları 

Ölen kişi ya da aile bireylerinden birisi 

tümör hakkında bilgi sahibiydi 

163 39,6 234 56,8 15 3,6 412 100,0 

Kitle, ölümüne kadar vardı 150 36,7 241 58,9 18 4,4 409 100,0 

Belirgin bir nedeni olmadan son 6 ayda 6 

kilo ve üzeri kilo kaybı 

309 32,6 627 66,1 13 1,4 949 100,0 

Vücudunun herhangi bir yerinde kitle ya da 

tümörden şikayet 

123 13,1 795 84,8 20 2,1 938 100,0 

Genitoüriner Sisteme Yönelik Semptomları 

Kasıklara vuran bel ağrısından şikayet 175 18,5 713 75,4 58 6,1 946 100,0 

İdrar yapamama şikayeti 148 15,7 745 79,1 49 5,2 942 100,0 

İdrarda kan görmekten şikayet 80 8,5 803 85,0 62 6,6 945 100,0 

Ölümden önceki mevcut semptomların ve durumların sistemlere göre dağılımı incelendiğinde,sinir 

sistemine yönelik semptomlarda ölmeden önceki ay felç geçirenlerin 70’inde (%56,9) felç 

bilinç kaybının ardından ya da bilinç kaybıyla birlikte ortaya çıkmış, 49’unda (%39,8) felç bilinç kaybının 

ardından ya da bilinç kaybıyla birlikte ortaya çıkmamıştır. 4’ü (%3,3) felcin bilinç kaybının 

ardından ya da bilinç kaybıyla birlikte ortaya çıkıp çıkmadığını bilmediğini belirtmiştir. 

59

Tablo 5.43 Cevap Verenler Arasında 15-49 Yaş Arası Ölen Kadınlara Ait Bulguların 

Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Semptomlar (N=40) 




Devam eden ateş 3 13,6 19 86,4 - - 22 100,0 

Hamilelik döneminde tansiyon yüksekliği, 

bacaklarda ödem veya fazla kilo kaybı durumu 

2 9,5 19 90,5 - - 21 100,0 

Doğum sonrası (6 hafta içinde) uzun süren 

ateş ve baş ağrısı olma durumu 

1 5,6 16 88,9 1 5,6 18 100,0 

15-49 yaş arası kadınların ölümlerine ait bilgiler incelendiğinde, toplam 40 tane 15-49 yaş kadın 

ölümü bulunmaktadır. Cevap alınanlar içerisinde % 9,5’inin hamileliğinde tansiyon yüksekliği, 

bacaklarda ödem ya da fazla kilo kaybı durumu belirtilmiştir. Doğum yaparken ölen kadın saptanmamıştır. 

15-49 yaş arası kadınların % 13,6’sında devam eden ateş olduğu belirtilmiştir. UHY-ME Sözel 

Otopsi Araştırmasında iki anne ölümü saptanmış olup bir tanesi öldüğünde hamile diğeri ise, doğum 

sonrası 6 hafta içinde gerçekleşen anne ölümüdür. 

5.2.5 0-28 Gün Arası Bebek Ölümleri 

Bu çalışmada 0-28 gün arasında ölen bebeklerin ölüm nedenlerinin saptanmasına yönelik uygulanan 

anket formunda ilk kısım annenin hamilelik döneminde bebeğin sağlığını tehdit eden herhangi 

bir hastalık ya da semptomların varlığını sorgulamaya yöneliktir. Daha sonra doğum sürecini ilgilendiren 

ve bebekte ortaya çıkan bulgu ve belirtiler sunulmaktadır. Bu bölümde ayrıca doğumun şekli, 

doğum zamanı gibi bebeğin durumunu ortaya koyan bulgular ele alınmaktadır. 0-28 gün ölen bebek 

sayısı toplam 35’tir.(% 3,2). Bu ölümlerin 25’i (% 71,4) 0-7 gün bebek ölümleri olup 9’u (% 25,7), 8- 

28 gün bebek ölümleridir. Bir bebeğe ait gün belirtilmemiştir. Bebeğin hastalığı sırasında yanında 

olma durumuna % 76,5 ile evet denilmiştir.Annenin doğum öncesi, doğum süreci ve doğum sonrası 

durumu ile ilgili bilgiler Tablo 5.44’de verilmektedir. Doğumdan sonra % 88,2 oranında annenin sağlık 

durumu iyi olarak belirtilmiştir. Hamilelik sırasında kan basıncı yüksek olan kadınların oranı % 

18,2’dir. % 55,9 oranında kadının hamilelik sırasında tetanoz aşısı yaptırdığı belirlenmiştir. Annede 

karşılaşılan komplikasyonların dağılımına bakıldığında çok fazla komplikasyonla karşılaşılmadığı 

görülmektedir. Toplam 13 annede hamileliği döneminde herhangi bir komplikasyonla karşılaşılmıştır. 

Bunlar içerisinde % 15,4’ü hipertansiyon, % 7,7’si epilepsi ve şeker hastalığıdır. % 53,9’u ise bilmiyorum 

cevabını vermiştir. Doğumdan önce annelerin % 2,9’unda kasılma olduğu belirtilmiştir. Doğumların 

% 70,6’sında doğum süreci bir aksaklık olmadan gerçekleşmiştir. Doğum sırasında kadınların 

% 9,1’inde ateş olduğu görülmektedir. Doğumların % 21,2’si çoklu doğum olarak gerçekleşmiş ve 

% 61,8’i normal doğum olarak meydana gelmiştir. Doğumların % 26,5’i zorunlu sezaryen olarak gerçekleşmiştir. 

Doğumların % 70,6’sı zamanında gerçekleşirken % 17,6’sının erken doğum olduğu gö- 

60

ülmüştür. Erken doğumlar değerlendirildiğinde verilen 5 cevap üzerinden bebeklerin ortalama 1 ay, 

25 gün önce erken doğduğu saptanmıştır. Bebeklerin ortalama ağırlıkları (3077,78gr ± 1040,54gr)’dır. 

Normal doğumlarda ortalama ağırlık (3472,73gr ± 773,10gr) iken, erken doğumlarda ortalama ağırlık 

(1600,00gr ± 605,53gr) olarak bulunmuştur. Bebek doğduğunda ölümüydü sorusuna 5 adet evet cevabı 

alınmıştır. Ölü doğum haricindeki diğer ölümlerin zamanı değerlendirildiğinde, verilen 30 cevap 

üzerinden doğumdan ortalama 5 gün, 8 saat sonra ölümün gerçekleştiği saptanmıştır. 

Tablo 5.44 Cevap Verenler Arasında, Doğum Öncesi, Doğum Süreci ve Doğum Sonrası 

Annenin Sağlık Durumunun Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 

2003) (N=35) 

Doğumdan Sonra Annenin Sağlık Durumu 

Sayı Yüzde 

Sağlıklı 30 88,2 

Hasta 4 11,8 

Toplam 34 100,0 

Hamilelik Sırasında Annenin Kan Basıncı Durumu 

Sayı Yüzde 

Yüksek Değil 24 72,7 

Yüksek 6 18,2 

Bilmiyorum 3 9,1 

Toplam 33 100,0 

Hamileliği Sırasında Annenin Tetanoz Aşısı Olma Durumu 

Sayı Yüzde 

Oldu 19 55,9 

Olmadı 13 38,2 


Toplam 34 100,0 

Annede Karşılaşılan Komplikasyonlar 

Sayı Yüzde 

Hipertansiyon 2 15,4 

Diyabet (Şeker hastalığı) 1 7,7 

Epilepsi (Sara) 1 7,7 

Diğer 2 15,4 


Toplam 13 100,0 

Doğumdan Önce Annenin Kasılma / Nöbet Geçirme Durumu 

Sayı Yüzde 

Geçirmedi 31 91,2 

Geçirdi 1 2,9 


Toplam 34 100,0 

Doğum Sürecinin Önemli Bir Aksaklık Olmadan Gerçekleşme Durumu Sayı Yüzde 

Evet 24 70,6 

Hayır 10 29,4 

Toplam 34 100,0 

61

Tablo 5.44 

Cevap Verenler Arasında, Doğum Öncesi, Doğum Süreci ve Doğum Sonrası 

Annenin Sağlık Durumunun Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi A- 

raştırması,Türkiye, 2003) (Devam) 

Doğum Sırasında Annenin Ateş Durumu 

Sayı Yüzde 

Hayır 26 78,8 

Evet 3 9,1 


Toplam 33 100,0 

Çoklu Doğum Olma Durumu (İkiz-üçüz) 

Sayı Yüzde 

Hayır 26 78,8 

Evet 7 21,2 

Toplam 33 100,0 

Doğumun Gerçekleşme Durumları 

Sayı Yüzde 

Normal doğum 21 61,8 

Zorunlu sezaryen 9 26,5 

Müdahaleli (Forseps, Vakum) 2 5,9 

İsteğe bağlı sezaryen 2 5,9 

Toplam 34 100,0 

Bebeğin Doğum Zamanlarının Dağılımı 

Sayı Yüzde 

Zamanında doğum 24 70,6 

Erken doğum 6 17,6 

Geç doğum 4 11,8 

Toplam 34 100,0 

0-28 günlük bebek ölümlerinde doğum ve doğum sonrası karşılaşılan komplikasyonların dağılımı 

Tablo 5.45’de verilmiştir 

Tablo 5.45 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Doğum ve Doğum Sonrası Karşılaşılan Bazı 

Durumların Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Bazı Durumlar (N=35) 




Doğumdan hemen sonra ağlama durumu 24 70,6 7 20,6 3 8,8 34 100,0 

Doğumdan hemen sonra bebeğin tartılma 

durumu 

18 52,9 10 29,4 6 17,6 34 100,0 

Doğduğunda küçük ya da alışılmıştan küçük 

olması 

11 32,4 22 64,7 1 2,9 34 100,0 

Anne sütü alamayacak durumda olması 12 35,3 20 58,8 2 5,9 34 100,0 

Doğumdan sonra nefes almasında gecikme 

olma durumu 

7 25,0 15 53,6 6 21,4 28 100,0 

Doğumdan önce anne karnında oynamayı 

kesme durumu 

6 17,6 25 73,5 3 8,8 34 100,0 

Doğumdan sonra anne sütü alıyorken, anne 

sütünü bırakma durumu 

8 42,1 10 52,6 1 2,9 19 100,0 

62

0-28 günlük bebek ölümlerinde bebeklere ait doğum ve doğum sonrası karşılaşılan durumlar 

incelendiğinde, doğumdan sonra anne sütü alıyor iken anne sütünü bırakma durumu (% 42,1) ile anne 

sütü alamayacak durumda olması (% 35,3) ve alışılmıştan küçük olması (%32,4) komplikasyonlar 

arasında ön sıralarda yer almaktadır. Bebeklerin % 52,9’u doğumdan hemen sonra tartılmış ve % 

70,6’sı doğumdan hemen sonra ağlamıştır. Doğumda kordon sarkması durumu belirtilmemiştir. 

Bebek canlı doğduktan sonra karşılaşılabilecek bazı komplikasyonların dağılımı Tablo 

5.46’da verilmektedir. 

Tablo 5.46 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Bebek Canlı Doğduktan Sonra Karşılaşılabilecek 

Bazı Komplikasyonların Dağılımı 


Komplikasyonlar (N=35) 

Komplikasyonların Olma Durumu 



Morarma 21 61,8 10 29,4 3 8,8 34 100,0 

Nefes almakta zorluk 20 58,8 10 29,4 4 11,8 34 100,0 

Hızlı solunum 19 57,6 9 27,3 5 15,2 33 100,0 

Solunum sırasında göğüste çekilme 15 45,5 9 27,3 9 27,3 33 100,0 

Kusma 12 36,4 18 54,5 3 9,1 33 100,0 

Ateş 10 29,4 19 55,9 5 14,7 34 100,0 

Kasılma 7 20,6 22 64,7 5 14,7 34 100,0 

Öksürme 7 20,6 24 70,6 3 8,8 34 100,0 

Yeşil, kanlı, sümüksü (mukuslu), her zamankinden 

5 14,7 25 73,5 4 11,8 34 100,0 

farklı ve sık dışkılama 

Göz aklarında sararma (sarılık) 4 11,8 28 82,4 2 5,9 34 100,0 

Doğduğunda herhangi bir şekil bozukluğu/sakatlık 

3 9,1 28 84,8 2 6,1 33 100,0 

Göbek kordonunun kırmızı renkli, kötü 

akıntılı veya apseli 

3 8,8 25 73,5 6 17,6 34 100,0 

Fontanelinde şişlik 3 9,4 21 65,6 8 25,0 32 100,0 

Bebek canlı doğduktan sonra gerçekleşen durumlara bakılacak olursa, % 61,8’inde morarma 

olduğu, % 58,8’inde nefes almada zorlanma, % 57,6’inde hızlı solunum, % 45,5’inde ise solunum 

sırasında göğüste çekilme gözlenmektedir. Bebeklerin % 29.4’ünde ateş olmuş ve ateş olan 10 

bebekte ateş ortalama 5 gün devam etmiştir. Göz aklarında sararma olan 4 bebeğin bu durumu 

doğumdan ortalama 2 gün sonra gerçekleşmiştir. Yeşil, kanlı, sümüksü her zamankinden 

farklı dışkılama gerçekleşen 5 bebeğin bu durumu ortalama 7 gün sürmüştür. 

63

5.2.6 29 Gün- 5 Yaş Arası Ölen Çocuklar 

Bu bölümde, ölüm nedenleri, bebeğin prematüre olup olmadığı, anne sütü alma durumu ve 

çocuk sağlığını ilgilendiren diğer konular ve geçmişi ile ile ilgili cevapların dağılımı sunulmaktadır. 

29 gün-5 yaş grubunda ölen çocuk sayısı toplam 68’dir (%6,3). Yaşları belirtilen 67 çocuk ölümlerinin 

% 29,9’u 6 aylıktan küçük, % 28,4’ü 6aylık-12 aylık ve % 41,8’i 1 yaşından büyük çocuklardır. 

Gerçekleşen 68 ölümden % 84,8’inde cevaplayan ölenin hastalığı sırasında yanında olduğunu 

belirtmiştir. Ölümünden önce çocuğun ne kadar süre ile hasta olduğu sorusunu 59 kişi cevaplamış ve 

çocuğun ölmeden önce ortalama 6 ay, 5 gün hasta olduğu ifade edilmiştir. 

29 gün-5 yaş çocuk ölümlerinde görülen bazı komplikasyonların dağılımı Tablo 5.47’de verilmektedir. 

Çocukların % 87,7’si anne sütü almış fakat % 38,1’i ölümünden hemen önce anne sütü 

almayı kesmiştir. % 37,9’u küçük ya da alışılmıştan küçük iken, % 12,1’i prematüre doğmuştur. Prematüre 

doğumlar, verilen 7 cevap üzerinden ortalama 1 ay, 22 gün kadar süre önce gerçekleşmiştir. 

Ölmeden önce çocukların % 72,2’sinde ateş olduğu, % 58,3’ünde aralıklı ateş olduğu, % 33,3’ünde 

ise sürekli ateş olduğu belirtilmiştir. Ateşin ne kadar devam ettiği sorusu ay, gün olarak belirtilmiş 

olup, 48 cevap üzerinden ortalama 2 ay ve 12 gün ateşin sürdüğü ifade edilmiştir. % 69,7’sinde solunum 

zorluğu yaşanmış, % 62,1’inde hızlı solunum ve yine aynı oranda solunum sırasında göğüste 

çekilme komplikasyonları görülmüştür. Ölümlerin % 51,5’inde kusma %10,9’unda kanlı kusma belirtilmiştir. 

34 çocukta kusma ortalama 2 ay 22 gün devam etmiştir. Çocukların % 48,5’inde ishal, % 

7,7’sinde kanlı ishal olduğu cevaplayan tarafından belirtilmiştir. İshal süresi cevaplanan 32 ölümde, 

ishalin ortalama 2 ay, 1 gün sürdüğü ifade edilmiştir. Ölen çocukların % 77,3’ünde herhangi bir yerinde 

şişlik ya da kalınlık belirtilmezken, % 10,3’ünde vücudun ön ve arka yüzünde şişlik ya da kalınlık 

belirtilmiştir. Çocuk ölümlerinin % 47’isinde ölmeden önce öksürük olduğu ve 31 cevap üzerinden % 

61,3’ünün kuru, % 35,5’inin ise balgamlı öksürük olduğu ve öksürüğün ortalama 2 ay, 11 gün devam 

ettiği belirlenmiştir. % 45,5’inde aşırı zayıflama olduğu ve 29 cevap üzerinden bu zayıflığın ortalama 

3 ay, 16 gün sürede gerçekleştiği ifade edilmiştir. Çocukların % 39,4’ünde distansiyon olduğu ve 23 

cevap üzerinden bunun ortalama 4 ay, 20 gün süre devam ettiği cevaplayanlar tarafından ifade edilmiştir. 

64

Tablo 5.47 29 Gün - 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Görülen Bazı Komplikasyonların, ve 

Anne Sütü Alma Durumunun Dağılımı 

(UHY-ME, Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Durumlar, Komplikasyonlar (N=68) 

Komplikasyonların Olma Durumu 



Anne sütü aldı 57 87,7 8 12,3 - - 65 100,0 

Ateşi vardı 48 72,7 16 24,2 2 3,0 66 100,0 

Solunum zorluğu yaşadı 46 69,7 20 30,3 - - 66 100,0 

Hızlı solunumu vardı 41 62,1 25 37,9 - - 66 100,0 

Solunum sırasında göğüste çekilme vardı 41 62,1 24 36,4 1 1,5 66 100,0 

Kusma vardı 34 51,5 31 47,0 1 1,5 66 100,0 

İshal (sulu dışkı) oluyordu 32 48,5 32 48,5 2 3,0 66 100,0 

Öksürük vardı 31 47,0 35 53,0 - - 66 100,0 

Kilo kaybı vardı 30 45,5 32 48,5 4 6,1 66 100,0 

Hastalık süresince aşırı zayıflama vardı 30 45,5 34 51,5 2 3,0 66 100,0 

Konvulsiyonları oldu 27 40,9 37 56,1 2 3,0 66 100,0 

Abdominal distansiyon vardı 26 39,4 38 57,6 2 3,0 66 100,0 

Ölümünden hemen önce anne sütü almayı 

kesti 

24 38,1 38 60,3 1 1,6 63 100,0 

Doğduğunda küçük yada alışılmıştan küçüktü 

25 37,9 41 62,1 - - 66 100,0 

Dudaklarında, parmak uçlarında morarma 

oldu 

26 39,4 39 59,1 1 1,5 66 100,0 

Karın ağrısı vardı 25 38,5 28 43,1 12 18,5 65 100,0 

Ağzında ya da dilinde beyazımsı döküntü 

vardı 

16 24,2 46 69,7 4 6,1 66 100,0 

Göz aklarında sararma oldu 16 24,2 48 72,7 2 3,0 66 100,0 

Soluk avuçları ya da beyaz tırnakları oldu 14 21,2 48 72,7 4 6,1 66 100,0 

Saç rengi kızılımsı ya da sarımsı bir renge 

dönüştü 

9 13,8 55 84,6 1 1,5 65 100,0 

Prematüre doğmuştu 8 12,1 57 86,4 1 1,5 66 100,0 

Vücudun ön ve arka yüzünde şişlik vardı * 7 10,3 - - - - 68 100,0 

Kanlı kusma vardı 7 10,9 57 89,1 - - 66 100,0 

Kanlı ishal vardı 5 7,7 57 87,7 3 4,6 65 100,0 

Yüzde şişlik olmuştu * 2 3,0 - - - - 68 100,0 

Kol bacak ve eklemlerde şişlik olmuştu * 2 2,9 - - - - 68 100,0 

* Birden fazla seçenekli soru 

Çocukların aşılanma durumları ve geçirdikleri hastalıklara ait bulgular Tablo 5.48’de sunulmaktadır. 

65

Tablo 5.48 29 Gün - 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Aşı Olma ve Döküntülü Hastalık 

Geçirme Durumlarının Dağılımı 


Aşı Olma ve Döküntülü Hastalık Geçirme 

Durumu (N=68) 



Çocuğa aşı yapılmıştı 45 68,2 17 25,8 4 6,1 66 100,0 

Çocuk felcine karşı aşılanmıştı 42 63,6 19 28,8 5 7,6 66 100,0 

Çocuğa verem aşısı yapılmıştı (sol omzunda 

aşı izi vardı) 

38 57,6 18 27,3 10 15,2 66 100,0 

Çocuk kızamık geçirmişti 5 7,6 53 80,3 8 12,1 66 100,0 

Çocuğun herhangi bir cilt hastalığı yada 

döküntüsü olmuştu 

5 7,6 59 89,4 2 3,0 66 100,0 

Çocukların % 68,2’sine aşı yapılmış olup, % 63,6’sı çocuk felcine karşı, % 57,6’sı ise tüberküloza 

karşı aşılanmıştır. Son aşının ne kadar süre önce yapıldığına cevap alınan 39 ölümde, aşının 

ölümden ortalama 6 ay, 17 gün önce yapıldığı belirlenmiştir. Ölen çocukların % 7.6’sının, kızamık 

geçirdiği, % 7,6’sının ise herhangi bir cilt hastalığı ya da döküntüsü olduğu belirlenmiştir. Tablo 

5.49’da 29 gün- 5yaş çocuk ölümlerine ait bazı semptomların dağılımı verilmektedir. 

Tablo 5.49 29 Gün - 5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Görülen Bazı Semptomların Dağılımı 


Semptomlar (N=68) 




Seslere yanıtın kaybolması 30 45,5 33 50,0 3 4,5 66 100,0 

Bilinç kaybı meydana gelmesi 20 30,3 42 63,6 4 6,1 66 100,0 

Konvülsiyon görülmesi 19 28,8 44 66,7 3 4,5 66 100,0 

Tüm vücudunda meydana gelen bir katılma 

ya da katılık olması 

11 16,7 51 77,3 4 6,1 66 100,0 

Ense sertliği 7 10,6 47 71,2 12 18,2 66 100,0 

Kol veya bacakların herhangi birinde paralizi 

olması 

5 7,6 59 89,4 2 3,0 66 100,0 

Tablo’da görüldüğü üzere, görülen semptomlarda birinci sırada % 45,5 ile seslere yanıtın kaybolması 

%30,3 ile bilinç kaybı, daha sonra % 28,8 ile konvülsiyon ve % 16,7 ile tüm vücudunda meydana 

gelen katılma ya da katılık durumu belirtilmiştir. Bilinç kaybı olan 20 çocuktan 16’ısında, bilinç 

kaybının ölümden ne kadar süre önce olduğu belirtilmiş ve bu sürenin ortalama 10 gün olduğu görülmüştür. 

66

5.2.7 Ölü Doğumlara Ait Bulgular 

Bu bölümde, tespit edilen 5 adet ölü doğuma ait bulguların dağılımı verilmektedir. Tablo 

5.50’de ölü doğum olduğunu belirten cevaplayıcıya ait bulguların dağılımı, Tablo 5.51’de ölene ait 

genel bulguların dağılımı, Tablo 5.52’de ise, doğum öncesi, doğum süreci ve doğum sonrası’na ait 

bulguların dağılımı sunulmaktadır. Tespit edilen 5 adet ölü doğuma ait görüşmelerin tamamı ilk görüşmede 

tamamlanmıştır ve ölü doğumların 2 tanesi (% 40,0) hane halkı ölümü, 3 tanesi (% 60,0) 

komşu ölümüdür. 

Tablo 5.50 Ölü Doğumlarda Cevaplayıcıya Ait Genel Bilgilerin Dağılımı 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003 

Cevaplayanın Cinsiyeti Sayı Yüzde 

Erkek 4 80,0 

Kadın 1 20,0 

Cevaplayanın Ölene Olan Yakınlığı 

Anne/Baba 3 60,0 

Büyükanne/Büyükbaba 2 40,0 

Cevaplayanın Eğitim Durumu 

İlkokul Mezunu 5 100,0 

Cevaplayanın Yaş Dağılımı 

28 1 20,0 

33 2 40,0 

43 1 20,0 

53 1 20,0 

Toplam 5 100,0 

Cevaplayıcıların 4’ü (% 80,0) erkek, 1’i (% 20,0) kadındır. Cevaplayıcıların 3’ü (% 60,0) 

ölenin anne ya da babası 2’si (% 40,0) ise büyükanne/büyükbabadır. Cevaplayıcıların tamamı ilkokul 

mezunudur. Cevaplayıcıların yaş ortalaması ise 38±10’dur. 

Tablo 5.51 Ölü Doğumlara Ait Genel Bilgilerin Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi 

Araştırması,Türkiye, 2003) 

Ölenein Cinsiyeti Sayı Yüzde 

Erkek 2 40,0 

Kız 3 60,0 

Kent/Kır Dağılımı 

Kent 1 20,0 

Kır 4 80,0 

Bölgelere Göre Dağılım 

İç Anadolu 1 20,0 

Doğu ve Güneydoğu Anadolu 4 80,0 

67

Tablo 5.51 Ölümlere Ait Genel Bilgilerin Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi 

Araştırması,Türkiye, 2003) (Devam) 

Ölümün Gerçekleştiği Yer Sayı Yüzde 

Evde 2 40,0 

Hastanede 3 60,0 


Ölü doğumların 3’ü (%60,0) kız bebek olup, 4’ü (% 80,0) kır’da gerçekleşmiştir. Bölgelere 

göre dağılımda ise, 4’ü (% 80,0) Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde, 1 tanesi ise (%20,0) İç 

Anadolu bölgesinde gerçekleşmiştir. Ölümlerin 2’si (%40,0) evde gerçekleşirken, 3’ü (% 60,0) hastanede 

gerçekleşmiştir. 

Tablo 5.52 Ölü Doğumların, Doğum Öncesi, Doğum Süreci ve Doğum Sonrası’na Ait 

Bulgularının Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Doğumdan Sonra Annenin Sağlık Durumu Sayı Yüzde 

Sağlıklı 4 80,0 

Hasta 1 20,0 


Hamilelik Sırasında Annenin Kan Basıncı Durumu Sayı Yüzde 

Yüksek Değil 2 40,0 

Yüksek 1 20,0 



Hamileliği Sırasında Annenin Tetanoz Aşısı Olma Durumu Sayı Yüzde 

Oldu 

Olmadı 4 80,0 



Annede Karşılaşılan Komplikasyonlar Sayı Yüzde 

Hipertansiyon 1 33,3 



Doğumdan Önce Annenin Kasılma / Nöbet Geçirme Durumu Sayı Yüzde 

Geçirmedi 4 80,0 

Geçirdi 1 20,0 


Doğum Sürecinin Önemli Bir Aksaklık Olmadan Gerçekleşme Durumu Sayı Yüzde 

Evet 4 80,0 

Hayır 1 20,0 


Doğum Sırasında Annenin Ateş Durumu Sayı Yüzde 

Evet 2 40,0 

Hayır 3 60,0 


68

Tablo 5.52 Ölü Doğumların, Doğum Öncesi, Doğum Süreci ve Doğum Sonrası’na Ait 

Bulgularının Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) (Devam) 

Doğumun Gerçekleşme Durumları Sayı Yüzde 

Normal doğum 3 60,0 

Müdahaleli (Forseps, Vakum) 1 20,0 

İsteğe bağlı sezaryen 1 20,0 


Bebeğin Doğum Zamanı Sayı Yüzde 

Zamanında doğum 4 80,0 

Erken doğum 1 20,0 


Doğumdan önce anne karnında oynamayı kesme durumu Sayı Yüzde 

Evet 3 60,0 

Hayır 2 40,0 


Doğumdan sonra nefes almada gecikme durumu Sayı Yüzde 

Evet 1 50,0 



Ölüm nedeni hekim tanısı mıydı sorusuna toplam 4 kişi cevap vermiş ve 3 ölümde (% 75) 

ölüm tanısının hekim tanısı olduğu belirtilmiştir. 4 ölümde (% 80,0), doğumdan sonra annenin durumu 

sağlıklı olup, 1 ölümde (% 20,0) annenin kan basıncının yüksek olduğu belirlenmiştir. 4 ölü doğumda 

(% 80,0) annenin hamileliği sırasında tetanoz aşısı yaptırmadığı belirtilmiş, 1 ölümde ise (%20,0), 

annenin aşı yaptırıp yaptırmadığının bilinmediği ifade edilmiştir. Annede karşılaşılan komplikasyonların 

dağılımında, 1 ölümde (% 33,3) sadece hipertansiyon belirtilirken, 2 ölümde (% 66,7) bilmiyorum 

cevabı verilmiştir. Doğumdan önce annelerin 1 tanesinde ( % 20,0) kasılma/nöbet geçirme olduğu 

belirtilmiştir. Ölü doğumların 4’ünde (% 80,0), doğum süreci bir aksaklık olmadan gerçekleşmiştir. 

Doğum sırasında annelerin 3’ünde (% 60,0) ateş olduğu görülmektedir. Doğumların 3’ü (% 60,0) 

normal doğum, 1 tanesi (% 20,0) müdahaleli doğum ve 1 tanesi (% 20) isteğe bağlı sezaryen doğum 

olarak gerçekleşmiştir. Doğumların 4’ü (% 80,0) zamanında doğum iken, 1 tanesi (% 20,0) erken doğum 

olarak gerçekleşmiştir. Bu erken doğum ise 2 ay erken gerçekleşmiştir. Doğumların 3’ünde (% 

60,0) bebeğin doğumdan önce anne karnında oynamayı kestiği belirtilirken, 1 tanesinde (% 50,0), 

doğumdan hemen sonra nefes almada gecikme olduğu belirtilmiştir. 

69

5.2.8 Ölüm Nedenleri 

Bu bölümde sözel otopsiyi gerçekleştiren doktor tanılarına göre saptanan temel ölüm nedenleri 

0-28 gün bebek ölümleri, 29 gün-5 yaş çocuk ölümleri ve 5 yaş üzeri ölüm nedenleri şeklinde Türkiye 

geneli, kent ve kır ayrımına göre ayrı ayrı sunulmaktadır. 

5.2.8.1 0-28 Günlük Ölen Erkek ve Kız Bebeklerde Temel Ölüm Nedenleri 

0-28 gün erkek ve kız bebek temel ölüm nedenleri Türkiye geneli, kent, kır ayrımına göre 

Tablo 5.53-5.55 arasında verilmektedir. 

Tablo 5.53 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Cinsiyet ve Doktor Tanısına Göre Temel Ö- 

lüm Nedenlerinin Dağılımı 


Türkiye 

Cinsiyet 

Erkek Kadın Toplam 

Temel Ölüm Nedeni Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

Yenidoğanın solunum distres sendromu 5 27,8 4 25,0 9 26,5 

Preterm diğer bebekler 3 16,7 1 6,3 4 11,8 

Yenidoğan bakteriyel sepsisi, tanımlanmamış 2 11,1 2 12,5 4 11,8 

Doğum anoksisi 2 11,1 1 6,3 3 8,8 

Menenjit, tanımlanmamış 1 5,6 1 6,3 2 5,9 

Hidrosefali, tanımlanmamış 1 5,6 1 6,3 2 5,9 

Pnömoni, tanımlanmamış 2 12,5 2 5,9 

Septisemi, tanımlanmamış 1 6,3 1 2,9 

Yaygın damar-içi pıhtılaşma [defibrinasyon sendromu] 1 5,6 1 2,9 

Yenidoğan mekonyum aspirasyonu 1 5,6 1 2,9 

Pnömotoraks 1 6,3 1 2,9 

Atriyoventriküler septal defekt 1 5,6 1 2,9 

Kalbin doğuştan bozuk oluşumu, tanımlanmamış 1 5,6 1 2,9 

Asfiksi 1 6,3 1 2,9 

Beklenen normal fizyolojik gelişimin olmaması, tanımlanmamış 1 6,3 1 2,9 

Toplam 18 100,0 16 100,0 34 100,0 

Kayıp Gözlem 1 (%2.9) 

Türkiye 0-28 gün yaş grubu erkek ve kız bebeklerin ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde 

ilk sırayı % 26,5 ile yenidoğanın solunum distres sendromunun aldığı saptanmıştır. % 11,8 ile 

yenidoğan bakteriyel sepsis ile preterm diğer bebekler ikinci sırayı almaktadır. % 8,8 ile doğum 

anoksisi üçüncü sırada yer alan diğer ölüm nedenidir. Erkek bebeklerde de Türkiye geneli ile aynı 

şekilde ilk sıraları % 27,8 ile yenidoğanın solunum distres sendromu, % 16,7 ile pretern bebekler, % 

11,1 ile neonatal sepsis ve doğum anoksisi almaktadır. Kız bebeklerde % 25,0 ile yenidoğanın solunum 

distres sendromu ve % 12,5 ile neonatal sepsis gelmektedir. 

70

Tablo 5.54 

Türkiye Kentsel Bölge’de 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Cinsiyet ve Doktor 



Cinsiyet 

Kentsel Erkek Kadın Toplam 


Preterm diğer bebekler 2 22,2 2 14,3 

Doğum anoksisi 2 22,2 2 14,3 

Yenidoğan bakteriyel sepsisi, tanımlanmamış 2 22,2 2 14,3 


Yaygın damar-içi pıhtılaşma [defibrilasyon sendromu] 1 11,1 1 7,1 

Menenjit, tanımlanmamış 1 20,0 1 7,1 

Hidrosefali, tanımlanmamış 1 20,0 1 7,1 

Pnömoni, tanımlanmamış 1 20,0 1 7,1 

Yenidoğanın solunum distres sendromu 1 11,1 1 7,1 

Yenidoğan mekonyum aspirasyonu 1 11,1 1 7,1 

Pnömotoraks 1 20,0 1 7,1 

Toplam 9 100,0 5 100,0 14 100,0 

Kayıp Gözlem 1(% 6.7) 

Türkiye kentsel alanda 0- 28 gün yaş grubu erkek ve kız bebeklerin ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde 

ilk sırayı % 14,3 ile preterm bebekler, doğum anoksisi ve neonatal sepsis almaktadır. 

İkinci sırayı %7,1 ile septisemi, yaygın damar-içi pıhtılaşma (defibrilasyon sendromu), menenjit, 

hidrosefali, pnömoni, yenidoğanın solunum distres sendromu , yenidoğan mekonyum 

aspirasyonu ve pnömotoraks almaktadır. DİE 1999 yılı 0-4 yaş grubu ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde 

erkek çocuklarda % 28,3 oranında, kız çocuklarda % 26,1 oranında perinatal dönemde 

ortaya çıkan sağlık durumlarına bağlı ölümlerin olduğu görülmektedir. DİE 2000 yılında ise 0 yaş 

grubunda bu oranlar erkekte % 37,3, kız çocuklarda % 38,6’dır. DİE 2000 yılı verilerine göre ikinci 

sırayı meningokoksik enfeksiyonlar almaktadır. Ancak bu çalışmada menenjit tanısı alan sadece bir 

kız çocuk (% 20,0) saptanmıştır. 

Bu çalışmada perinatal dönemde ortaya çıkan durumlar ayrıntılı değerlendirilmiş, 

prematuritenin perinatal dönemde ortaya çıkan durumlar arasında en önemli nedenlerden olduğu görülmüştür.. 

71

Tablo 5.55 Türkiye Kırsal Bölge’de 0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Cinsiyet ve Doktor 



Cinsiyet 

Kırsal Erkek Kadın Toplam 


Yenidoğanın solunum distres sendromu 4 44,4 4 36,4 8 40,0 

Preterm diğer bebekler 1 11,1 1 9,1 2 10,0 

Yenidoğan bakteriyel sepsisi, tanımlanmamış 0,0 2 18,2 2 10,0 

Menenjit, tanımlanmamış 1 11,1 0,0 1 5,0 

Hidrosefali, tanımlanmamış 1 11,1 0,0 1 5,0 

Pnömoni, tanımlanmamış 0,0 1 9,1 1 5,0 

Doğum anoksisi 0,0 1 9,1 1 5,0 

Atriyoventriküler septal defekt 1 11,1 0,0 1 5,0 

Kalbin doğuştan bozuk oluşumu, tanımlanmamış 1 11,1 0,0 1 5,0 

Asfiksi 0,0 1 9,1 1 5,0 

Beklenen normal fizyolojik gelişimin olmaması, tanımlanmamış 0,0 1 9,1 1 5,0 

Toplam 9 100,0 11 100,0 20 100,0 

Türkiye kırsal alanda 0-28 gün erkek ve kız bebeklerde ölüm nedenlerinin dağılımının değerlendirmesinde, 

ölümlerin % 40’ında yenidoğanın solunum distres sendromu, % 10’unda preterm, 

neonatal sepsis olduğu görülmektedir. Gelişmekte olan toplumlarda prematür bebekler daha çok 

intrauterin büyüme geriliği olan miyadında doğmuş fakat doğum ağırlığı düşük olan bebeklerdir. Gelişmiş 

toplumlarda ise daha çok prematür ve immatür doğumlar söz konusudur. Prematurite bebek 

ölümlerinde gerek tek başına, gerekse diğer hastalıkların mortalite ve morbiditesini arttırmaları nedeniyle 

önemli sağlık sorunlarıdır. Bu çalışmada da prematürelik ve buna bağlı ortaya çıkan hastalıkların, 

bu yaş grubu kırsal alan ölümlerinin önemli bir bölümünü oluşturduğu görülmektedir. 

5.2.8.2 29 Gün-5 Yaş Arası Ölen Erkek ve Kız Çocuklarda Temel Ölüm Nedenleri 

29 gün-5 yaş erkek ve kız çocuklarda temel ölüm nedenleri Türkiye geneli, kent, kır ayrımına 

göre Tablo 5.56-5.58 arasında verilmektedir. 

72

Tablo 5.56 29 Gün-5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Cinsiyet ve Doktor Tanısına Göre 

Temel Ölüm Nedenlerinin Dağılımı, Türkiye 


Cinsiyet 

Türkiye Erkek Kadın Toplam 

Temel Ölüm Nedeni 

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde 

Pnömoni, tanımlanmamış 5 16,7 4 10,8 9 13,4 


Bronkopnömoni, tanımlanmamış 2 6,7 2 5,4 4 6,0 

Septisemi, tanımlanmamış 1 3,3 3 8,1 4 6,0 

İshal ve gastroenterit, enfeksiyon kaynaklı 2 6,7 1 2,7 3 4,5 

Tanımlanmamış kara yolu kazasında yaralanan otomobil yolcusu 1 3,3 2 5,4 3 4,5 

Kızamık, komplikasyonsuz 2 5,4 2 3,0 

Protein-enerji malnütrisyonu, tanımlanmamış 2 5,4 2 3,0 

Ensefalit, miyelit ve ensefalomiyelit; tanımlanmamış 1 3,3 1 2,7 2 3,0 

Astım, tanımlanmamış 2 5,4 2 3,0 

Ventriküler septal defekt 1 3,3 1 2,7 2 3,0 


Boğulma 2 6,7 2 3,0 

Beyin habis uru, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Anemi, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Bakterisel menenjit, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 


Intraserebral kanama,tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Akut alt solunum yolu enfeksiyonu, tanımlanmamış 1 3,3 1 1,5 

Akciğer ödemi 1 2,7 1 1,5 

Solunum yetmezliği, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Akciğerin diğer bozuklukları 1 3,3 1 1,5 

Gastroenterit ve kolit, enfeksiyona bağlı olmayan, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Karaciğer yetmezliği, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Karaciğerin diğer ve tanımlanmamış sirozu 1 2,7 1 1,5 

Akut nefritik sendrom 1 2,7 1 1,5 

Kronik böbrek yetmezliği, tanımlanmamış 1 3,3 1 1,5 

Magendie ve Luschka deliklerinin atrezisi 1 3,3 1 1,5 


Büyük arterlerin doğuştan bozuk oluşumu, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Hirschsprung hastalığı 1 2,7 1 1,5 

Polikistik böbrek, tanımlanmamış 1 2,7 1 1,5 

Göğüs- tanımlanmamış- yaralanması 1 2,7 1 1,5 

Tanımlanmamış yanık, korozyon ve donuğunun sekeli 1 3,3 1 1,5 

Suda boğulma 1 2,7 1 1,5 

Bağışıklama sonrası diğer komplikasyonlar, başka yerde sınıflanmamış 1 3,3 1 1,5 

Tanımlanmamış yer,yaralanma,yataktan düşme 1 3,3 1 1,5 

Kalp yetmezliği, tanımlanmamış 1 3,3 1 1,5 

Toplam 30 100,0 37 100,0 67 100,0 

Kayıp Gözlem 1 (% 1,5) 

Türkiye 29 gün-5 yaş grubunda erkek ve kız çocuklarda ölüm nedenlerinin dağılımında ilk sırada 

pnömoni % 13,4, ikinci sırada menenjit % 7,5, üçüncü sırada % 6,0 ile bronkopnömoni, ve septisemi, 

dördüncü sırada ise % 4,5 ile enfeksiyon kaynaklı ishal ve gastroenterit, trafik kazalarının aldığı 

görülmüştür. Erkek çocuklarda % 16,7 ile pnömoni, % 13,3 ile menenjit ilk sıralarda yer alırken kız 

73

çocuklarının ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde; % 10,8 ile pnömoni, % 8,1 ile septisemi, %5,4 

ile bonkopnömoni, trafik kazaları, kızamık, protein-enerji malnütrisyonu ve astım diğer ölüm nedenleri 

yer almaktadır. 

Tablo 5.57 Türkiye Kentsel Bölge’de 29 Gün-5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Cinsiyet ve 

Doktor Tanısına Göre Temel Ölüm Nedenlerinin Dağılımı 


Cinsiyet 





İshal ve gastroenterit, enfeksiyon kaynaklı 1 9,1 1 6,7 2 7,7 



Beyin habis uru, tanımlanmamış 1 6,7 1 3,8 


Bronkopnömoni, tanımlanmamış 1 6,7 1 3,8 

Akut alt solunum yolu enfeksiyonu, tanımlanmamış 1 9,1 1 3,8 


Akciğerin diğer bozuklukları 1 9,1 1 3,8 


Akut nefritik sendrom 1 6,7 1 3,8 

Kronik böbrek yetmezliği, tanımlanmamış 1 9,1 1 3,8 

Magendie ve Luschka deliklerinin atrezisi 1 9,1 1 3,8 

Ventriküler septal defekt 1 9,1 1 3,8 

Büyük arterlerin doğuştan bozuk oluşumu, tanımlanmamış 1 6,7 1 3,8 

Hirschsprung hastalığı 1 6,7 1 3,8 

Polikistik böbrek, tanımlanmamış 1 6,7 1 3,8 

Boğulma 1 9,1 1 3,8 

Bağışıklama sonrası diğer komplikasyonlar, başka yerde sınıflanmamış 1 9,1 1 3,8 

Tanımlanmamış kara yolu kazasında yaralanan otomobil yolcusu 1 6,7 1 3,8 

Tanımlanmamış yer,yaralanma, yataktan düşme 1 9,1 1 3,8 

Toplam 11 100,0 15 100,0 26 100,0 

Kayıp Gözlem 1 (3,7) 

Türkiye kentsel alanda 29 gün-5 yaş grubunda erkek ve kız çocuklarda ölüm nedenlerinin dağılımında 

pnömoninin %11,5 ve enfeksiyon kaynaklı ishal ile gastroenterit ve astımın % 7,7 oranında 

ölüm nedeni olduğu görülmektedir. DİE 1999 ölüm nedenlerinin dağılımında alt solunum yolu enfeksiyonları 

erkek çocuklarda % 6,1, kız çocuklarda % 7,2 olarak saptanırken 2000 yılı DİE 1-4 yaş arası 

ölüm istatistiklerinde bu oranlar sırasıyla % 11,1 ve % 10,8’dir. Ancak DİE 2000 yılı 1-4 yaş ölümlerinde 

solunum sisteminin diğer hastalıkları, bronşit ve astım hastalıklarını birlikte değerlendirildiğinde 

bu oranın erkek çocuklarda % 15,8’e kız çocuklarda % 16,1 çıktığı görülmektedir. Bu yaş grubunda 

konjenital kalp hastalıklarının değerlendirilmesinde DİE 0-4 yaş grubu çocuklarda konjenital kalp 

hastalığının erkeklerde % 13,5, kız çocuklarda ise % 12,6 olduğu görülmektedir. Bu araştırmada kentsel 

alanda ventriküler septal defekt erkeklerde % 9,1 ve büyük arterlerin doğuştan bozuk oluşumu 

kızlarda % 6,7 olarak belirlenmiştir. 

74

Tablo 5.58 Türkiye Kırsal Bölge’de 29 Gün-5 Yaş Arası Ölen Çocuklarda Cinsiyet ve 

Doktor Tanısına Göre Temel Ölüm Nedenlerinin Dağılımı 


Cinsiyet 







Bronkopnömoni, tanımlanmamış 2 10,5 1 4,5 3 7,3 


Ensefalit, miyelit ve ensefalomiyelit; tanımlanmamış 1 5,3 1 4,5 2 4,9 



İshal ve gastroenterit, enfeksiyon kaynaklı 1 5,3 1 2,4 



Bakterisel menenjit, tanımlanmamış 1 4,5 1 2,4 


Kalp yetmezliği, tanımlanmamış 1 5,3 1 2,4 

Intraserebral kanama,tanımlanmamış 1 4,5 1 2,4 

Solunum yetmezliği, tanımlanmamış 1 4,5 1 2,4 

Gastroenterit ve kolit, enfeksiyona bağlı olmayan, tanımlanmamış 1 4,5 1 2,4 

Karaciğerin diğer ve tanımlanmamış sirozu 1 4,5 1 2,4 

Ventriküler septal defekt 1 4,5 1 2,4 


Göğüs- tanımlanmamış- yaralanması 1 4,5 1 2,4 

Boğulma 1 5,3 1 2,4 


Tanımlanmamış yanık, korozyon ve donuğunun sekeli 1 5,3 1 2,4 

Toplam 19 100,0 22 100,0 41 100,0 

Türkiye kırsal alanda 29 gün-5 yaş grubunda erkek ve kız çocuklarda ölüm nedenlerinin dağılımının 

incelenmesinde, % 14,6 oranında pnömoni, % 9,8 oranında menenjit ve septisemi, % 7,3 oranında 

bronkopnömoni saptanmıştır. Pnömoni özellikle gelişmekte olan ülkelerde en sık görülen 

morbidite ve mortalite nedenlerinden birisi olması nedeniyle önemini halen korumaktadır. Pnömoni 

ölümlerinde bu çalışmada özellikle üzerinde durulan belirti/bulgular, öksürük, takipne, ölmeden altı 

saat önceden başlayan respiratuar distres bulguları, ateş, ölmeden 1 saat önce başlayan siyanoz ve 

hırıltılı solunumdur. 

75

5.2.8.3 5 Yaş Üzeri Erkek ve Kadınlarda Ölüm Nedenleri 

5 yaş üzeri erkek ve kadınlarda temel ölüm nedenleri Türkiye geneli, kent-kır ayrımına ve ilk 

10 ölüm nedenine göre Tablo 5.59-5.64 arasında verilmektedir. 




Cinsiyet 



Esansiyel (birincil) hipertansiyon 55 9,5 64 17,0 119 12,5 

Akut miyokard enfarktüs, tanımlanmamış 62 10,7 30 8,0 92 9,6 

Bronş veya akciğer habis uru tanımlanmamış 49 8,5 7 1,9 56 5,9 

Kardiyovasküler hastalık, tanımlanmamış 36 6,2 18 4,8 54 5,7 

Kronik obstruktif akciğer hastalığı, tanımlanmamış 36 6,2 9 2,4 45 4,7 

Diyabetes mellitus, tanımlanmamış 19 3,3 19 5,1 38 4,0 

Kalp yetmezliği, tanımlanmamış 12 2,1 15 4,0 27 2,8 


Aterosklerotik kalp hastalığı 18 3,1 4 1,1 22 2,3 

Alzheimer hastalığı, tanımlanmamış 7 1,2 15 4,0 22 2,3 

Kronik İskemik kalp hastalığı, tanımlanmamış 17 2,9 4 1,1 21 2,2 

Mide habis uru, tanımlanmamış 8 1,4 10 2,7 18 1,9 

Yaşlılık 6 1,0 11 2,9 17 1,8 

Beyin belirsiz veya bilinmeyen davranışlı uru, tanımlanmamış 10 1,7 6 1,6 16 1,7 

Kronik böbrek yetmezliği, tanımlanmamış 10 1,7 5 1,3 15 1,6 

İnme, kanama veya enfarktüs olarak tanımlanmamış 5 0,9 9 2,4 14 1,5 

Serebrovasküler hastalık, tanımlanmamış 8 1,4 6 1,6 14 1,5 

Genel ve tanımlanmamış ateroskleroz 6 1,0 8 2,1 14 1,5 

Karaciğer habis uru, tanımlanmamış 7 1,2 4 1,1 11 1,2 

Karaciğerin diğer ve tanımlanmamış sirozu 6 1,0 5 1,3 11 1,2 

Kronik bronşit, tanımlanmamış 4 0,7 6 1,6 10 1,0 

Kolon habis uru, tanımlanmamış 7 1,2 2 0,5 9 0,9 


Lösemi, tanımlanmamış 4 0,7 4 1,1 8 0,8 

Konjestif kalp yetmezliği 6 1,0 2 0,5 8 0,8 

Tanımlanmamış beyin arterin tıkanıklık ve darlığı 3 0,5 5 1,3 8 0,8 

Astım, tanımlanmamış 1 0,2 7 1,9 8 0,8 


Meme habis uru tanımlanamış 6 1,6 6 0,6 

Prostat habis uru 6 1,0 6 0,6 

Pankreas habis uru, tanımlanmamış 3 0,5 2 0,5 5 0,5 

İnsulin-bağımlı olmayan diyabetes mellitus 1 0,2 4 1,1 5 0,5 

Parkinson hastalığı 4 0,7 1 0,3 5 0,5 

Diğer ve tanımlanmamış ateşli silahlarla ateş, tanımlanmamış yer 5 0,9 5 0,5 

Akciğer tüberkülozu, tanımlanmamış yolla teyit edilmiş 2 0,3 2 0,5 4 0,4 

Safra kesesi ve safra yolları habis uru, tanımlanmamış 4 1,1 4 0,4 

Larenks habis uru, tanımlanmamış 3 0,5 1 0,3 4 0,4 

76



(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması, Türkiye, 2003) (Devam) 

Cinsiyet 




Gastrointestinal kanama, tanımlanmamış 3 0,5 1 0,3 4 0,4 

Boğulma 2 0,3 2 0,2 

Elektrik akımının etkileri 3 0,5 1 0,3 4 0,4 

Akciğer tüberkülozu, bakteriyolojik veya histolojik teyit hakkında bilgi yok 3 0,5 3 0,3 

Yaralanma, tanımlanmamış 3 0,5 3 0,3 

Tanımlanmamış yöntemlerle kasten kendi kendine zarar verme 2 0,3 1 0,3 3 0,3 

Barsak kanalı habis uru habis uru, tanımlanmamış 2 0,3 1 0,3 3 0,3 

Tanımlanmış diğer bölgeler, belirsiz veya bilinmeyen davranışlı ur 1 0,2 2 0,5 3 0,3 

Ketoasidozla birlikte Diabettis Mellitus 2 0,3 1 0,3 3 0,3 

Bunama, tanımlanmamış 2 0,3 1 0,3 3 0,3 

Epilepsi, tanımlanmamış 3 0,5 3 0,3 

Akut böbrek yetmezliği, tanımlanmamış 3 0,5 3 0,3 

Kafanın tanımlanmamış yaralanması 3 0,8 3 0,3 

Uyluk kemiği boyun kırığı 3 0,5 3 0,3 

Asma, boğma ve boğulma yolu ile kasten kendine zarar verme 3 0,5 3 0,3 

Diğer ve tanımlanmamış ateşli silah ile kasten kendine zarar verme 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Özofagus habis uru, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Rektum habis uru 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Derinin habis uru tanımlanmamış 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Endometriyum habis uru 2 0,5 2 0,2 

Döl yatağı habis uru tanımlanmamış kısım 2 0,5 2 0,2 

İdrar torbası habis uru tanımlanmamış 2 0,3 2 0,2 

Beyin habis uru, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Habis ur, bölge belirtilmemiş 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Hodgkin dışı tanımlanmamış lenfoma 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Kemik ve eklem kıkırdağı belirsiz veya bilinmeyen davranışlı uru 1 0,2 1 0,3 2 0,2 


Böbrek komplikasyonuyla birlikte Diabettis Mellitus 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Tanımlanmamış zeka gerilikleri 1 0,2 1 0,3 2 0,2 


Kalp kapak hastalığı tanımlanmamış 2 0,5 2 0,2 

Kardiyomegali 2 0,3 2 0,2 

Beyin aterosklerozu 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Karın aortu anevrizması, yırtılmamış 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Tromboanjitis obliterans [Buerger] 2 0,3 2 0,2 

Amfizem, tanımlanmamış 2 0,3 2 0,2 

Peptik ülser, kronik veya tanımlanmamış, kanam veya delinme yok 2 0,3 2 0,2 

Karaciğer alkolik sirozu 3 0,5 3 0,3 

Tanımlanmamış vücut bölgesinin yanığı, derecesi tanımlanmamış 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Bir seviyeden diğerine düşme tanımlanmamış yer 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Düşme tanımlanmamış tanımlanmamış yer 1 0,2 1 0,3 2 0,2 

Tanımlanmamış faktöre maruz kalma 2 0,3 2 0,2 

Bakterisel tanımlanmamış gıda zehirlenmesi 1 0,3 1 0,1 

Akut poliyomiyelit, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

77




Cinsiyet 




Akut hepatit B, delta etkeni olmadan, karaciğer komasız 1 0,2 1 0,1 

Enfeksiyon diğer ve tanımlanmamış hastalıklar 1 0,2 1 0,1 

Dişeti habis uru, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Nazofarenk habis uru, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Sigmoid habis uru 1 0,2 1 0,1 

Rektosigmoid bağlantı habis uru 1 0,2 1 0,1 

Omurga kemikleri habis uru 1 0,2 1 0,1 

Bağ ve yumuşak doku, habis uru tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Serviks uteri habis uru, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Kadın genital organı habis uru, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Testis habis uru 1 0,2 1 0,1 

Böbrek habis uru, böbrek pelvisi hariç 1 0,2 1 0,1 

Gögüs kanseri 1 0,3 1 0,1 

Hodgkin hastalığı, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Multipl miyelom 1 0,3 1 0,1 

Kronik lenfositik lösemi 1 0,2 1 0,1 

Akut lösemi, tanımlanmamış hücre tipli 1 0,2 1 0,1 

Omurga kemikleri belirsiz veya bilinmeyen davranışlı uru 2 0,3 2 0,2 

Karaciğer, safra kesesi ve safra yolları belirsiz veya bilinmeyen davranışlı uru 1 0,2 1 0,1 

Talasemi, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Aplastik tanımlanmamış anemi 1 0,3 1 0,1 

Agranulositoz 1 0,2 1 0,1 

Tirotoksikoz, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

İnsulin-bağımlı diyabetes mellitus 1 0,2 1 0,1 

Diyabetes mellitus, periferik dolaşım komplikasyonuyla birlikte 1 0,3 1 0,1 


Şişmanlık 1 0,2 1 0,1 

Saf hiperkolesterolemi 1 0,2 1 0,1 

Bağımlılık sendromu 1 0,2 1 0,1 

Tanımlanmamış organik olmayan psikozlar 1 0,3 1 0,1 

Ağır strese karşı tepki, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Ensefalit, miyelit ve ensefalomiyelit; tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Sinir sisteminin diğer tanımlanmış dejeneratif hastalıkları 1 0,3 1 0,1 

Multipl skleroz 1 0,2 1 0,1 

Süt çocuğu beyin palsi, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Hemipleji, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Tetrapleji, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Paralitik sendrom, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Romatizmal kalp hastalığı, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

İkincil hipertansiyon, iç salgı bozuklukları sonucu gelişen 1 0,3 1 0,1 

Akciğer embolisi, akut kor pulmonale ile birlikte 1 0,2 1 0,1 

Perikard hastalığı, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Aort (kapağı) darlığı 1 0,2 1 0,1 

Kalp aritmi, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Kalp hastalığı, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

İntraserebral kanama, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

78




Cinsiyet 



Hipertansif ensefalopati 1 0,3 1 0,1 

Tanımlanmamış arterlerin emboli ve trombozu 1 0,2 1 0,1 

Budd-Chiari sendromu 1 0,3 1 0,1 

Pnömokonyoz, tanımlanmış 1 0,2 1 0,1 


Mide ülseri, akut veya kronik olarak tanımlanmamış, kanama 

veya delinme yok 1 0,2 1 0,1 

Peptik ülser, kronik veya tanımlanmamış, delinme mevcut 1 0,2 1 0,1 

Bağırsağın akut damarsal bozuklukları 1 0,2 1 0,1 

Barsak tıkanması, diğer ve tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 


Kronik hepatit, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Safra kesesi taşı, kolesistit olmadan 1 0,2 1 0,1 

Kolanjit 1 0,3 1 0,1 

Sindirim sistemi hastalığı, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Romatoid artrit, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Gut, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Wegener granulomatozu 1 0,2 1 0,1 

Kas bozukluğu, tanımlanmamış 1 0,2 1 0,1 

Osteoporoz, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Akut tübülo-intersitisyel nefrit 1 0,3 1 0,1 

Kronik böbrek yetmezliği, diğer 1 0,2 1 0,1 

Böbrek ve üreter bozuklukları, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Prostat hiperplazisi 1 0,2 1 0,1 

Memede tanımlanmamış kitle 1 0,2 1 0,1 

Eklampsi, geliştiği dönemi tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Aort ve mitral kapakların doğuştan bozuk oluşumu,tanımlanmamı 1 0,2 1 0,1 

Periferik damarsal sistemin doğuştan bozuk oluşumu,tanımlanma 1 0,3 1 0,1 

Solunum durması 1 0,3 1 0,1 


Boyun kırığı, tanımlanmamış kısım 1 0,2 1 0,1 

Ayak kırığı tanımlanmamış 1 0,3 1 0,1 

Tanımlanmamış kısmın tanımlanmamış donuğu 1 0,2 1 0,1 

Eroin 1 0,2 1 0,1 

Sıcak çarpması ve güneş çarpması 1 0,2 1 0,1 


Kalp ve damarsal protezleri, implantları ve greftlerine bağlı diğer 

komplikasyonlar 1 0,2 1 0,1 

İlaç veya tıbbi maddenin tanımlanmamış ters etkisi 1 0,2 1 0,1 

Bina veya diğer yapılardan veya bunlardan dışarı düşme, tanımlanmamış 

yer 1 0,2 1 0,1 

Bıçak, kılıç veya kama, tanımlanmamış yer 1 0,2 1 0,1 

Diğer gaz ve buharlarla kazaen zehirlenme, tanımlanmamış yer 1 0,2 1 0,1 

Tanımlanmamış yöntemlerle saldırma 1 0,2 1 0,1 

Azalmış hareket 1 0,3 1 0,1 

Toplam 579 100,0 376 100,0 955 100,0 

Kayıp Gözlem 26 (% 2.7) 

79

Tablo 5.60 5 Yaş Üzeri Yetişkinlerde Cinsiyet ve Doktor Tanısına Göre Saptanan İlk 

10 Temel Ölüm Nedeninin Dağılımı 


Cinsiyet 





Bronş veya akciğer habis uru tanımlanmamış 49 8,5 7 1,9 56 5,9 








Kronik iskemik kalp hastalığı, tanımlanmamış 17 2,9 4 1,1 21 2,2 


Sözel otopsi sonuçlarına göre yetişkin ölümlüğünde, Türkiye genelinde ölüm nedenler arasında 

ilk sırada % 12,5 ile hipertansiyon gelmektedir. Akut miyokard enfartüs ikinci sırada (% 9,6), akciğer 

CA üçüncü sırada yer almaktadır (% 5,9). Kadınlarda da birinci ölüm nedeni % 17,0 ile hipertansiyondur. 

Bunu % 8,0 ile Akut miyokard enfaktüsü (MI), % 5,1 ile diyabetes mellitus takip etmektedir. 

Erkeklerde ise en önemli ölüm nedeni % 10,7 ile MI’dır. Hipertansiyon (% 9,5), akciğer CA (% 

8,5), kardiyovasküler hastalık (% 6,2) erkekler arasında saptanan diğer ölüm nedenleridir (Tablo 

5.60). 

80


Göre Temel Ölüm Nedenlerinin Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel O- 

topsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Cinsiyet 






Bronş veya akciğer habis uru, tanımlanmamış 32 9,3 5 2,6 37 6,9 

Kardiyovasküler hastalık tanımlanmamış 22 6,4 10 5,2 32 6,0 






Kronik iskemik kalp hastalığı, tanımlanmamış 13 3,8 13 2,4 


Yaşlılık 3 0,9 7 3,7 10 1,9 



Konjestif kalp yetmezliği 6 1,7 2 1,0 8 1,5 



Astım, tanımlanmamış 1 0,3 6 3,1 7 1,3 


Karaciğer,habis uru, tanımlanmamış 4 1,2 2 1,0 6 1,1 





Pankreas habis uru tanımlanmamış 3 0,9 2 1,0 5 0,9 



Tanımlanmamış beyin arterin tıkanıklık ve darlığı 4 2,1 4 0,7 

Safra kesesi habis uru, tanımlanmamış 3 1,6 3 0,6 

Meme habis uru, tanımlanmamış 3 1,6 3 0,6 


İnsulin-bağımlı olmayan diyabetes mellitus 1 0,3 2 1,0 3 0,6 

Parkinson hastalığı 2 0,6 1 0,5 3 0,6 

Uyluk kemiği boyun kırığı 3 0,9 3 0,6 



Tanımlanmamış yöntemlerle kasten kendi kendine zarar verme 2 0,6 2 0,4 

Diğer ve tanımlanmamış ateşli silah ile kasten kendine zarar verme 1 0,6 1 0,5 2 0,4 

Akciğer tüberkülozu, bakteriyolojik veya histolojik teyit bilgi yok 2 0,6 2 0,4 

Rektum habis uru 1 0,3 1 0,5 2 0,4 

Barsak habis uru, tanımlanmamış 2 0,6 2 0,4 

Larenks habis uru, tanımlanmamış 2 0,6 2 0,4 


İdrar torbası habis uru, tanımlanmamış 2 0,6 2 0,4 

Tanımlanmış diğer bölgeler, belirsiz veya bilinmeyen davranışlı uru 2 1,0 2 0,4 

Böbrek komplikasyonuyla birlikte Diabettis Mellitus 1 0,3 1 0,5 2 0,4 


Karın aortu anevrizması, yırtılmamış 1 0,3 1 0,5 2 0,4 

81




Cinsiyet 



Amfizem, tanımlanmamış 2 0,6 2 0,4 

Peptik Ülser,Akut veya kronik olarak tanımlanmamış, kanama veya 

delinme yok 2 0,6 2 0,4 


Asma, boğma ve boğulma yolu ile kasten kendine zarar verme 2 0,6 2 0,4 


Bakterisel tanımlanmamış gıda zehirlenmesi 1 0,5 1 0,2 

Akut poliyomiyelit, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Akut hepatit B, delta etkeni olmadan, karaciğer komasız 1 0,3 1 0,2 

Lazofarenks habis uru tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Özofagus habis uru, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Sigmoid habis uru 1 0,3 1 0,2 

Rektosigmoid bağlantı habis uru 1 0,3 1 0,2 

Deri habis uru, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Bağ ve yumuşak doku, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Serviks uteri habis uru, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Döl yatağı habis uru, tanımlanmamış kısım 1 0,5 1 0,2 

Testis habis uru 1 0,3 1 0,2 

Böbrek habis uru, böbrek pelvisi hariç 1 0,3 1 0,2 

Hodgkin dışı tanımlanmamış lenfoma 1 0,3 1 0,2 

Multipl miyelom 1 0,5 1 0,2 


Karaciğer, safra kesesi ve safra yolları belirsiz veya bilinmeyen 

davranışlı uru 1 0,3 1 0,2 

Kemik ve eklem kıkırdağı belirsiz veya bilinmeyen davranışlı uru 1 0,3 1 0,2 

Talasemi, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Aplastik tanımlanmamış anemi 1 0,5 1 0,2 

Agranulositoz 1 0,3 1 0,2 

Ketoasidozla birlikte Diabettis Mellitus 1 0,3 1 0,2 


Bunama, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Ağır strese karşı tepki, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Tanımlanmamış zeka gerilikleri 1 0,3 1 0,2 

Menenjit, tanımlanmamış 0,0 1 0,5 1 0,2 

Ensefalit, miyelit ve ensefalomiyelit; tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Multipl skleroz 1 0,3 1 0,2 

Hemipleji, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Paralitik sendrom, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Romatizmal kalp hastalığı, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Aort (kapağı) darlığı 1 0,3 1 0,2 

Kalp kapak hastalığı tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 


Kalp hastalığı, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Beyin aterosklerozu 1 0,3 1 0,2 

Hipertansif ensefalopati 1 0,5 1 0,2 


Tanımlanmamış arterlerin emboli ve trombozu 1 0,3 1 0,2 

Budd-Chiari sendromu 1 0,5 1 0,2 

82




Cinsiyet 




Barsağın akut damarsal bozuklukları 1 0,3 1 0,2 

Barsak tıkanması, diğer ve tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 


Kronik hepatit, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Safra kesesi taşı, kolesistit olmadan 1 0,3 1 0,2 

Kolanjit 1 0,5 1 0,2 

Gastrointestinal kanama, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Sindirim sistemi hastalığı, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Romatoid artrit, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Gut, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Wegener granulomatozu 1 0,3 1 0,2 

Kas bozukluğu, tanımlanmamış 1 0,3 1 0,2 

Osteoporoz, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Akut tübülo-intersitisyel nefrit 1 0,5 1 0,2 


Kronik böbrek yetmezliği, diğer 1 0,3 1 0,2 

Prostat hiperplazisi 1 0,3 1 0,2 

Periferik damarsal sistemin doğuştan bozuk oluşumu, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Solunum durması 1 0,5 1 0,2 


Boyun kırığı, tanımlanmamış kısım 1 0,3 1 0,2 

Ayak kırığı tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Eroin 1 0,3 1 0,2 

Bina veya diğer yapılardan veya bunlardan dışarı düşme, tanımlanmamış yer 1 0,3 1 0,2 

Bir seviyeden diğerine düşme tanımlanmamış yer 1 0,3 1 0,2 

Düşme tanımlanmamış, tanımlanmamış yer 1 0,3 1 0,2 

Bıçak, kılıç veya kama, tanımlanmamış yer 1 0,3 1 0,2 

Diğer gaz ve buharlarla kazaen zehirlenme, tanımlanmamış yer 1 0,3 1 0,2 

Tanımlanmamış yöntemlerle saldırma 1 0,3 1 0,2 

Azalmış hareket 1 0,5 1 0,2 

Toplam 345 100,0 191 100,0 536 100,0 

Kayıp Gözlem 17 (%3.1) 

83

Tablo 5.62 Türkiye Kentsel Bölge’de 5 Yaş Üzeri Yetişkinlerde Cinsiyet ve Doktor 

Tanısına Göre İlk 10 Temel Ölüm Nedeninin Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel 

Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Cinsiyet 

Kentsel erkek kadın Toplam 





Kardiyovasküler hastalık tanımlanmamış 22 6,4 10 5,2 32 6,0 






Kronik iskemik kalp hastalığı, tanımlanmamış 13 3,8 13 2,4 


Yaşlılık 3 0,9 7 3,7 10 1,9 

Sözel otopsi sonuçlarına göre 5 yaş üzeri ölüm nedenleri arasında kentsel alanda ilk sırada hipertansiyon 

(%12,3) daha sonra MI (% 9,1) ve trakea, bronş ve akciğer habis uru (% 6,9) gelmektedir. 

Kadınlarda birinci neden % 15,7 ile hipertansiyondur, bunu % 7,3 ile MI, % 5,8 ile diyabetes mellitus 

takip etmektedir. Kadınlarda diğer ölüm nedenleri sırasıyla % 5,2 ile kardiyovasküler hastalık, % 4,2 

ile mide kanseri, % 3,1 ile kronik obstruktif akciğer hastalığı ve genel ve tanımlanmamış 

ateroskleroz’dür. Erkeklerde ise en önemli ölüm nedeni % 10,4 ile hipertansiyondur. İkinci sırada 

%10,1 ile MI gelmektedir. Üçüncü sırada trakea, bronş ve akciğer habis uru gelmektedir (% 9,3) 

(Tablo 5.62). DİE 1999 yılı ölüm istatistiklerine göre (39) 5 yaş üzeri erkeklerde % 28,2 ile diğer kalp 

hastalıkları birinci sırada, % 7,0 ile İskemik kalp hastalıkları ikinci sırada, % 6,9 ile solunum sisteminin 

diğer hastalıkları üçüncü sırada gelmektedir. DİE verilerine göre kadınlarda 5 yaş üzeri ölüm nedenlerinde 

% 25,3 ile kalbin diğer hastalıkları, % 7,0 ile serebrovasküler hastalıklar gelmektedir. 

Tablo 5.63’de sözel otopsi sonuçlarına göre kırsal alanda 5 yaş üzeri erkek ve kadınlarda ö- 

lüm nedenlerinin dağılımı Tablo 5.64’de ise ilk 10 sırada yer alan ölüm nedenlerinin dağılımı verilmektedir. 

84




Cinsiyet 






Kronik Obstrüktif Akc.hast. 18 7,7 3 1,6 21 5,0 









Kronik iskemik kalp hastalığı, tanımlanmamış 4 1,7 4 2,2 8 1,9 


Yaşlılık 3 1,3 4 2,2 7 1,7 


Karaciğer habis uru, tanımlanmamış 3 1,3 2 1,1 5 1,2 




Elektrik akımının etkileri 3 1,3 1 0,5 4 1,0 




Tanımlanmamış beyin arterin tıkanıklık ve darlığı 3 1,3 1 0,5 4 1,0 


Gastrointestinal kanama, tanımlanmamış 2 0,9 1 0,5 3 0,7 


Meme habis uru, tanımlanmamış 3 1,6 3 0,7 





Beyin habis uru, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,5 2 0,5 

Boğulma 2 0,9 2 0,5 

Bunama, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,5 2 0,5 

Diyabetes mellitus, ketoasidozla birlikte 1 0,4 1 0,5 2 0,5 

Endometriyum habis uru 2 1,1 2 0,5 

Habis ur, bölge belirtilmemiş 1 0,4 1 0,5 2 0,5 


Larenks habis uru, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,5 2 0,5 

Parkinson hastalığı 2 0,9 2 0,5 


Tanımlanmamış faktöre maruz kalma 2 0,9 2 0,5 

Tanımlanmamış vücut bölgesinin yanığı derecesitanımlanmamış 1 0,4 1 0,5 2 0,5 

85




Cinsiyet 



İnsulin-bağımlı olmayan diyabetes mellitus 2 1,1 2 0,5 

Akciğer embolisi, akut kor pulmonale ile birlikte 1 0,4 1 0,2 

Akciğer tüberkülozu, bakteriyolojik veya histolojik teyit hakkında 

bilgi verilmemiş 1 0,4 1 0,2 


Akut lösemi, tanımlanmamış hücre tipli 1 0,4 1 0,2 

Aort ve mitral kapakların doğuştan bozuk oluşumu, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,2 

Asma, boğulma ve boğma ile kasten kendine zarar verme 1 0,4 1 0,2 


Barsak kanalı habis uru, tanımlanmamış kısım 1 0,5 1 0,2 

Bağımlılık sendromu 1 0,4 1 0,2 


Beyin aterosklerozu 1 0,5 1 0,2 

Bir seviyeden diğerine düşme, tanımlanmamış yer 1 0,5 1 0,2 

Böbrek ve üreter bozuklukları, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Deri habis uru, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Diyabetes mellitus, periferik dolaşım komplikasyonuyla birlikte 1 0,5 1 0,2 

Dişeti habis uru, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,2 

Döl yatağı habis uru, tanımlanmamış kısım 1 0,5 1 0,2 

Düşme tanımlanmamış, tanımlanmamış yer 1 0,5 1 0,2 

Eklampsi, geliştiği dönemi tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Enfeksiyon diğer ve tanımlanmamış hastalıklar 1 0,4 1 0,2 


Gögüs kanseri 1 0,5 1 0,2 

Hodgkin dışı tanımlanmamış lenfoma 1 0,5 1 0,2 

Hodgkin hastalığı, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,2 

Kadın genital organı habis uru, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Kalp aritmi, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,2 

Kalp kapak hastalığı, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Kalp ve damarsal protezleri, implantları ve greftlerine bağlı diğer 

komplikasyonlar 1 0,4 1 0,2 



Kemik ve eklem kıkırdağı belirsiz veya bilinmeyen davranışlı uru 1 0,5 1 0,2 

Kronik lenfositik lösemi 1 0,4 1 0,2 

Memede tanımlanmamış kitle 1 0,4 1 0,2 


Mide ülseri, akut veya kronik olarak tanımlanmamış, kanama veya 

delinme yok 1 0,4 1 0,2 


Omurga kemikleri habis uru 1 0,4 1 0,2 

Peptik ülser, kronik veya tanımlanmamış, delinme mevcut 1 0,4 1 0,2 

Perikard hastalığı, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,2 

Pnömokonyoz, tanımlanmış 1 0,4 1 0,2 

Saf hiperkolesterolemi 1 0,4 1 0,2 

Safra kesesi habis uru 1 0,5 1 0,2 

86




Cinsiyet 




Sinir sisteminin diğer tanımlanmış dejeneratif hastalıkları 1 0,5 1 0,2 


Süt çocuğu beyin palsi, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Sıcak çarpması ve güneş çarpması 1 0,4 1 0,2 

Tanımlanmamış kısmın tanımlanmamış donuğu 1 0,4 1 0,2 

Tanımlanmamış organik olmayan psikozlar 1 0,5 1 0,2 

Tanımlanmamış yöntemlerle kasten kendine zarar verme 1 0,5 1 0,2 

Tanımlanmamış zeka gerilikleri 1 0,5 1 0,2 

Tanımlanmış diğer bölgeler, belirsiz veya bilinmeyen davranışlı ur 1 0,4 1 0,2 

Tetrapleji, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

Tirotoksikoz, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 



Özofagus habis uru, tanımlanmamış 1 0,5 1 0,2 

İkincil hipertansiyon, iç salgı bozuklukları sonucu gelişen 1 0,5 1 0,2 

İlaç veya tıbbi maddenin tanımlanmamış ters etkisi 1 0,4 1 0,2 

İnsulin-bağımlı diyabetes mellitus 1 0,4 1 0,2 

İntraserebral kanama, tanımlanmamış 1 0,4 1 0,2 

Şişmanlık 1 0,4 1 0,2 

Toplam 234 100,0 185 100,0 419 100,0 


Göre İlk 10 Temel Ölüm Nedeninin Dağılımı (UHY-ME Çalışması Sözel O- 

topsi Araştırması, Türkiye, 2003) 

Cinsiyet 






Kronik Obstrüktif Akc.hast. 18 7,7 3 1,6 21 5,0 









Sözel otopsi sonuçlarına göre, Türkiye kırsal alanda, 5 yaş üzeri grupta hipertansiyon % 12,6 

ile ilk sırada yer almaktadır. Daha sonra % 10,3 ile MI ve % 5,3 ile kardiyovasküler hastalık gelmektedir. 

Kadınlarda birinci ölüm nedeni % 18,4 ile hipertansiyondur. Kadın ölüm nedenleri arasında 

87

ikinci sırayı % 8,6 ile MI, üçüncü sırayı ise % 5,9 ile alzheimer almaktadır. 5 yaş üzeri erkekler arasında 

en önemli ölüm nedeni MI’dır. (%11,5). İkinci ölüm nedeni % 8,1 ile hipertansiyondur. Bunu % 

7,7 ile kronik obstruktif akciğer hastalığı izlemektedir. Akciğer CA (%7,3), diabetes mellitus (% 3,4) 

ve trafik kazaları (% 3,0) erkeklerde yetişkin ölümlüğü arasında yer alan diğer nedenlerdir (Tablo 

5.64). DİE 2000 yılı ölüm istatistiklerine göre (40), 5 yaş üstü yetişkin kadınlarda diğer kalp hastalıkları 

% 27,5 olarak bildirilirken, erkeklerde aynı yaş grubunda bu oran % 23,6 olarak saptanmıştır. 

Serebrovasküler olayların değerlendirilmesinde ise 5 yaş üstü yetişkin kadınlarda % 8,9 oranında 

serebrovasküler olay bildirilirken, erkeklerde bu oran 6,9 olarak belirlenmiştir. 

5.3 Sözel Otopsi Yönteminin Geçerliliği 

Sözel otopsi çalışmasının geçerlilik analizleri pretest aşamasında olduğu gibi hastane kayıtları 

ile karşılaştırılarak yapılmıştır. Bu çalışmada hastane ölümü olarak 327 ölüm tespit edilmiştir. Bu 

ölümlerin 255’inin hastane kayıtlarına ulaşılmıştır. Hastanede gerçekleşen ölümlerin 15’i 0-28 gün 

bebek ölümü, 15’i 29 gün- 5 yaş çocuk ölümü ve 225’i 5 yaş üzeri yetişkin ölümleridir. 

5.3.1 0-28 Günlük Bebek Ölümleri 

Son bir yıl içerisinde kentsel ve kırsal alanda toplam 35 tane 0-28 gün bebek ölümü saptanmıştır. 

Bu bebeklerin % 57,1’inin (20) ölümünün hastanede gerçekleşmiş olduğu görülmüştür. 20 

hastane ölümünden 15’ine ulaşılabilmiştir. 5 ölümün hastane kayıtları tespit edilememiştir. Sözel o- 

topsi uygulaması sonucu doktorun koyduğu tanılar ile hastane kayıtlarından elde edilen tanıların karşılaştırması 

Tablo 5.65’de sunulmaktadır. 

88

Tablo 5.65 0-28 Günlük Bebeklerde Doktor Tanısına Göre Saptanan Temel Ölüm Nedenlerinin 

Hastane Kayıtlarından Saptanan Temel Ölüm Nedenleri ile Karşılaştırılması 


Doktor 

Tanısına 

Göre 

Menenjit ARDS 

Asfiksi 

Hastane Kayıtlarına Göre Temel Ölüm Nedeni 

Konjenital 

Beyin 

Fetal 

Neonatal 

DIC 

kalp 

Pnömoni Pnömotoraks Prematurite Toplam 

Kanaması Distosi 

sepsis 

hastalığı 

ARDS 3 3 

Asfiksi 1 1 

Doğum 

Travması 

1 1 2 

DIC 1 1 

Fetal Distosi 1 1 

Konjenital 

kalp hastalığı 

Neonatal 

Sepsis 

1 1 

1 1 2 

Pnömoni 1 1 

Pnömotoraks 1 1 

Prematurite 2 2 

TOPLAM 1 3 2 1 1 1 1 1 1 1 2 15 

Tablo 5.65’de görüldüğü üzere, 15 ölümün 12’sinde sözel otopsi sonucu doktor tanısı ile hastane 

kayıtlarından elde edilen tanıların birbiriyle uyumlu olduğu görülmektedir. Bir ölüme sözel otopsi 

sonucu hekim tarafından neonatal sepsis tanısı konulurken, hastane kayıtlarında bu ölümün menenjit 

tanısı aldığı görülmektedir. Bir diğer ölümde ise hekim tarafından doğum travması tanısı konulurken, 

bu ölümün hastane kaydı beyin kanamasıdır. Bir başka ölümde, yine hekim tarafından doğum 

travması tanısı konulurken, hastane kaydı asfiksidir. Sözel otopsinin geçerliliğini test etmek amacıyla 

analizlerin en az 10 olgunun saptanabildiği ölüm nedenleri için uygulanmasının doğru olacağı düşünülmektedir. 

Hastalıklar farklı dağılımlar gösterdikleri ve sayılar yeterli olmadığı için bu grupta her 

bir hastalık için ayrı ayrı sensitivite ve spesifite değerlendirmesi yapılamamıştır. Tanılar arasındaki 

geçerliliğin yüksek olması, sözel otopsi hekimlerine yöntem kısmında açıklandığı üzere, listeler halinde 

anketör el kitabında verilen ve eğitimler sırasında SEARCH tarafından geliştirilen standart kriterlerin 

vurgulanması olabilir. Sözel otopsi yönteminin varsayımlarından bir diğeri, hastalıkların birbirinden 

ayırıcı, benzer olmayan belirti ve bulgulara sahip olmasıdır. Yapılan çalışmalarda kızamık, 

pnömoni, prematurite, diyare gibi hastalıklar için yöntemin tanı koymadaki doğruluğu oldukça iyi 

saptanmıştır. Oysa bu grupta sıtma, menenjit, tüberküloz gibi hastalıklarda duyarlılık ve seçicilik değerleri 

daha düşük düzeylerdedir. Nitekim bu araştırmada da menenjit ve beyin kanaması ve asfiksi 

tanılarından birtanesi sözel otopsi ile tanı konamayan hastalıklardır. Diğer uyumlu tanıların elde edildiği 

hastalıklar birbirinden farklı belirti ve bulgu veren hastalıklardır. 

89

Birbiri ile benzer belirti ve bulgulara sahip hastalıklar için, olgu sayılarının yeterli olarak alınacağı 

prospektif dizaynda planlanmış çalışmalarda bu belirti ve bulguların daha çok hangi hastalıklar 

için özgül olduğu çalışılmalıdır. 

5.3.2 29 Gün- 5 Yaş Arası Çocuk Ölümleri 

Bu yaş grubunda toplam 68 çocuk ölümü mevcuttur. Hastanede gerçekleşmiş ölüm sayısı ise 

18 (% 26,5) dir. 18 hastane ölümünden 15’inin (% 83,3) hastane kaydına ulaşılmıştır. Tablo 5.66’da 

29 gün-5 yaş ölümlerin sözel otopsi tanısı ve hastane kayıtları ile karşılaştırılması verilmektedir. 

Tablo 5.66 29 Gün- 5 Yaş Arası Çocuklarda Doktor Tanısına Göre Saptanan Temel 

Ölüm Nedenlerinin Hastane Kayıtlarından Saptanan Temel Ölüm Nedenleri 

ile Karşılaştırılması (UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi Araştırması,Türkiye, 2003) 

Doktor Tanısına 

Göre 

Intra 

Kranial 

Kanama 

Sepsis 

Hastane Kayıtlarına Göre Temel Ölüm Nedeni 

Immun 

kanama 

Kızamık 

Konjenital 

kalp 

hastalığı 

Menenjit 

Pnömoni 

Konjenital 

Anomali 

Toplam 

Kızamık 1 1 

Konjenital kalp 

hastalığı 

2 2 

Alt Solunum 

Yolu Enfeksiyonu 

1 1 

Konjenital Anomali 

1 1 

Menenjit 1 1 

Pnömoni 4 4 

Sepsis 4 4 

Intrakranial 

Kanama 

1 1 

Toplam 1 4 1 1 2 1 4 1 15 

29 gün- 5 yaş arası çocuk ölümlerinde de 15 ölümden bir ölüm tanısının hastane kayıtlarında 

yer alan ölüm nedeni ile uyumlu olmadığı saptanmıştır. Bu ölüm nedeni hastane kayıtlarına göre 

immün kan hastalığı olarak belirtilmişken, sözel otopsi doktoruna göre bu ölüm nedeni alt solunum 

yolu enfeksiyonu olarak tanı almıştır. Diğer ölüm nedenlerinin birbirinden ayırıcı, benzer olmayan 

belirti ve bulgulara sahip olması nedeniyle sözel otopsi tanılarının geçerliliğinin yüksek olduğu söylenebilir. 

90

5.3.3 5 Yaş Üzeri Ölümleri 

5 yaş üzeri ölümlerinde toplam 981 ölüm içerisinde hastanede gerçekleşmiş ölüm sayısı 

289’dur (% 29,4). Hastanede gerçekleşmiş 289 ölümden 225’ine ( % 77,9) ulaşılmıştır. 5 yaş üzeri 

ölümlerde çalışmanın bulgularını daha iyi yorumlayabilmek için, ICD-10 kodlama sistemine göre 

kodlanmış hastalıkların dağılımının çok geniş ve yaygın olması nedeni ile geçerlilik analizini yapmak 

mümkün olmamıştır. Bu nedenle ön-testte de uygulandığı ve başlangıç raporunda da belirtildiği üzere 

bu hastalıklardan bazıları gruplandırılmıştır. Doktor tanısına göre gruplandırılan temel nedenler ve 

hastane kayıtlarına göre gruplandırılan temel nedenlerin dağılımı Tablo 5.67’de verilmektedir. 5 yaş 

üzeri hastane ölümleri içerisinde ilk 10 sırada yer alan ve olgu sayısı geçerlilik analizlerini yapmaya 

uygun olan hastalık grupları için geçerlilik analizleri Tablo (5.68-5.76) arasında sunulmaktadır. 

91

Tablo 5.67 

5 Yaş Üzeri Ölümlerde Sözel Otopsi Uygulamaları Sonucu Doktor Tanısına 

Göre Saptanan Gruplandırılmış Temel Ölüm Nedenleri ve Gruplandırılmış 

Temel Hastane Ölüm Nedenlerinin Dağılımı 


Doktor Tanısına Göre 

Temel Neden Sayı Yüzde 

Hastane Kaydına Göre 

Temel Neden Sayı Yüzde 

İSKEMİK KALP HASTALIĞI 33 14,7 İSKEMİK KALP HASTALIĞI 34 15,1 

HİPERTANSİYON 31 13,8 HİPERTANSİYON 30 13,3 

TÜM KANSERLER 27 12,0 TÜM KANSERLER 25 11,1 

MİYOKARD ENFARKTÜSÜ 23 10,2 MİYOKARD ENFARKTÜSÜ 21 9,3 

AKCİĞER KANSERİ 17 7,6 AKCİĞER KANSERİ 20 8,9 

KRONİK OBSTRUKTIF AKCİĞER HASTALIĞI 17 7,6 KRONİK OBSTRUKTIF AKCİĞER HASTALIĞI 17 7,6 

DİABETİS MELLİTUS 14 6,2 SEREBROVASKÜLER OLAY 12 5,3 

SEREBROVASKÜLER OLAY 13 5,8 DİABETİS MELLİTUS 9 4,0 

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ 6 2,7 KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ 7 3,1 

SİROZ 6 2,7 SİROZ 6 2,7 

TRAFİK KAZASI 4 1,8 TRAFİK KAZASI 4 1,8 

TRAVMA 3 1,3 SEPSİS 4 1,8 

GİS KANAMA 3 1,3 GİS KANAMA 3 1,3 

SEPSİS 3 1,3 PNÖMONİ 3 1,3 

PNÖMONİ 2 0,9 KALP YETMEZLIĞI 3 1,3 

CİNAYETE BAĞLI ÖLÜM 2 0,9 TRAVMA 2 0,9 

İNTİHARA BAĞLI ÖLÜM 2 0,9 İNTİHARA BAĞLI ÖLÜM 2 0,9 

TÜBERKÜLOZ 2 0,9 KOLELISTİT 2 0,9 

AKCİĞER EMBOLİSI 1 0,4 MENENJIT 2 0,9 

ALKOLİK SİROZ 1 0,4 KAPAK HASTALIĞI 2 0,9 

ALZEHEIMER 1 0,4 AKCİĞER EMBOLİSİ 1 0,4 

ANEMİ 1 0,4 CİNAYETE BAĞLI ÖLÜM 1 0,4 

BESİN ZEHİRLENMESİ 1 0,4 TÜBERKÜLOZ 1 0,4 

BUDCHIARI 1 0,4 AKCİĞERDE ÖDEM 1 0,4 

EKLAMPSİ 1 0,4 ALTSOLUNUM YOLU ENFEKSİYONU 1 0,4 

EPILEPSI 1 0,4 ANEMİ 1 0,4 

EROİNE BAĞLI ÖLÜM 1 0,4 BESİN ZEHİRLENMESİ 1 0,4 

KALP YETMEZLİĞİ 1 0,4 BUDCHIARI 1 0,4 

KOLESİSTİT 1 0,4 EKLAMPSİ 1 0,4 

LENFOMA 1 0,4 EPILEPSI 1 0,4 

LÖSEMİ 1 0,4 EROİNE BAĞLI ÖLÜM 1 0,4 

MENENJİT 1 0,4 LENFOMA 1 0,4 

WEGENER 1 0,4 LÖSEMİ 1 0,4 

DEBILITE 1 0,4 WEGENER 1 0,4 

SPASTİK PARALİZİ 1 0,4 ŞİZOFRENİ 1 0,4 

KRONİK KALP HASTALIĞI 1 0,4 

SPASTİK PARALİZİ 1 0,4 

Toplam 225 100,0 Toplam 225 100,0 

92


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Tüm Kanser Vakaları) 



Kanser 

Diğer Tanılar 

Toplam 

Hastane Kayıtlarına Göre 

Kanser Diğer Tanılar 

23 4 

2 196 

25 200 

Toplam 

27 

198 

225 

Kanserler için doktor tanısı referans test hastane kayıtlarına göre değerlendirildiğinde duyarlılığı 

% 92,0, seçiciliği % 98,0 olarak saptanmıştır. 


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi (Akciğer CA) 



Akciğer Kanseri 


Toplam 


Akciğer Kanseri Diğer Tanılar 

15 2 

5 203 

20 205 

Toplam 

17 

208 

225 

Akciğer kanseri için doktor tanısı referans test hastane kayıtlarına göre değerlendirildiğinde 

duyarlılığı % 75,0 seçiciliği % 99,0 olarak saptanmıştır. 


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (İskemik Kalp Hastalıkları) 



İskemik Kalp Hastalığı 


Toplam 


İskemik Kalp Diğer Tanılar 

Hastalığı 

28 5 

6 186 

34 191 

Toplam 

33 

192 

225 

İskemik kalp hastalıklarına yönelik tarama testi olarak uygulanan sözel otopsi anketine göre 

doktor tanısının duyarlılığı % 82,4 seçiciliği de % 97,4 olarak saptanmıştır. Bir diğer ana hastalık grubu 

Serebrovasküler olayların değerlendirilmesinde ise; 


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (Serebrovasküler Olaylar, SVO) 



SVO 


Toplam 


SVO Diğer Tanılar 

11 2 

1 211 

12 213 

Toplam 

13 

212 

225 

93

Serebrovasküler olaylarda doktor tanısının duyarlılığı % 91,7 olarak değerlendirilirken, seçiciliği 

% 99,1 olarak saptanmıştır. 

Hipertansiyon tanısı değerlendirildiğinde; 

Tablo. 5.72 Sözel Otopsi Uygulamaları Sonucu Saptanan Doktor Tanılarının Hastane 

Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (Hipertansiyon) 

(UHY-ME Çalışması Sözel Otopsi AraştırmasıTürkiye, 2003) 


Hipertansiyon 


Toplam 


Hipertansiyon Diğer Tanılar 

29 2 

1 193 

30 195 

Toplam 

31 

194 

225 

Hipertansiyon tanısı alma durumunda doktor tanısının hastane kayıtlarında yer alan tanıya göre 

duyarlılığı % 96,7 olarak değerlendirilirken, seçiciliği % 99,0 olarak saptanmıştır. 


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (Diabetes Mellitus) 



Diabetes Mellitus 


Toplam 


Diabetes Diğer Tanılar 

Mellitus 

9 5 

- 211 

9 216 

Toplam 

14 

211 

225 

Diabetes Mellitus tanısı alma durumunda sözel otopsiye göre doktor tanısının hastane kayıtlarında 

yer alan tanıya göre duyarlılığı % 100 olarak değerlendirilirken, seçiciliği % 97,7 olarak saptanmıştır. 

Kronik böbrek yetmezliği tanısı alma durumunun duyarlılık ve seçiçililikleri Tablo 5.74’de 

sunulmaktadır. 


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (Kronik Böbrek Yetmezliği, KBY) 



KBY 


Toplam 


KBY Diğer Tanılar 

5 1 

2 217 

7 218 

Toplam 

6 

219 

225 

94

Kronik böbrek yetmezliği tanısı alma durumunda doktor tanısının hastane kayıtlarında yer a- 

lan tanıya göre duyarlılığı % 71,4 olarak değerlendirilirken, seçiciliği % 99,5 olarak saptanmıştır. 

Kronik obsturüktif akciğer hastalığına (KOAH) ait karşılaştırmalar Tablo 5.75’de verilmektedir. 


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (Kronik Obstrüktif Akçiğer Hastalığı- 

KOAH) 



KOAH 


Toplam 


KOAH Diğer Tanılar 

17 - 

- 208 

17 208 

Toplam 

17 

208 

225 

Duyarlılık % 100, seçicilik ise % 100,0 olarak saptanmıştır. 


Kayıtlarına Göre Değerlendirilmesi, (Miyokard Enfaktüsü-MI) 



MI 


Toplam 


MI Diğer Tanılar 

20 3 

1 201 

21 204 

Toplam 

23 

202 

225 

MI tanısı alma durumunda sözel otopsiye göre doktor tanısının hastane kayıtlarında yer alan 

tanıya göre duyarlılığı % 95,2 olarak değerlendirilirken, seçiciliği % 98,5 olarak saptanmıştır (Tablo 

5.76). 

Yukarıda sunulduğu üzere yetişkin ölümlerinde önemli ölüm nedenlerinden olan ve sayıları 

geçerlilik analizleri yapmaya uygun olan hastalıklar için yapılan geçerlilik analizlerinde, sözel otopsi 

anketi yardımıyla konulan tanıların hastane kayıtları ile karşılaştırılması sonucu, duyarlılık ve seçiciliklerinin 

oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Benzer sonuçlar sözel otopsi anketlerinin geçerliliğini 

test etmek amacıyla Ağustos 2002 tarihinde yapılan ön test sonuçlarıyla uyumluluk göstermektedir. 

95

SONUÇ VE ÖNERİLER 

Toplumdaki ölüm hızlarının ve ölüm nedenlerinin bilinmesi gerek koruyucu ve gerekse tedavi 

edici hizmetlerin planlanmasında ve yerine getirilmesinde son derece büyük bir önem taşımaktadır. 

Politika belirleyiciler ölümle ilgili bilgileri genellikle gelecek dönemdeki faaliyetleri planlamak amacıyla 

kullanırlar, fakat bu kayıtlar karar veren kişileri yeterli derecede bilgilendirme de genellikle detay 

ve güvenilirlik açısından eksiktir. Böylece alınan kararlar genellikle yetersiz veriye dayandırılarak 

yapılır. 

Öncelikle ülke düzeyinde ölüm hızları ve nedenlerinin saptanmasında kullanılacak verilerin 

tam, doğru ve sürekli biçimde toplanması gereklidir. Bu nedenle özellikle sağlık elemanları tarafından 

görev bölgelerinde adı geçen olayların eksiksiz kaydedilmesi, kayıtların düzenli tutulup tutulmadığının 

denetlenmesi son derece önemlidir. 

Ölüm istatistiklerinin eksik veya başarısızlıkla toplandığı ülkelerde ise diğer bilgiye ulaşma 

yolları da aranmalıdır. Çünkü mortalite verileri birçok gelişmekte olan ülke için ölümleri engellemede 

ve/veya ortalama yaşam sürelerini uzatmak için yapılan harcamaların belirlenmesinde son derece ö- 

nemlidir. Bu durumun sağlanamadığı durumda kullanılan sözel otopsi yöntemi, bu konudaki güçlükleri 

yenmede bir yöntem olarak düşünülebilir. 

Ulusal Hastalık Yükü hesaplamaları raporunda da belirtildiği üzere ülkemizdeki mortalite istatistikleri 

ile ilgili rakamların gerçeği göstermekten uzak olduğudur. Devlet İstatistik Enstitüsünün 

verileri sadece il ve ilçe merkezleriyle sınırlıdır, üstelik başlıca nedenlere ve seçilmiş 50 nedene göre 

ölümleri yeterince sınıflayamamakta, dolaşım sistemine bağlı hastalıkların çoğunluğunu “kalp hastalıklarının 

diğer şekilleri” gibi bir kategori altında toplamaktadır. Bunun sonucu olarak bir yandan gerçek 

kalp hastalıkları saptanamazken, bir yandan da kalp hastalığı olmayan ölüm nedenlerinin kalp 

hastalığı içerisine katıldığı gözlenmektedir. 

Bu araştırmada özellikle mortalite verilerinin toplanmasında sadece il ve ilçe merkezlerinden 

ölümlerin toplanabildiği, toplanan bilgilerin doğruluğunun ve güvenilirliliğinin irdelenmediği gözlenmiştir. 

Mortalite verilerinin toplanmasında standardizasyonu sağlamak ve kaliteyi yükseltmek için 

gerek duyulan veri ve bilgilerin cinsini, kalitesini ve toplama sıklığını belirleyecek gerekli yönetmelikler 

ve prosedürler yeterli değildir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun Onuncu Bap, I.fasılında 

“mezarlıklar ve ölülerin defni” bölümünde madde 215-222 arasında ve Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi 

Hakkındaki Yönerge de madde 88’de ölü defin ruhsatları ile ilgili kurallardan bahsedilmektedir, 

ancak bunlar verilerin toplanmasında standardizasyonu ve kaliteyi yükseltecek unsurlar içermemekte, 

sadece defin ruhsatlarının kimler tarafından doldurulacağını belirtmekte ve ölüm istatistiklerine gerekli 

özen ve hassasiyetin gösterilmesi gerektiği belirtilmektedir. Ölüm istatistiklerine gösterilecek gerek- 

96

li özen ve hassasiyet açık değildir. Bu maddelerde defin ruhsatlarının kimler tarafından verileceği, 

defin ruhsatında ölünün adı, soyadı, yaşı, hüviyeti, adresi, ölümün vuku bulduğu yer, ölüm tarihi ve 

ölüm nedeni açıklıkla kaydedilmelidir denmektedir. Ancak ölüm nedeni olarak temel ya da ara neden 

yerine son neden yazılmalıdır ifadesi kullanılmaktadır. Ölüm nedenlerinin değerlendirilmesinde kullanılan 

Ek 5’de verilen Ölüm İstatistik Formu’nda bu bazda geliştirilmiş ve uygulanmakta olup bu durum 

ölüm nedenlerinin sağlıklı bir şekilde toplanmasını engellemektedir. Bu amaçla; 

1. Türkiye’de ölüm nedenlerinin sağlıklı bir şekilde toplanması ve standardizasyonu için 

veri toplama sisteminin güçlendirilmesi gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı bünyesindeki 

Sağlık Enformasyon Sisteminde ölüm istatistiklerine ağırlık verilmelidir. 

2. Veri toplanması sırasında uyulması gereken kurallar zinciri açık ve net bir şekilde 

dokümante edilmeli, detaylı bir yönetmelik veya prosedür konu ile ilgili kişilerin katılımıyla 

geliştirilmeli, mümkünse yapısal bir metodolojiye dayalı olarak stratejik planlama 

ve sistem geliştirme çalışmalarının bilgisayar destekli bilgi sistemlerinin geliştirilmesi 

yönünde olması sağlanmalıdır. 

3. Bu amaçla aşağıda sunulan ICD-10 kodlama sistemi içerisinde gelişmiş ülkelerin kullandığı 

form doğrultusunda ölüm istatistik formunun revize edilmesi, ölüm nedeninin 

en az, temel ve son ölüm nedenini kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir 

(Uluslar arası Ölüm Nedeni Tıbbi Sertifika Formu). 

• Mevcut veri toplama sistemi iyileştirilirken en önemli faktörlerden bir diğeri insan faktörüdür. 

Halen doğum ve ölüm kayıt sürecinde yer alan gerek sağlık personelinin, gerekse İçişleri Bakanlığı 

personelinin niteliklerinin gözden geçirilerek kayıtların önemi konusunda bilgilendirilmesi/eğitilmesi 

sağlanmalıdır. Doğum ve ölüm kayıtlarının tutulmasında ve bildirilmesinde 

varolan mevzuata göre önemli sorumlulukları bulunan muhtarların bu konudaki sorumluluklarını 

tam olarak yerine getirebilmeleri için uyarılmaları ve eğitilmeleri gereklidir. Sağlık personelinin 

mezuniyet öncesi eğitiminde doğum ve ölüm kayıtlarının önemi ve ölüm kayıt sistemi 

ile ilgili olarak eğitim verilmelidir. 

• Gerek İçişleri Bakanlığı, gerekse Sağlık Bakanlığının il ve ilçe örgütleri, kayıt ettikleri ölüm 

olaylarına ilişkin bilgileri Merkeze iletmeden önce kontrol etmeli, izleme ve denetlemeye ilişkin 

düzenlemeler yapılmalıdır. 

• Ayrıca mevcut bilgi sisteminde bir geri besleme yapısının net olarak yer almayışı çeşitli düzeydeki 

personelde motivasyon eksikliğine yol açmakta, sağlıklı bir iletişimi engellemekte, 

hatta hizmetin tam olarak verilebilmesine engel olmaktadır. 

97

ULUSLARARASI ÖLÜM NEDENİ TIBBİ SERTİFİKA FORMU 

ÖLÜM NEDENİ 

Ölüme direkt neden olan 

hastalık veya durum* 

(a)........................................... 

(Bu hastalık veya sonucuna bağlı) 

Hastalığın ortaya çıkışı ve 

ölüm arasındaki Ortalama 

aralık 

........................................ 

Önceki sebepler, 

Hastalık etkenleri, altta yatan 

Nedeni belirlemek üzere 

(b)............................................ 


(c)............................................... 


........................................ 

....................................... 

(d).............................................. 

........................................ 

Ölüme neden olan ancak ölüme sebep olan hastalık 

veya durumla bağlantısı olmayan diğer anlamlı durumlar 

................................................ 

*Bunun anlamı kalp durması. solunum yetersizliği gibi 

nedenler değildir.Hastalık, sakatlık veya ölüme sebep 

olan komplikasyonlardır. 

........................................ 

........................................ 

98

KAYNAKÇA 

1- Gray, R.; Smith, G. The use of verbal autopsy methods to determine selected 

causes of death in children. Institute for International Programs 

Baltimore; Johns Hopkins University, Occasional paper No 10, 1990. 

2- Abu-Rashid N, Al-Jirf S, Bashour H. Causes of death among Syrian children using verbal 

autopsy. WHO International Publications 2 (3):440-8, 1996. 

http://www.ncl.ac.uk/ammp/techrep7.pdf 

3- Anonymous. Measurement of overall and cause-specific mortality in infants and children: 

memorandum from a WHO/UNICEF meeting. Bulletin of the World Health Organization. 

72(5):707-13, 1994. 

4- Bang AT. Bang RA. Diagnosis of causes of childhood deaths in developing countries by 

verbal autopsy: suggested criteria. The SEARCH Team. Bulletin of the World Health 

Organization. 70(4):499-507, 1992. 

5- Benara SK. Singh P. Validity of causes of infant death by verbal autopsy. Indian Journal of 

Pediatrics. 66(5):647-50, 1999 Sep-Oct. 

6- Chandramohan D. Maude GH. Rodrigues LC. Hayes RJ. Verbal autopsies for adult deaths: 

their development and validation in a multicentre study. Tropical Medicine & International 

Health. 3(6):436-46, 1998 Jun. 

7- Chandramohan D. Maude GH. Rodrigues LC. Hayes RJ. Verbal autopsies for adult deaths: 

issues in their development and validation. [Review] International Journal of Epidemiology. 

23(2):213-22, 1994 Apr. 

8- World Health Organization. Measurement of overall and cause-specific mortality in infants 

and children: memorandum from a WHO/UNICEF meeting. 

9- Chandramohan D, Maude GH, Rodrigues LC, Hayes R. (1994). Verbal autopsies for adult 

deaths: Issues in their development and validation. 

10- Snow RW, et al. (1992). Childhood deaths in Africa: Uses and limitations of verbal autopsies. 

11- Snow RW, et al. (1993). Maternal recall of symptoms associated with childhood deaths in 

rural East Africa 

12- Snow, B.; Marsh, K. How useful are verbal autopsies to estimate childhood causes of 

death Health Policy Planning 1992; 7:22-29. 

13- Snow RW. Armstrong JR. Forster D. Winstanley MT. Marsh VM. Newton CR. Waruiru C. 

Mwangi I. Winstanley PA. Marsh K. Childhood deaths in Africa: uses and limitations of 

verbal autopsies. Lancet. 340(8815):351-5, 1992 Aug 8. 

14- Datta N. Mand M. Kumar V. Validation of causes of infant death in the community by verbal 

autopsy. Indian Journal of Pediatrics. 55(4):599-604, 1988 Jul-Aug. 

15- Ronsmans C. Vanneste AM. Chakraborty J. Van Ginneken J. A comparison of three verbal 

autopsy methods to ascertain levels and causes of maternal deaths in Matlab, Bangladesh. International 

Journal of Epidemiology. 27(4):660-6, 1998. 

16- Hoj L. Stensballe J. Aaby P. Maternal mortality in Guinea-Bissau: the use of verbal autopsy in 

a multi-ethnic population. International Journal of Epidemiology. 28(1):70-6, 1999 Feb. 

17- Kahn K. Tollman SM. Garenne M. Gear JS. Validation and application of verbal autopsies in 

a rural area of South Africa. Tropical Medicine & International Health. 5(11):824-31, 2000 

Nov. 

18- Kalter, H.; Gray, R. Validation of postmortem interviewes to ascertain selected causes of 

death in children. Int. J. Epidemiol. 1990; 19:3806. 

19- Kumar V. Datta N. Lay reporting and verbal autopsy in assessment of infant mortality. Indian 

Journal of Pediatrics. 53(6):672-4, 1986 Nov-Dec. 

20- Mobley CC. Boerma JT. Titus S. Lohrke B. Shangula K. Black RE. Validation study of a 

verbal autopsy method for causes of childhood mortality in Namibia. Journal of Tropical 

Pediatrics. 42(6):365-9, 1996 Dec. 

21- Nykanen M. Tamaona W. Cullinan T. Van Oosterzee V. Ashorn P. Verbal autopsy as a 

technique to establish causes of infant and child mortality. East African Medical Journal. 

72(11):731-4, 1995 Nov. 

99

22- Harari, M. et al. Clinical signs of pneumonia in children. Lancet 1991; 338:928-30. 

23- Mirza NM. Macharia WM. Wafula EM. Agwanda RO. Onyango FE. Verbal a utopsy: a tool 

for determining cause of death in a community. East African Medical Journal. 67(10):693-8, 

1990 Oct. 

24- Quigley MA. Chandramohan D. Rodrigues LC. Diagnostic accuracy of physician review, 

expert algorithms and data-derived algorithms in adult verbal autopsies. International 

Journal of Epidemiology. 28(6):1081-7, 1999 

25- Quigley MA. Armstrong Schellenberg JR. Snow RW. Algorithms for verbal autopsies: a 

validation study in Kenyan children. Bulletin of the World Health Organization. 74(2):147- 

54, 1996. 

26- Quigley MA. Chandramohan D. Setel P. Binka F. Rodrigues LC. Validity of data-derived 

algorithms for ascertaining causes of adult death in two African sites using verbal autopsy. 

Tropical Medicine & International Health. 5(1):33-9, 2000. 

27- Anker M. The effect of misclassification error on reported cause-specific mortality fractions 

from verbal autopsy. International Journal of Epidemiology. 26(5):1090-6, 1997 

28- Reeves BC. Quigley M. A review of data-derived methods for assigning causes of death from 

verbal autopsy data. International Journal of Epidemiology. 26(5):1080-9, 1997 Oct. 

29- Tanzanian Ministry of Health. Comprehension of Swahili verbal autopsy forms. 

http://www.ncl.ac.uk/ammp/techrep7.pdf 

30- S.a. Khoury, D. Massad, T. Fadous. Morbidity and causes of death in Jordan 1995-1996 

assessment by verbal autopsy. Bulletin of the World Health Organization, 1999, 77(8). 

31- Lopez AD. Assessing the burden of mortality from cardiovascular diseases. World Health 

Statistics Quarterly - Rapport Trimestriel de Statistiques Sanitaires Mondiales. 46(2):91-6, 

1993. 

32- Donner, A. and M. Eliasziw (1987). Sample size requirements for reliability studies. Statistics 

in Medicine 6(4): 441-8. 

33- Dunn G. Design and analysis of reliability studies. New York: Oxford University Press, 

1989. 

34- Eliasziw, M., S. L. Young, et al. (1994). Statistical methodology for the concurrent assessment 

of interrater and intrarater reliability: using goniometric measurements as an example. 

Physical Therapy 74(8): 777-88. 

35- Fleiss JL. Statistical methods for rates and proportions (2nd edition). Wiley and Sons 1981 

36- Fleiss JL The design and analysis of clinical experiments. New York Wiley and Sons 1986 

37- Dunn G. Design and analysis of reliability studies. The statistical evaluation of measurement 

error. New York: Oxford University Press, 1989. 

38- Rodriguez L. Reyes H. Tome P. Ridaura C. Flores S. Guiscafre H. Validation of the verbal 

autopsy method to ascertain acute respiratory infection as cause of death. Indian Journal of 

Pediatrics. 65(4):579-84, 1998 Jul-Aug. 

39- Dinç G. Antalya Kent Merkezinde 1993 Yılında Bebek Ölüm Nedenlerinin İncelenmesi ve 

BU Nedenlerin Saptanmasında Sözel Otopsi Yönteminin Geçerliliği, Uzmanlık Tezi, Akdeniz 

Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Antalya, 1995 

40- Devlet İstatistik Enstitüsü, Ölüm İstatistikleri, İl ve İlçe Merkezlerinde, 1999. 

41- Devlet İstatistik Enstitüsü, Ölüm İstatistikleri, İl ve İlçe Merkezlerinde, 2000. 

42- Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 1998,Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı 

Ana Bilim Dalı, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı, UNFPA. 

43- Sümbüloğlu, K. Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler, 2000, Ankara. 

100

EK 1: 

T.C. Sağlık Bakanlığı 

Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü 

Başkent Üniversitesi 

Ulusal Hastalık Yükü Ve Maliyet Etkililik Projesi 

Ulusal Sözel Otopsi Araştırması Anketör Eğitimi 

14-Nisan-2003 

Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü-Diş Hekimliği Fakültesi Binası 

11. Sok. No:26 Bahçelievler 

09:00-09:10 : Açılış (Prof.Dr.Korkut Ersoy) 

ULUSAL SÖZEL OTOPSİ ARAŞTIRMASI 

ANKETÖR EĞİTİM PROGRAMI 

09:15-10:00 : Ulusal Hastalık Yükü Ve Maliyet Etkililik Projesinin Tanıtımı İle Sözel Otopsi 

Uygulamasının Bu Projedeki Yeri ve Önemi (Y.Doç.Dr.Cihangir Özcan) 

10:00-10:45 : Sözel Otopsi Anket Formunun Genel Tanıtımı (Y.Doç.Dr.Cihangir Özcan) 

10:45-11:00 : Kahve Arası 

11:00-11:30 : Ölene Ait Genel Bilgiler (Prof.Dr.Recep Akdur) 

11:30-12:00 : Yetişkin Ölümlülüğü (Prof.Dr.Seval Akgün) 

12:00-12:15: Kanserlere Bağlı Yetişkin Ölümlülüğü ve 15-49 Yaş Arası Kadın Ölümlülüğü 

(Prof.Dr.Rengin Erdal) 

12:15-12:30 : 0-28 Gün Arasında Ölen Bebek Ölümlülüğü (Y.Doç.Dr.Cihangir Özcan) 

12:30-13:30 : Öğle Yemeği 

13:30-14:00 : 29 Gün- 5 Yaş Arası Çocuk Ölen Çocuk Ölümlülüğü (Prof.Dr.Seval Akgün) 

14:00-14:30 : Ölüme Sebep Olan Temel ve Son Nedenlerin Belirlenmesi 

Anketlerin Geçerlilik ve Güvenilirlik Analizleri (Prof.Dr.Seval Akgün) 

14:30-15:00 : Denetleme Formunun Anlatılması (Dr. Nazan Yardım, Dr. Berrak Bora Başara) 

15:00-17:30 : Saha Uygulaması, Tartışma ve Kapanış 

101

EK : 2 

SAĞLIK BAKANLIĞI - BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ 

ULUSAL SAĞLIK ARAŞTIRMASI 

SÖZEL OTOPSİ ANKET UYGULAMASI 

Ankara Grubu Doktorları 

Alan Sorumlusu : Yrd. Doç.Dr. Cihangir ÖZCAN (01) 0312 213 70 16 

Sıra No Adı Soyadı Kodu Tel No: 

1 Dr. Erol Gökkurt 7 0505 330 45 04 

2 Dr. Cihan Kutlu 1 0536 772 86 33 

3 Dr. Yunus Karadağ 2 0536 468 72 12 

4 Dr. Mehmet Karyağdı* 3 0533 369 22 41 

5 Dr. Doğan Mavi 4 0532 491 08 81 

İstanbul Grubu Doktorları 

Alan Sorumlusu : Doç.Dr. Haydar Sur (02) (0532 665 39 82) 


1 Dr. Abdulhamit Bulut Tekin 11 0535 215 83 40 

2 Dr. Taner Kalcı 12 0533 627 21 25 

3 Dr. Hüseyin Koç 13 0533 460 59 04 

4 Dr. Merdan Çelik 14 0532 601 61 91 

5 Dr. Gülay Öcal* 15 0216 347 23 20 

İzmir Grubu Doktorları 

Alan Sorumlusu : Prof.Dr. Gül Ergör (03) (0532 357 47 46) 


1 Dr. Sema Akalın 21 0532 657 62 07 

2 Dr. Gülden Göktay Aykanat 22 0533 766 23 01 

3 Dr. Saniye Özalan 23 0532 780 27 99 

4 Dr. İlhan Göktay* 24 0532 396 79 19 

Diyarbakır Grubu Doktorları 

Alan Sorumlusu :Dr. Ali Tekin Çelebioğlu (04) (0542 592 01 12) 


1 Dr. Lokman Soyoral 31 0533 351 70 15 

2 Dr. Faraç Başak 32 0532 301 10 61 

3 Dr. Hamit Acemoğlu 33 0532 561 49 95 

4 Dr. Erdem Karadeniz 34 0412 237 96 59 

5 Dr. İbrahim Çaça* 35 0536 893 

* Hastane Kayıtlarını İnceleyecek Doktorlar 

102

EK: 3 Bölgelere ve İllere Göre Ölüm Tespitleri ve Sözel Otopsi Uygulama Dağılımı 

Bölge No 

1 

Sıra No 

İlin Adı 

Tespit Edilen Ölüm 

Sayısı 

Uygulanan Sözel 

Otopsi Anketi Sayısı 

Tespit Edilen Hastane 


Tamamlanan Hastane 

Anketi Sayısı 

Bölge No 

Sıra No 

İlin Adı 

1 Afyon 24 22 4 3 41 Amasya 5 5 1 

2 Aydın 10 10 1 1 42 Artvin 7 7 3 2 

3 Balıkesir 24 24 5 5 43 Bartın 3 3 

4 Bilecik 10 10 4 3 44 Bayburt 6 5 

5 Bursa 29 28 8 7 45 Bolu 4 4 2 1 

6 Çanakkale 2 2 46 Çorum 11 11 2 2 

7 Denizli 19 18 4 2 47 Düzce 1 1 

8 Edirne 7 5 1 1 48 Giresun 11 11 4 3 

9 İstanbul 123 119 44 43 49 Gümüşhane 4 3 1 1 

10 İzmir 61 60 26 17 4 50 Karabük 1 1 

11 Kırklareli 51 Kastamonu 4 4 2 

12 Kocaeli 13 12 5 3 52 Ordu 25 24 5 3 

13 Kütahya 6 5 1 1 53 Rize 8 8 1 1 

14 Manisa 21 20 4 2 54 Samsun 14 14 

15 Muğla 16 16 6 5 55 Sinop 7 7 1 

16 Sakarya 6 4 1 1 56 Tokat 11 11 1 

17 Tekirdağ 8 6 57 Trabzon 24 19 8 4 

18 Uşak 4 4 58 Zonguldak 44 30 10 9 

19 Yalova 

BÖLGE TOPLAMI 190 168 41 26 

Tespit Edilen Ölüm 

Sayısı 

Uygulanan Sözel 

Otopsi Anketi Sayısı 

Tespit Edilen Hastane 


Tamamlanan Hastane 

Anketi Sayısı 

2 

3 

BÖLGE TOPLAMI 383 365 114 94 59 Adıyaman 7 7 5 4 

20 Adana 25 22 11 6 60 Ağrı 13 12 

21 Antalya 24 18 8 7 61 Ardahan 1 

22 Burdur 4 4 2 1 62 Batman 1 1 

23 Hatay 14 14 4 2 63 Bitlis 3 3 

24 İçel 23 20 6 4 64 Diyarbakır 40 40 15 17 

25 Isparta 6 6 3 3 65 Elazığ 15 14 6 5 

26 K.Maraş 26 23 8 5 66 Erzincan 2 2 

27 Osmaniye 4 4 67 Erzurum 11 11 

BÖLGE TOPLAMI 126 111 42 28 68 G. Antep 21 20 6 9 

5 

69 Hakkari 1 1 

28 Aksaray 6 5 1 1 70 Iğdır 5 4 

29 Ankara 42 38 18 12 71 Kars 5 5 

30 Çankırı 12 12 4 2 72 Malatya 27 27 8 7 

31 Eskişehir 11 10 3 3 73 Mardin 12 12 3 2 

32 Karaman 6 3 2 74 Muş 19 19 6 1 

33 Kayseri 25 22 6 5 75 Siirt 14 14 2 

34 Kırıkkale 4 4 76 Ş.Urfa 34 33 10 7 

35 Kırşehir 2 2 77 Şırnak 7 7 1 

36 Konya 64 60 14 11 78 Van 15 13 8 11 

37 Nevşehir 6 5 3 2 


38 Niğde 12 12 

39 Sivas 9 9 4 4 GENEL TOPLAM 1170 1089 330 256 

40 Yozgat 19 18 8 5 


103

EK 4: Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması Verbal Otopsi Denetleme 

Formu 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 

Anket 

Kodu 

Görüşme Sonucu Kodu 

Anketör Kodu 

Tespit Edilen Ölüm Sayısı 

A. Hane B. Kardeş C. Komşu 

0-28 gün 

bebek 

Anket Tipi 

29 gün-5 

yaş çocuk Yetişkin 

Hane Tel Alan Kodu 

Hane 

Tel No 

Cevaplayan Kişinin 

Adı Soyadı 

Ölen Kişinin 

Adı Soyadı 

Ölüm Tarihi 

(Gün/Ay/Yıl) 

Hastane Ölümü 

Evet Hayır 

İl 

Kodu 

Ölüm Yeri 

İlçe 

Kodu 

Defin Yeri 

İl 

Kodu 

İlçe 

Kodu 

Ölen Kişinin Öldüğü Sırada Bitirdiği Yaşı 

TEMEL Ölüm Nedeni 

SON Ölüm Nedeni 

104

105

106 

2

EK 6: Yaşam Tablolarında Kullanılan Sembollerin Tanımlanması 

X yaş age 

n x yaşındaki aralık sayısı number of years in that age 

nMx yaşa özel ölüm hızı age specific death rates 

A belirtilen bir yılda ölen her bir kişinin o yılın 

ortalama "a" kadar yaşaması 

each person who died lived on average half a 

year during that year 

nqx x yaşında hayatta olan kişilerin x ile x+n yaş mortality rate between age x and (x+1) 

aralığında ölme olasılığı 

npx x yaşı ile x+n yaşa aralığı arasında yaşam olasılığı 

probability of surviving between exact age x 

and x+n 

lx x yaşına ulaşan kişi sayısı number of people alive at exact age x 

ndx belirtilen yaş aralığında ölen kişi sayısı number of deaths ın the life table population 

between exact ages x and x+n 

nLx belirtilen yaş aralığında kişilerin yaşayacakları 

toplam yıl sayısı (kiş-yıl) 

total number of person -years lived between 

exact ages and x and x+n 

Tx belirtilen yaş aralığından sonra yaşanacak top- 

total number of person -years lived after age x 

ex 

lam yıl sayısı (kişi-yıl) 

ulaşılan yaş aralığından sonra beklenen 

ortalama yaşam süresi 

expected (average) number of years of life 

left for a person aged x 

107 

3

108 

4

EK 8: Sözel Otopsi Araştırması Anketör El Kitabı 

T. C. SAĞLIK BAKANLIĞI / BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ 

ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET 

ETKİLİLİK PROJESİ 

SÖZEL OTOPSİ ARAŞTIRMASI 

ANKETÖR EL KİTABI 

109 

17

GİRİŞ VE AMAÇ 

Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik projesinin bir parçası olan Sözel Otopsi araştırmasında 

kullanılmak üzere bir veri toplama aracı geliştirilmiştir. Geliştirilen bu anket 

formunun en sağlıklı bir şekilde anketörler tarafından kullanılabilmesi için onlara yol 

gösterici ve gerektiğinde teknik bilgi verebilecek eğitici tarafı ağırlıklı olan bir rehber 

hazırlanması önem ve öncelik taşımıştır. 

Doğum ve ölümler hakkında edinilen bilgiler bir toplumun sağlık ihtiyaçlarını tahmin 

etmekte ve gerekli sağlık hizmetlerinin planlanmasında önemlidir. Bu araştırmada, bu 

hane halkında son bir yıl içerisinde meydana gelen ölümler hakkında elde edinilen tüm 

ilgili bilgiler toplanmaya çalışılacaktır. 

Anket formu ve uygulanışı ile ilgili açıklamalar 

ANKET FORMUNU DOLDURURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 

• Koyu siyah kurşunkalem ve yumuşak silgi kullanılacak 

• İşaretler cevap yeri olan dairenin dışına taşmayacak şekilde karalanacak 

• Formun sayfaları yıpratılmayacak, yırtılmayacak, buruşturulup kıvrılmayacak 

• Sayfa kenarlarındaki siyah şeritlerin bulunduğu yerlere kesinlikle herhangi bir 

işaret konulmayacaktır. 

Yanlış 

Doğru 

O O O O O 

Anket Formu İçeriği 

Anket formları ve içerikleri çeşitli şekillerde hazırlanabilmektedir. Bunlardan biri de optik 

okuyucu ile okunabilen kod işaretlenmesi ile doldurulan biçimdir. Bu anket formu da 

optik okuyucu ile okunabilen bir anket formudur. Bu formu doldurmak için anketöre uygun 

bir kurşun kalem ve gerektiğinde kullanılmak üzere silgi verilecektir. İşaretlemelerin 

ilgili dairelerden taşmayacak biçimde dikkatlice yapılması çok önemlidir. Bu işlemin 

nasıl yapılacağı anketöre, yapılan eğitimlerde açıklanacaktır. 

Anket Formu Kapağı: Formun dış kapağının alt kısmında kare içine alınmış bölümde 

işaretlenmesi/doldurulması gereken bazı bilgiler vardır. İlk sırada anketin uygulandığı 

ilin adı yazılacak ve il trafik kodu işaretlenecektir. Ayrıca anketin uygulama tarihi gün, 

ay olarak kaydedilecektir. 

Anket Kodu ve sıra no: Anket formu üzerende bunun için altı adet kutucuk bulunmaktadır. 

Bunlardan ilk dört kutuya blok numarası, alttaki iki kutuya ise anket doldurulan 

hane sıra numaraları yazılacaktır. Bu numaralar yazılarak karşılıklarına kodlanacaktır. 

18

Ölümün son bir yıl içerisinde daha önce hane halkı araştırması sırasında anketörler 

tarafından ziyaret edilen ana hanede meydana gelmiş bir ölüm olup olmadığı, yoksa 

cevaplayanın kardeşleri arasındaki ölümü mü ifade ettiği ya da ana haneye 1.önceki 

komşu, 2.önceki komşu veya 1.sonraki komşu, 2.sonraki komşular arasında gerçekleşmiş 

bir ölüm mü olduğu ilgili kısım doldurularak belirtilecektir. 

Hane halkında ölüm 

Kardeş ölümü 

Komşuda ölüm 1.ÖNCEKİ KOMŞU 1.SONRAKİ KOMŞU 

2.ÖNCEKİ KOMŞU 

2.SONRAKİ KOMŞU 

Ölenin adı soyadı ve ölüm tarihi açık olarak ilgili kısma yazılacaktır. 

Anket tipi: Bu anket, yetişkin ölümleri, 15-49 yaş arası kadın ölümleri, 0-28 gün 

arası bebek ölümleri ve 29 gün-5 yaş arası çocuk ölümlerinin nedenlerini saptamaya 

yönelik olarak hazırlanmıştır. 

Bu nedenle anketör/hekim hangi gruba yönelik sözel otopsi anketi yapacak ise anket 

formunu kapağında yer alan anket tipi ile ilgili olan bölümü işaretleyecektir. 

Anket tipi 

0-28 gün bebek 

29 gün-5 yaş çocuk 

Yetişkin 

19

T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI - BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ SÖZEL 

OTOPSİ ANKET FORMU 

Anket Kodu ve sıra no: Anket formu üzerinde bunun için altı adet kutucuk bulunmaktadır. 

Bunlardan ilk dört kutuya blok numarası, alttaki iki kutuya ise anket doldurulan 

hane sıra numaraları yazılacaktır. Bu numaralar yazılarak karşılıklarına kodlanacaktır. 

Adres: Anketör/hekim hanehalkı araştırması anketörü tarafından son bir yıl içerisinde 

gerçekleşmiş ölümler arasında tespit ettiği ölüme ulaşmak zorundadır. Bu bilgiler doğrultusunda; 

adres başlığı altında bölge no, il trafik kodu, ilçe adı, bucak / köy adı, mahalle 

adı, sokak adı, dış kapı ve iç kapı numaraları gibi form üzerindeki bilgileri eksiksiz 

olarak yazılacak ve ilgili yerler (bölge no, trafik kodu) doldurulacaktır. 

1. ANKETÖR, ALAN SORUMLUSU VE CEVAPLAYANIN TANITIM 

BİLGİLERİ 

Anketör ve alan sorumlusu, tanıtım bilgilerini ilgili bölümlere yazarak doldurmalıdır. 

Anketör: Anketör/hekim, sorumlu olduğu anket formuna kendine ait bilgileri ve kendine 

verilen anketör kod numarasını yazıp kodlayacak ve kontrol ettiği günün tarihini yazarak 

uygun yeri imzalayacaktır. 

Alan Sorumlusu: Hekimler tarafından doldurulan anketler alan sorumlusuna teslim 

edilecektir. Alan sorumlusu bu anketin tüm bölümlerini inceleyerek değerlendirecek ve. 

anket formuna kendine ait bilgileri ve kendine verilen alan sorumlusu kod numarasını 

yazıp kodlayacak ve kontrol ettiği günün tarihini yazarak uygun yeri imzalayacaktır. 

Görüşme Sırası: Her görüşmede en fazla dört girişim gerçekleştirilecektir. Anketör bu 

görüşmenin kaçıncı görüşme girişimi olduğunu, tarihini ve görüşme sonucunu ayrıntılı 

belirtmelidir. 

Anketör/hekim, son bir yıl içerinde gerçekleşen ölümler arasından hanehalkı anketörleri 

tarafından saptanmış olan ölüm adreslerine ulaşamadığı ya da cevaplayıcının o anda 

uygun olmadığı durumda başka bir zamana randevu almak zorundadır. Bu durumla 

karşılaşıldığında anket formunun kaçıncı görüşmede tamamlandığını anketör/hekim 

doldurmak zorundadır. Görüşmek için yapılan başvurularda cevaplayan anketi doldurmada 

ret cevabı verir ise veya farklı gün ve zamanlarda 4 kez kişiye ulaşmak için yapılan 

başvurular olumsuz olduğunda bu görüşmeye son verilecektir. Yapılan görüşmenin 

sonucu ilgili bölümün baş kısmında bulunan kodlar dikkate alınarak işaretlenecektir. 

Cevaplayan ile ilgili bilgiler: Anketin daha sonraki bölümünde cevaplayan kişinin kimliği 

açık olarak yazılacaktır. Ayrıca cevaplayıcının ölene yakınlığı güvenilir veri toplanması 

açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle cevaplayanın ölene yakınlığı ilgili bölüm 

doldurularak işaretlenecektir. Cevaplayan ile ilgili olan bölümde cevaplayanın ölene 

yakınlığı, cevaplayanın yaşı, cinsiyeti ve eğitim durumu sorularının seçenekleri o bölümün 

alt kısmında yer alan kutucukların içinde yazılmıştır. Anketör aşağıda da verilen 

seçeneklere göre bu soruları yanıtlayacaktır. 

20

* Ölene yakınlık ile ilgili kodlar: 

Eşi 

Çocukları 

Gelini veya damadı 

Torunlar 

** Eğitim durumu için kodlar 

Okuryazar değil 

Okuryazar,mezun değil 

İlkokul mezunu 

Anne / Baba 

Kayınpeder/kayınvalide 

Kardeşi 

Kuma 

Ortaokul veya dengi okul 

Mezunu 

İlköğretim mezunu 

Lise (veya dengi) mezunu 

Büyük anne/Büyükbaba 

Diğer akrabalar 

Aile yakınlığı yok 

Diğer(belirtiniz..................) 

Yüksekokul/üniversite mezunu 

Lisansüstü diplomalı 

2. ÖLENE AİT GENEL BİLGİLER 

Sözel otopsinin ilk bölümünde son bir yıl içerisinde (soru 1-10) hane halkı bireyleri arasında 

saptanan ölümler, cevaplayanın kardeşleri arasında son bir yıl içerisinde olan 

ölümler ve ana haneye 1.önceki, 2.önceki ve 1.sonraki ve 2.sonraki komşularda saptanan 

ölüm nedenlerinin ortaya çıkarılması ile ilgili genel bilgiler yer almaktadır 

Anketin bu bölümünde ölenin adı-soyadı yazılacak, ölüm tarihi ilgili kodlama işlemleri 

uygulanarak belirtilecektir. Ölümün evde, hastanede veya iş yeri gibi diğer bir yerde 

meydana gelip gelmediği sorgulanacak ve kodlanacaktır. Ölüm yeri ve ölümün defnedildiği 

yer, il, ilçe, bucak-belde, köy veya yurtdışı olma durumuna göre kodlanacak, 

ölüm nerede gerçekleşmiş ise ayrıca ismi ilgili kısma yazılacaktır. Ölüm yeri ve defnedildiği 

yerin il ve ilçe kodları Ek 1’de Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından verilen liste 

yardımıyla kodlanacaktır. 

Ölen kişi ile ilgili demografik bilgiler işaretlenecektir. Ölenin cinsiyeti ve yaşı cevaplayandan 

öğrenilerek ilgili yerler kodlanacaktır. 

Eğer son bir yıl içerisinde saptanan ölüm 0-28 gün arası bebek ve 29 gün- 5 yaş 

arası çocuk ise 11. soruya geçilecektir. 

Ölenin medeni durumu ile ilgili ayrıntılı bilgi sorunun altında verilen şıklar açıkça işaretlenerek 

belirtilecektir. Ölenin yaptığı iş Ek 2’de verilen ILO sınıflaması tablosu kullanılarak 

kodlanacaktır. Ölenin medeni durumu ve çalışma durumu ile ilgili sorular 12 yaş ve 

üzerine sorulacaktır. Ölenin sigara alışkanlığı olduğu durumda kaç yıl süre ile sigara 

içtiği yıl olarak ilgili bölüm kodlanarak belirtilecektir. Ölen kişide madde bağımlılığı alışkanlığı 

ile karşılaşıldığı durumda ne tür madde bağımlılığı olduğu ayrıntılı bir şekilde 

anketör/hekim tarafından belirtilecektir. 

21

3. ÖLÜMLE BAĞLANTILI TIBBİ ÖYKÜ 

Soru 11- 28 arasında ise ölümle bağlantılı tıbbi öyküye yönelik bilgiler sorulmaktadır. 

Bu sorular ölen her hane halkı bireyi, kardeş ve komşularda saptanan ölümler için ayrı 

ayrı sorulacaktır. Evet, hayır veya bilmiyorum şıkları işaretlenecektir. Cevaplar evet ise 

örneğin ölümden önceki sağlıkla ilgili yakınmasının ne olduğu veya en son muayene 

eden hekimi biliyor ise, ilgili bilgiler kesinleştirilmeye çalışılacaktır. Elde edilen bilgiler 

açık olarak ilgili yerlere kaydedilecektir. Aynı şekilde Soru 15’de yer alan “(İSİM) ölümünden 

önceki son bir yıl içerisinde hastaneden taburcu oldu mu” sorusu en son yatışa 

ait olup, yanıtı evet ise taburculuk olayının kaç gün, ya da kaç ay önce olduğu ayrıntılı 

olarak ilgili kısımlar kodlanarak belirtilecektir. 16, 17 ve 18. sorulara; ölen kişi ölümünden 

önce herhangi bir ameliyat geçirmiş ise ne kadar süre önce bu ameliyatı geçirdiği, 

geçirdiği ameliyatın ne olduğu ve hangi organı ile ilgili bir ameliyat olduğu ilgili 

kısım kodlanarak işaretlenecektir. Ameliyatın ne olduğu ICD 10 kodlama sistemine göre 

daha sonra kodlanacaktır. O yüzden anketör ameliyatın ne olduğunu açık bir biçimde 

yazmalıdır. Ameliyatın hangi organla ilgili olduğu Ek 3’de verilen organ listesi yardımıyla 

kodlanacaktır. 

Soru 19’da, Cevaplayanın belirttiği gibi ölüm nedeni kaydedilecektir. Cevaplayan yerel 

bir terminoloji kullanırsa ve siz bu kullanımın asıl anlamını bilmiyorsanız, kullanım aynen 

not alınacak, ve yerel sağlık hizmetlisine veya bir başka yetkili kişiye bu kullanımın 

ne anlama geldiğini sorulacaktır. Kodlama aynı şekilde ICD 10 kodlama sistemine göre 

daha sonra yapılacaktır. 

Soru 20’de ölüm nedeninin hekim tanısı olup olmadığı belirtilecektir. 

Soru 21’de, ölümün yaralanma ile olan ilişkisi sorgulanacaktır. 

Eğer ölüm yaralanma sonucu meydana gelmiş ise 22-28 arasındaki sorular sorulacaktır. 

Bu sorularla yaralanmanın nedeni, yaralanmaya neden olan olay veya araç, yaralanmanın 

nerede meydana geldiği ve yaralanma sırasında ölen kişinin ne iş yaptığı özellikle 

bir iş kazası olup olmaması yönünden detaylı bir şekilde sorgulanacak, ilgili seçenekler 

işaretlenecektir. 

4. YETİŞKİN ÖLÜMLERİ 

4.1.HASTALIK DETAYLARI 

Sözel otopsi yönteminin dayalı olduğu varsayım ; “Çeşitli hastalıklar bulgu ve belirtilerine 

göre birbirinden ayırt edilebilir. Yöntemin geçerliliği, ilgili hastalığın net bulgulara 

sahip olması, bu belirtilerin ilgili hastalık nedeni ile ölen tüm olgularda bulunması, diğer 

ölümcül seyreden hastalıklarda bulunmaması durumunda yüksektir.” şeklindedir. Uygulamada 

bu yöntem dikkate alınarak sistemlere yönelik olarak bulgulardan ölüm nedenlerinin 

saptanmasına yönelik bir yol izlenmiştir. Genellikle her bir sistem sorgulaması 

için duyarlılığı oldukça yüksek olan bir veya birkaç belirti/bulgu sorulmakta, eğer kişi 

bunların ölmeden önce ölen kişide olduğunu söylerse seçiciliği arttırmak amacı ile daha 

ayrıntılı soruları içeren modüllere geçilmektedir. 

22

Hastalığa bağlı ölümler belirli bir zaman dilimlerinden sonra daha iyi akılda kalmaktadır, 

bu nedenle bu tür ölüm nedenleri hakkında doğru ve detaylı bilgi elde etmek çok daha 

olasıdır. 

Sorulardaki tüm seçenekleri dikkatli bir şekilde okuyun ve tüm bilgilerin tamamen kaydedildiğinden 

emin olun. Mümkün olduğunca cevaplayandan ölenin ölmeden önceki 

sağlık durumuna ilişkin sistemlere yönelik bulguları içeren soruları doğru bir biçimde 

cevaplamasını sağlayın, ayrıntılı sorgulamayı gerçekleştirmeden hemen cevaplarda 

bilmiyorum bölümünü işaretlememeye özen gösterin. 

4.1.1.Kalp- Damar Sistemi 

Iskemik kalp hastalığı, aşırı şişman olan veya sigara, diyabet veya yüksek tansiyon 

geçmişleri olan orta yaşlı ve yaşça büyük olan bireyler arasında genellikle ölüm nedeni 

olmaktadır. Şiddetli bir nöbet genellikle kendisini şiddetli ve sıklıkla terleme, nefes daralması, 

bayılma ve/ veya yıkılma ile beraber olan göğüs ağrısı/ sıkışmasının ani başlangıcıyla 

göstermektedir. Vaka bazen egzersiz/ endişeden doğabilir. Ölüm genelde ani 

(birkaç saat içerisinde) veya bazen benzer bir başka vakanın ardından bir ay içerisinde 

gerçekleşebilmektedir. 

29-35 arasındaki sorular kalp-damar sistemini ilgilendiren soruları içermektedir. 

Bu sorularla kalp-damar sistemine özgü bulgular sorgulanarak ölüm nedeni saptanmaya 

çalışılmaktadır. 

4.1.2.Sinir Sistemi 

Yetişkinler arasında önemli ve kolaylıkla tanımlanabilen bir diğer ölüm nedeni 

serebrovaskular krizdir. Kriz vücudun veya yüzün bir yarısında ani bir felç durumuyla 

kendini gösterir, aynı zamanda veya ardından ani bilinç kaybı görülür. Bilinç geri kazanılırken, 

krize giren bireyde kriz sonrası kalıcı olabilen zayıflık/ felç görülebilir veya hasta 

iyileşebilir. İyileşemeyenler arasında, ölüm krize giren bireylerin yaklaşık 1/3 ünde bir 

yıl içerisinde, en fazla üç yıl içerisinde, bazen yinelenen bir vaka ile beraber ortaya 

çıkmaktadır. 

36-37 arasındaki sorular sinir sistemini ilgilendiren soruları içermektedir. 

Eğer ölen kişi ölmeden önceki bir ay içerisinde felç geçirmemiş ise 38’inci soruya geçilecektir. 

4.1.3.Solunum Sistemi 

Bu bölümde solunum sistemi hastalıkları ve tüberküloz hakkında bilgi toplamaya çalışılmaktadır. 

Kronik öksürük, balgamlı öksürük, hırıltılı solunum, rahatsız edici/kötü nefes 

kokusu, yan ağrısı gibi semptomların varlığı ile ölen kişide ölmeden önce solunum 

sistemine ait bir şikayet olup olmadığı, ayrıca tüberküloz(verem) tanısı alıp almadığı ve 

bu hastalık ile ilgili tıbbi tedavi görüp görmediği sorulmaktadır. 

23

38- 46 arasındaki sorular solunum sistemini ilgilendiren soruları içermektedir. 

4.1.4.Sindirim Sistemi 

Bu sorular yardımıyla ölen kişide bir aydan uzun süren ishal olup olmadığı, kanlı kusma, 

karın ağrısı, kanlı dışkı, sarılık gibi sindirim sistemi şikayetlerinin olup olmadığı 

konusunda bilgi toplanmaya çalışılmaktadır. 

47-55 arasındaki sorular sindirim sistemini ilgilendiren soruları içermektedir. 

4.1.5.Genitoüriner Sistem 

56-58 sorular genitoüriner sisteme ait ölümleri ortaya çıkarmak amacıyla ayrıntılı 

olarak cevaplayana sorulmalıdır. 

4.1.6.Bulaşıcı Hastalıklar 

Bu sorulardan bulaşıcı bir hastalığın ölüm nedeni olup olmadığı bulunmaya çalışılmaktadır. 

Özellikle ölmeden önce ateş varlığı en temel bulgu/belirtiyi içermektedir. Ülkemizde 

halen önemli bir halk sağlığı sorunu olan sıtma ve menenjit ile hakkında 59- 

62’inci sorular arasındaki soruların yardımı ile bilgi toplanmaya çalışılmaktadır. 

59-62 arasındaki sorular bulaşıcı hastalıklar ile ilgili soruları içermektedir. 

4.1.7.Kanserler/ Maligniteler 

Ölen kişinin vücudunun herhangi bir yerinde kitle ya da tümör varlığı veya belirgin bir 

nedeni olmadan son 6 ayda 6-10 kilodan fazla kilo kaybı olması ile ölüm nedeninin 

maligniteye bağlı olup olmadığı ortaya çıkarılacaktır. Eğer ölen kişide ölmeden önce 

vücudunun herhangi bir yerinde bir kitle ya da tümör varlığı saptanmış ise bu kitle veya 

tümörün vücudunun neresinde olduğu anketör/hekim tarafından yazılacaktır. 

63-67 arasındaki sorular kanserler/ maligniteler ile ilgili soruları içermektedir. 

Eğer ölen kişi yetişkin erkek ise anket burada bitmiştir. Ölen kişi 15-49 yaş arasında 

kadın ise ankete devam edilecektir. 

24

5. 15-49 YAŞ ARASI ÖLEN KADINLAR 

15-49 yaş arası bir kadın gebelik, doğum ve loğusalık nedeniyle hayatını kaybetmiş ise 

68-74 73 kodlu sorular sorulacaktır. Bu sorular ile ölen kadının hamilelik döneminde, 

doğum sırasında veya doğum sonrası ölümüne neden bir olayla karşılaşıp karşılaşmadığı 

ortaya çıkarılacaktır. 

68-73 arasındaki sorular 15-49 yaş arası kadınlar ile ilgili soruları içermektedir. 

6. 0-28 GÜN ARASI ÖLEN BEBEKLER 

Saptanan bebek ölümü eğer 0-28 gün arası bebek ise sözel otopsi bölümünün ilk kısmında 

yer alan Genel Bilgiler kısmında cinsiyet ve yaş kısmı doldurulduktan sonra 11. 

SORUYA geçilecektir. 11-28. sorular doldurulduktan sonra 74. soruya geçilecektir. E- 

ğer saptanan bebek ölümlülüğü 29 gün-5 yaş arası ise aynı şekilde Genel Bilgiler kısmında 

cinsiyet ve yaş bölümü doldurulduktan sonra 11. SORUYA geçilecektir. 11-28. 

sorular doldurulduktan sonra 113. soruya geçilecektir 

74-81 arasındaki sorular annenin hamilelik dönemini sorgulayan sorulardır. Annenin 

hamilelik döneminde aşılanma durumu, annede bu dönemde şeker hastalığı, hipertansiyon, 

kalp hastalığı gibi bazı sistemik hastalıkların olup olmadığı gibi sorular yer almaktadır. 

82-112 arasındaki sorular doğum sürecini ilgilendiren ve bebekte ortaya çıkan bulgu/belirtileri 

içermektedir. Sorularda doğumun şekli, doğum zamanı ve APGAR 

skorlamasında yer alan bulgulara yönelik sorularla bebeğin durumu ortaya çıkarılmaktadır. 

Eğer 88.soruda bebek doğduğunda ölü sorusuna evet cevabı alınırsa anket burada 

sonlandırılacaktır. 

Eğer bebek canlı doğmuş ise 89-112 arasındaki soruların tümü sorulacaktır. 

7. 29 GÜN- 5 YAŞ ARASINDA ÖLEN ÇOCUKLAR 

Bebeğin prematüre olup olmadığı, anne sütü alma durumu, ateş varlığı, havale geçirip 

geçirmediği, solunum zorluğu olup olmadığı, öksürük varlığı, kusmanın olup olmadığı, 

menenjit veya herhangi bir bulaşıcı hastalıkla ilgili belirti/bulgu varlığı, sindirim sistemi 

ile ilgili bir problem yaşanıp yaşanmadığı, aşılanma durumu, kaza varlığı ve tipi gibi 

sorularla bu dönemde gerçekleşen ölüm nedeni ortaya çıkartılmaya çalışılmaktadır. 

113- 161 soruları arasında yer alan sorularla bu dönemde 29 gün- 5 yaş arası çocukların 

ölüm nedenleri saptanmaya çalışılmaktadır. 

25

0-28 gün ve 29 gün 5 yaş ölüm nedenlerinin saptanmasında “GELİŞMEKTE OLAN 

ÜLKELERDE ÇOCUKLUK ÇAĞI ÖLÜM NEDENLERİNİ SÖZEL OTOPSİ YÖNTEMİ 

İLE SAPTAMADA ÖNERİLEN STANDART KRİTERLER” kullanılabilir. ( Ek4 ) 

8. ÖLÜM NEDENLERİ 

Anket doldurma işlemi bittikten sonra anketör aldığı bilgiler ve yorumu doğrultusunda 

ölüme sebep olan temel nedeni ve son nedeni araştıran ilgili bölümleri dikkatlice dolduracaktır. 

Ölüm nedenleri kaydedilirken genellikle temel neden ve son neden ayrı ayrı kaydedilir. 

Bazen de ara neden de belirtilir. Fakat her ölüm durumunda bu üç neden olmayabilir. 

Ölüm istatistiklerinde kullanılan neden temel ölüm nedenidir. 

Temel neden: Ölüm olayını hazırlayan ilk hastalık ya da olaydır. 

Son neden: Hastayı ölüme götüren son hastalık veya durumdur. 

Örneğin: 

1. Temel neden: Hipertansiyon 

Son neden: Beyin kanaması (SVO) 

2. Temel neden: Trafik kazası 

Son neden: Beyin kanaması 

3. Temel neden: Akut romatizmal ateş 

Son neden: Kalp yetmezliği 

Yukarıda bazı doğru örnekler verilmiştir. Fakat 1. örnekte olduğundan değişik bir durum 

da olabilir. Örneğin daha önceden bilinen bir hipertansiyonu olmadığı halde ani bir 

emboli veya anevrizma sonucu beyin kanaması oluşmuş olabilir. Bu durumda beyin 

kanaması temel ölüm nedenidir. 

2. önekte temel neden olarak trafik kazası belirtilmezse bu ölüm yanlış olarak sınıflandırılacaktır. 

Kazalar ve zehirlenmeler eğer ölümle ilişkili olacak bir süre önce oluşmuşsa 

temel neden olarak kaydedilmelidir. 

8.1. Temel neden olarak yazılması uygun olmayan tanılar 

Kardiyak arrest, solunum yetmezliği, solunum arresti, senilite, hipovolemik şok, 

kardiyojenik şok 

Bu tanılar genellikle ölüme neden olan son nedenlerdir, buna neden olan temel nedenin 

kaydedilmesi gerekmektedir. 

8.2. Tek nedeni olan ölümler 

Bazı durumlarda sadece temel ölüm nedeni olabilir. Kanserler, genellikle bu duruma 

uyarlar. Kanser sonucu bir kanama, arrest, beyin metastazı gibi nedenlerle ölüm oluşabilir 

ama burada hep temel neden kanserdir. Ayrıca birçok enfeksiyon hastalığında da 

sadece temel neden kaydedilmelidir. Tifo, difteri vb. 

26

8.3. Neden sonuç ilişkisi 

Bir kişide prostat kanseri olup trafik kazasında ölürse temel neden trafik kazasıdır. Burada 

temel neden kanser son neden trafik kazası demek doğru olmaz. Çünkü temel 

nedenle son neden arasında bir neden sonuç ilişkisi olmalıdır. Mantıklı bir ilişki olmalıdır. 

Kanser trafik kazasına yol açmadığına göre temel neden trafik kazasıdır. 

8.4. 0-28 gün ve 29 gün- 5 yaş ölümleri 

Burada da yine temel ölüm nedeni kaydedilmelidir. Prematürite, malnütrisyon gibi nedenler 

temel ölüm nedenleridir. Fakat 29 günden sonraki ölümlerde prematürite veya 

intrauterin gelişme geriliğini temel neden olarak belirtirken daha dikkatli olmak gerekir. 

Özellikle 1 yaşından sonra bir çocuğun temel ölüm nedeni prematürite olmamalıdır, bir 

yaşını tamamladığına göre prematüriteden kaynaklanacak sorunları yenmiş olması 

beklenir. ( Ek 4’den faydalanınız). 

Eğer ölüm hastanede meydana gelmişse ve kontrol örneklemi içindeyse, hastanede 

ölüm nedeni hekim tarafından tespit edildikten sonra alan sorumlusu tarafından bu bölüme 

“T.C SAĞLIK BAKANLIĞI/BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ HASTANEDE ÖLÜM 

NEDENİ TESPİT FORMUNDA” yer alan bilgiler kontrol amaçlı kaydedilecektir. 

27

T.C SAĞLIK BAKANLIĞI/BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ HASTANEDE ÖLÜM NEDENİ 

TESPİT FORMU 

Bu form, ölümlerin hastanede gerçekleşenleri ve kontrol örneklemi içerisinde yer alan 

hastane ölümleri için doldurulacaktır. Sözel otopsi anketörü/hekimi bu formdaki ölenin 

kimliği hakkındaki bilgileri eksiksiz dolduracaktır. 

Bu bölümde, anketin tipi yani hane halkı, kardeş veya komşu ölümü olup olmadığı, cevaplayan 

ve anketör ile ilgili bilgiler sözel otopsiyi yapan anketör hekim tarafından doldurulduktan 

sonra eğer ölüm hastanede olmuş ise, bu form, hastane kayıtlarını değerlendirmekle 

sorumlu anketör hekime verilecek, bu hekim tarafından ölümün gerçekleştiği 

hastane ziyaret edilerek, diğer ölüm nedenlerine ilişkin bilgi doldurulacak ve hastane 

kayıtlarındaki temel ve son ölüm nedenleri kaydedilecektir. 

Form doldurulma işlemi tamamlandıktan sonra sözel otopsi formu uygulamasında olduğu 

gibi anketör ve alan sorumlusu/denetçi’ye ait ad, soyad bilgileri kaydedilecek ve 

imzalanacaktır. 

28

EK 1: Devlet İstatistik Enstitüsü İl ve İlçe Kodları 

01. ADANA 04.AĞRI 

01. Seyhan 00.Merkez 

02. Yüreğir 01.Diyadin 

03. Aladağ 02.Doğubeyazıt 

04. Ceyhan 03.Eleşkirt 

05. Feke 04.Hamur 

06. İmamoğlu 05.Patnos 

07. Karaisali 06.Taşlıçay 

08. Karataş 07.Tutak 

09. Kozan 

10. Pozantı 05.AMASYA 

11. Saimbeyli 00.Merkez 

12. Tufanbeyli 01.Göynücek 

13. Yumurtalık 02.Gümüşhacıköy 

03.Hamamözü 

02. ADIYAMAN 04.Merzifon 

00. Merkez 05.Suluova 

01. Besni 06.Taşova 

02. Çelikhan 

03. Gerger 06.ANKARA 

04. Gölbaşı 01.Altındağ 

05. Kahta 02.Çankaya 

06. Samsat 03.Etimesgut 

07. Sincik 04.Gölbaşı 

08. Tut 05.Keçiören 

06.Mamak 

03. AFYON 07.Sincan 

00. Merkez 08.Yenimahalle 

01. Başmakçı 09.Akyurt 

02. Bayat 10.Ayaş 

03. Bolvadin 11.Bala 

04. Çay 12.Beypazarı 

05. Çobanlar 13.Çamlıdere 

06. Dazkırı 14.Çubuk 

07. Dinar 15.Elmadağ 

08. Emirdağ 16.Evren 

09. Evciler 17.Güdül 

10. Hocalar 18.Haymana 

11. İhsaniye 19.Kalecik 

12. İscehisar 20.Kazan 

13. Kızılören 21.Kızılcahamam 

14. Sandıklı 22.Nallıhan 

15. Sincanlı 23.Polatlı 

16. Sultandağı 24.ŞKoçhisar 

17. Şuhut 

29

07. ANTALYA 10.BALIKESİR 

00. Merkez 00.Merkez 

01. Akseki 01.Ayvalık 

02. Alanya 02.Balya 

03. Elmalı 03.Bandırma 

04. Finike 04.Bigadiç 

05. Gazipaşa 05.Burhaniye 

06. Gündoğmuş 06.Dursunbey 

07. İbradi 07.Edremit 

08. Kale 08.Erdek 

09. Kaş 09.Gömeç 

10. Kemer 10.Gönen 

11. Korkuteli 11.Havran 

12. Kumluca 12.İvrindi 

13. Manavgat 13.Kepsut 

14. Serik 14.Manyas 

15.Marmara 

08. ARTVİN 16.Savaştepe 

00. Merkez 17.Sındırgı 

01. Ardanuç 18.Susurluk 

02. Arhavi 

03. Borçka 11.BİLECİK 

04. Hopa 00.Merkez 

05. Murgul 01.Bozüyük 

06. Şavşat 02.Gölpazarı 

07. Yusufeli 03.İnhisar 

04.Osmaneli 

09. AYDIN 05.Pazaryeri 

00. Merkez 06.Söğüt 

01. Bozdoğan 07.Yenipazar 

02. Buharkent 

03. Çine 12.BİNGÖL 

04. Didim 00.Merkez 

05. Germencik 01.Adaklı 

06. İncirliova 02.Genç 

07. Karacasu 03.Karlıova 

08. Karpuzlu 04.Kiğı 

09. Koçarlı 05.Solhan 

10. Köşk 06.Yayladere 

11. Kuşadası 07.Yedisu 

12. Kuyucak 

13. Nazilli 13.BİTLİS 

14. Söke 00.Merkez 

15. Sultanhisar 01.Adilcevaz 

16. Yenipazar 02.Ahlat 

03.Güroymak 

04.Hizan 

05.Mutki 

06.Tatvan 

30

14. BOLU 17.ÇANAKKALE 


01. Dörtdivan 01.Ayvacık 

02. Gerede 02.Bayramiç 

03. Göynük 03.Biga 

04. Kıbrıscık 04.Bozcaada 

05. Mengen 05.Çan 

06. Mudurnu 06.Eceabat 

07. Seben 07.Ezine 

08. Yeniçağa 08.Gelibolu 

09.Gökçeada 

15. BURDUR 10.Lapseki 

00. Merkez 11.Yenice 

01. Ağlasun 

02. Altınyayla 18.ÇANKIRI 

03. Bucak 00.Merkez 

04. Çavdır 01.Atkaracalar 

05. Çeltikçi 02.Bayramören 

06. Gölhisar 03.Çerkeş 

07. Karamanlı 04.Eldivan 

08. Kemer 05.Ilgaz 

09. Tefenni 06.Kızılırmak 

10. Yeşilova 07.Korgun 

08.Kurşunlu 

16. BURSA 09.Orta 

01. Nilüfer 10.Şabanözü 

02. Osmangazi 11.Yapraklı 

03. Yıldırım 

04. Büyükorhan 19.ÇORUM 

05. Gemlik 00.Merkez 

06. Gürsu 01.Alaca 

07. Harmancık 02.Bayat 

08. İnegöl 03.Boğazkale 

09. İznik 04.Dodurga 

10. Karacabey 05.İskilip 

11. Keles 06.Kargı 

12. Kestel 07.Laçin 

13. Mudanya 08.Mecitözü 

14. MKemalpaşa 09.Oğuzlar 

15. Orhaneli 10.Ortaköy 

16. Orhangazi 11.Osmancık 

17. Yenişehir 12.Sungurlu 

13.Uğurludağ 

31

20. DENİZLİ 23.ELAZIĞ 


01. Acıpayam 01.Ağın 

02. Akköy 02.Alacakaya 

03. Babadağ 03.Arıcak 

04. Baklan 04.Baskil 

05. Bekilli 05.Karakoçan 

06. Beyağaç 06.Keban 

07. Bozkurt 07.Kovancılar 

08. Buldan 08.Maden 

09. Çal 09.Palu 

10. Çameli 10.Sivrice 

11. Çardak 

12. Çivril 24.ERZİNCAN 

13. Güney 00.Merkez 

14. Honaz 01.Çayırlı 

15. Kale 02.İliç 

16. Sarayköy 03.Kemah 

17. Serinhisar 04.Kemaliye 

18. Tavas 05.Otlukbeli 

06.Refahiye 

21. DİYARBAKIR 07.Tercan 

00. Merkez 08.Üzümlü 

01. Bismil 

02. Çermik 25.ERZURUM 

03. Çınar 00.Merkez 

04. Çüngüş 01.Aşkale 

05. Dicle 02.Çat 

06. Eğil 03.Hınıs 

07. Ergani 04.Horasan 

08. Hani 05.Ilıca 

09. Hazro 06.İspir 

10. Kocaköy 07.Karaçoban 

11. Kulp 08.Karayazı 

12. Lice 09.Köprüköy 

13. Silvan 10.Narman 

11.Oltu 

22. EDİRNE 12.Olur 

00. Merkez 13.Pasinler 

01. Enez 14.Pazaryolu 

02. Havsa 15.Şenkaya 

03. İpsala 16.Tekman 

04. Keşan 17.Tortum 

05. Lalapaşa 18.Uzundere 

06. Meriç 

07. Süleoğlu 

08. Uzunköprü 

32

26. ESKİŞEHİR 30.HAKKARİ 


01. Alpu 01.Çukurca 

02. Beylikova 02.Şemdinli 

03. Çifteler 03.Yüksekova 

04. Günyüzü 

05. Han 31.HATAY 

06. İnönü 00.Merkez 

07. Mahmudiye 01.Altınözü 

08. Mihalgazi 02.Belen 

09. Mihalıçcık 03.Dörtyol 

10. Sarıcakaya 04.Erzin 

11. Seyitgazi 05.Hassa 

12. Sivrihisar 06.İskenderun 

07.Kırıkhan 

27. GAZİANTEP 08.Kumlu 

01. Şahinbey 09.Reyhanlı 

02. Şehitkamil 10.Samandağ 

03. Araban 11.Yayladağı 

04. İslahiye 

05. Karkamış 32.ISPARTA 

06. Nizip 00.Merkez 

07. Nurdağı 01.Aksu 

08. Oğuzeli 02.Atabey 

09. Yavuzeli 03.Eğirdir 

04.Gelendost 

28. GİRESUN 05.Gönen 

00. Merkez 06.Keçiborlu 

01. Alucra 07.Senirkent 

02. Bulancak 08.Sütçüler 

03. Çamoluk 09.Şarkikaraağaç 

04. Çanakçı 10.Uluborlu 

05. Dereli 11.Yalvaç 

06. Doğankent 12.Yenişarbademli 

07. Espiye 

08. Eynesil 33.İÇEL 

09. Görele 00.Merkez 

10. Güce 01.Anamur 

11. Keşap 02.Aydıncık 

12. Piraziz 03.Bozyazı 

13. ŞKarahisar 04.Çamlıyayla 

14. Tirebolu 05.Erdemli 

15. Yağlıdere 06.Gülnar 

07.Mut 

29. GÜMÜŞHANE 08.Silifke 

00. Merkez 09.Tarsus 

01. Kelkit 

02. Köse 

03. Kürtün 

04. Şiran 

05. Torul 

33

34. İSTANBUL 35.İZMİR 

01. Adalar 01.Balçova 

02. Avcılar 02.Bornova 

03. Bağcılar 03.Buca 

04. Bahçelievler 04.Çiğli 

05. Bakırköy 05.Gaziemir 

06. Bayrampaşa 06.Güzelbahçe 

07. Beşiktaş 07.Karşıyaka 

08. Beykoz 08.Konak 

09. Beyoğlu 09.Narlıdere 

10. Eminönü 10.Aliağa 

11. Esenler 11.Bayındır 

12. Eyüp 12.Bergama 

13. Fatih 13.Beydağ 

14. Gaziosmanpaşa 14.Çeşme 

15. Güngören 15.Dikili 

16. Kadıköy 16.Foça 

17. Kağıthane 17.Karaburun 

18. Kartal 18.Kemalpaşa 

19. Küçükçekmece 19.Kınık 

20. Maltepe 20.Kiraz 

21. Pendik 21.Menderes 

22. Sarıyer 22.Menemen 

23. Şişli 23.Ödemiş 

24. Tuzla 24.Seferihisar 

25. Ümraniye 25.Selçuk 

26. Üsküdar 26.Tire 

27. Zeytinburnu 27.Torbalı 

28. Büyükçekmece 28.Urla 

29. Çatalca 

30. Silivri 

31. Sultanbeyli 

32. Şile 

34

36. KARS 39.KIRKLARELİ 


01. Akyaka 01.Babaeski 

02. Arpaçay 02.Demirköy 

03. Digor 03.Kofçaz 

04. Kağızman 04.Lüleburgaz 

05. Sarıkamış 05.Pehlivanköy 

06. Selim 06.Pınarhisar 

07. Susuz 07.Vize 

37. KASTAMONU 40.KIRŞEHİR 


01. Abana 01.Akçakent 

02. Ağlı 02.Akpınar 

03. Araç 03.Boztepe 

04. Azdavay 04.Çiçekdağı 

05. Bozkurt 05.Kaman 

06. Cide 06.Mucur 

07. Çatalzeytin 

08. Daday 41.KOCAELİ 

09. Devrekani 00.Merkez 

10. Doğanyurt 01.Gebze 

11. Hanönü 02.Gölcük 

12. İhsangazi 03.Kandıra 

13. İnebolu 04.Karamürsel 

14. Küre 05.Körfez 

15. Pınarbaşı 06.Derince 

16. Seydiler 

17. Şenpazar 

18. Taşköprü 

19. Tosya 

38. KAYSERİ 

01. Kocasinan 

02. Melikgazi 

03. Akkışla 

04. Bünyan 

05. Develi 

06. Felahiye 

07. Hacılar 

08. İncesu 

09. Özvatan 

10. Pınarbaşı 

11. Sarıoğlan 

12. Sarız 

13. Talas 

14. Tomarza 

15. Yahyalı 

16. Yeşilhisar 

35

42. KONYA 44.MALATYA 

01. Karatay 00.Merkez 

02. Meram 01.Akçadağ 

03. Selçuklu 02.Arapkir 

04. Ahırlı 03.Arguvan 

05. Akören 04.Battalgazi 

06. Akşehir 05.Darende 

07. Altınekin 06.Doğanşehir 

08. Beyşehir 07.Doğanyol 

09. Bozkır 08.Hekimhan 

10. Cihanbeyli 09.Kale 

11. Çeltik 10.Kuluncak 

12. Çumra 11.Pötürge 

13. Derbent 12.Yazıhan 

14. Derebucak 13.Yeşilyurt 

15. Doğanhisar 

16. Emirgazi 45.MANİSA 

17. Ereğli 00.Merkez 

18. Güneysınır 01.Ahmetli 

19. Hadım 02.Akhisar 

20. Halkapınar 03.Alaşehir 

21. Hüyük 04.Demirci 

22. Ilgın 05.Gölmarmara 

23. Kadınhanı 06.Gördes 

24. Karapınar 07.Kırkağaç 

25. Kulu 08.Köprübaşı 

26. Sarayönü 09.Kula 

27. Seydişehir 10.Salihli 

28. Taşkent 11.Sarıgöl 

29. Tuzlukçu 12.Saruhanlı 

30. Yalıhüyük 13.Selendi 

31. Yunak 14.Soma 

15.Turgutlu 

43. KÜTAHYA 

00. Merkez 46.KMARAŞ 

01. Altıntaş 00.Merkez 

02. Aslanapa 01.Afşin 

03. Çavdarhisar 02.Andırın 

04. Domaniç 03.Çağlayancerit 

05. Dumlupınar 04.Ekinözü 

06. Emet 05.Elbistan 

07. Gediz 06.Göksun 

08. Hisarcık 07.Nurhak 

09. Pazarlar 08.Pazarcık 

10. Simav 09.Türkoğlu 

11. Şaphane 

12. Tavşanlı 

36

47. MARDİN 52.ORDU 


01. Dargeçit 01.Akkuş 

02. Derik 02.Aybastı 

03. Kızıltepe 03.Çamaş 

04. Mazıdağı 04.Çatalpınar 

05. Midyat 05.Çaybaşı 

06. Nusaybin 06.Fatsa 

07. Ömerli 07.Gölköy 

08. Savur 08.Gülyalı 

09. Yeşilli 09.Gürgentepe 

10.İkizce 

48. MUĞLA 11.Kabadüz 

00. Merkez 12.Kabataş 

01. Bodrum 13.Korgan 

02. Dalaman 14.Kumru 

03. Datça 15.Mesudiye 

04. Fethiye 16.Perşembe 

05. Kavaklıdere 17.Ulubey 

06. Köyceğiz 18.Ünye 

07. Marmaris 

08. Milas 53.RİZE 

09. Ortaca 00.Merkez 

10. Ula 01.Ardeşen 

11. Yatağan 02.Çamlıhemşin 

03.Çayeli 

49. MUŞ 04.Derepazarı 

00. Merkez 05.Fındıklı 

01. Bulanık 06.Güneysu 

02. Hasköy 07.Hemşin 

03. Korkut 08.İkizdere 

04. Malazgirt 09.İyidere 

05. Varto 10.Kalkandere 

11.Pazar 

50. NEVŞEHİR 

00. Merkez 54.SAKARYA 

01. Acıgöl 00.Merkez 

02. Avanos 01.Ferizli 

03. Derinkuyu 02.Söğütlü 

04. Gülşehir 03.Akyazı 

05. Hacıbektaş 04.Geyve 

06. Kozaklı 05.Hendek 

07. Ürgüp 06.Karapürçek 

07.Karasu 

51. NİĞDE 08.Kaynarca 

00. Merkez 09.Kocaali 

01. Altunhisar 10.Pamukova 

02. Bor 11.Sapanca 

03. Çamardı 12.Taraklı 

04. Çiftlik 

05. Ulukışla 

37

55. SAMSUN 58.SİVAS 


01. Alaçam 01.Akıncılar 

02. Asarcık 02.Altınyayla 

03. Ayvacık 03.Divriği 

04. Bafra 04.Doğanşar 

05. Çarşamba 05.Gemerek 

06. Havza 06.Gölova 

07. Kavak 07.Gürün 

08. Ladik 08.Hafik 

09. 19 Mayıs 09.İmranlı 

10. Salıpazarı 10.Kangal 

11. Tekkeköy 11.Koyulhisar 

12. Terme 12.Suşehri 

13. Vezirköprü 13.Şarkışla 

14. Yakakent 14.Ulaş 

15.Yıldızeli 

56. SİİRT 16.Zara 

00. Merkez 

01. Aydınlar 59.TEKİRDAĞ 

02. Baykan 00.Merkez 

03. Eruh 01.Çerkezköy 

04. Kurtalan 02.Çorlu 

05. Pervari 03.Hayrabolu 

06. Şirvan 04.Malkara 

05.Marmaraereğlisi 

57. SİNOP 06.Muratlı 

00. Merkez 07.Saray 

01. Ayancık 08.Şarköy 

02. Boyabat 

03. Dikmen 60.TOKAT 

04. Durağan 00.Merkez 

05. Erfelek 01.Almus 

06. Gerze 02.Artova 

07. Saraydüzü 03.Başçiftlik 

08. Türkeli 04.Erbaa 

05.Niksar 

06.Pazar 

07.Reşadiye 

08.Sulusaray 

09.Turhal 

10.Yeşilyurt 

11.Zile 

38

61. TRABZON 65.VAN 


01. Akçaabat 01.Bahçesaray 

02. Araklı 02.Başkale 

03. Arsin 03.Çaldıran 

04. Beşikdüzü 04.Çatak 

05. Çarşıbaşı 05.Edremit 

06. Çaykara 06.Erciş 

07. Dernekpazarı 07.Gevaş 

08. Düzköy 08.Gürpınar 

09. Hayrat 09.Muradiye 

10. Köprübaşı 10.Özalp 

11. Maçka 11.Saray 

12. Of 

13. Sürmene 66.YOZGAT 

14. Şalpazarı 00.Merkez 

15. Tonya 01.Akdağmadeni 

16. Vakfıkebir 02.Aydıncık 

17. Yomra 03.Boğazlıyan 

04.Çandır 

62. TUNCELİ 05.Çayıralan 

00. Merkez 06.Çekerek 

01. Çemişgezek 07.Kadışehri 

02. Hozat 08.Saraykent 

03. Mazgirt 09.Sarıkaya 

04. Nazımiye 10.Sorgun 

05. Ovacık 11.Şefaatli 

06. Pertek 12.Yenifakılı 

07. Pülümür 13.Yerköy 

63. ŞANLIURFA 67.ZONGULDAK 


01. Akçakale 01.Alaplı 

02. Birecik 02.Çaycuma 

03. Bozova 03.Devrek 

04. Ceylanpınar 04.Ereğli 

05. Halfeti 05.Gökçebey 

06. Harran 

07. Hilvan 68.AKSARAY 

08. Siverek 00.Merkez 

09. Suruç 01.Ağaçören 

10. Viranşehir 02.Eskil 

03.Gülağaç 

64. UŞAK 04.Güzelyurt 

00. Merkez 05.Ortaköy 

01. Banaz 06.Sarıyahşi 

02. Eşme 

03. Karahallı 69.BAYBURT 

04. Sivaslı 00.Merkez 

05. Ulubey 01.Aydıntepe 

02.Demirözü 

39

70. KARAMAN 76.IĞDIR 


01. Ayrancı 01.Aralık 

02. Başyayla 02.Karakoyunlu 

03. Ermenek 03.Tuzluca 

04. Kazımkarabekir 

05. Sarıveliler 77.YALOVA 

00.Merkez 

71. KIRIKKALE 01.Altınova 

00. Merkez 02.Armutlu 

01. Bahşılı 03.Çınarcık 

02. Balışeyh 04.Çiftlikköy 

03. Çelebi 05.Termal 

04. Delice 

05. Karakeçili 78.KARABÜK 

06. Keskin 00.Merkez 

07. Sulakyurt 01.Eflani 

08. Yahşihan 02.Eskipazar 

03.Ovacık 

72. BATMAN 04.Safranbolu 

00. Merkez 05.Yenice 

01. Beşiri 

02. Gercüş 79.KİLİS 

03. Hasankeyf 00.Merkez 

04. Kozluk 01.Elbeyli 

05. Sason 02.Musabeyli 

03.Polateli 

73. ŞIRNAK 

00. Merkez 80.OSMANİYE 

01. Beytüşşebap 00.Merkez 

02. Cizre 01.Bahçe 

03. Güçlükonak 02.Düziçi 

04. İdil 03.Hasanbeyli 

05. Silopi 04.Kadirli 

06. Uludere 05.Sumbas 

06.Toprakkale 

74. BARTIN 

00. Merkez 81.DÜZCE 

01. Amasra 00.Merkez 

02. Kurucaşile 01.Akçakoca 

03. Ulus 02.Cumayeri 

03.Çilimli 

75. ARDAHAN 04.Gölyaka 

00. Merkez 05.Gümüşova 

01. Çıldır 06.Kaynaşlı 

02. Damal 07.Yığılca 

03. Göle 

04. Hanak 

05. Posof 

40

EK 2: Ölenin Ameliyat Geçirebileceği Organlar Listesi 

1- Baş 

2- Beyin 

3- Ağız 

4- Burun 

5- Çene 

6- Damak 

7- Dudak/ ağız boşluğu 

8- Dil 

9- Dişeti 

10- Farinks 

11- Orofarinks 

12- Nazofarinks 

13- Larinks 

14- Ses telleri 

15- Tonsil 

16- Parotis 

17- Diğer ve spesifiye olmayan büyük tükrük bezleri 

18- Trakea 

19- Kulak 

20- Göz ve ekleri 

21- Boyun 

22- Lenf bezleri 

23- Tiroid 

24- Özafagus 

25- Diyafram 

26- Vertebralar 

27- Omurilik 

28- Kol, bacak gibi extremiteler 

29- Büyük Kemik ve eklemler 

30- Meme 

31- Kalp 

32- Akciğer 

33- Mediasten 

34- Perikard 

35- Mide 

36- Duedenum 

37- Dalak 

38- Göbek 

39- Kasık 

40- Karaciğer 

41- Pankreas 

42- İnce barsak 

43- Kolon 

44- Rektum 

45- Anüs 

46- Appendix 

47- Safra kesesi 

48- Safra kanalları 

49- Böbrek 

50- Üreter 

51- Üretra 

52- Mesane 

53- Vulva 

54- Vagina 

41

55- Serviks 

56- Uterus korpusu 

57- Endometrium 

58- Overler 

59- Plasenta 

60- FallopTüpleri 

61- Testis 

62- Skrotum 

63- Epididim ve Vas deferensler 

64- Prostat 

65- Penis 

66- Arterler 

67- Venler 

68- Kemik iliği 

69- Deri 

70- Bağ dokusu 

71- Diğer endokrin bezler 

42

EK 3:İŞ / MESLEK SINIFLANDIRMASI (ILO) 

01 İLMİ VE TEKNİK ELEMANLAR (SERBEST MESLEK SAHİPLERİ VE BUNLARLA İLGİLİ 

MESLEKLER DAHİL) 

- Fizikçiler, Kimyagerler ve Bunlarla ilgili Meslekler. 

- Mimarlar, Mühendisler ve Benzeri Teknik Elemanlar 

- Pilotlar, Güverte Subayları, Makine Subayları (Deniz ve Hava) 

- Biyologlar, Fenni Ziraatçılar ve Benzeri Teknisyenler 

- Tıp ile İlgili Meslekler 

- İstatistikçiler, Matematikçiler, Sistem Analizcileri ve Benzeri Teknisyenler 

- İstatistikçiler, Matematikçiler, Sistem Analizcileri ve Benzeri Teknisyenler 

- Ekonomistler 

- Mali Müşavir ve Muhasebeciler 

- Hukuk ile İlgili Meslekler 

- Öğretim ile ilgili Meslekler 

- Din Adamları ve Benzerleri 

- Yazarlar ve Mecmua Edebiyatla ilgili Diğer Eserler 

- Heykel tıraş, Ressam, Fotoğrafçılar ve ilgili Yaratıcı Sanat Mensupları 

- Müzik ve Sahne Sanatçıları ve Eğlence ile ilgili Diğer Sanatkarlar 

- Sporcular ve Sporla ilgili Diğer Meslekler 

- Başka Yerde Sınıflandırılmamış İlmi ve Teknik Meslekler ve Benzerleri 

02 MÜTEŞEBBİSLER, DİREKTÖRLER VE ÜST KADEME YÖNETİCİLER 

- Yasama Organları ve Kamu Sektörü Üst Kademe Yöneticileri. 

- Müteşebbisler ve Yöneticiler (Ticaret Hariç) 

03 İDARİ PERSONEL VE BENZERİ ÇALIŞMALAR 

- Büro Memurları Grup Şefi. 

- Kamu idare Memurları 

- Stenolar, Daktilolar, Kart ve Rulo Dergi Makineleri Operatörleri 

- Muhasebe Memurları 

- Kasiyerler ve Benzeri İşte Çalışanlar 

- Toplama İşlemleri Yapan Makineler Üzerinde Çalışanlar 

- Ulaştırma Haberleşme Servis Şefleri 

- Şeftren ve Bilet Toplayan (Kondüktör) 

- Posta Dağıtıcısı (Müvezzi) 

- Telefon ve Telgraf Operatörleri 

- Başka Yerde Sınıflandırılmayan İdari Personel ve Benzeri Çalışanlar 

04 TİCARET VE SATIŞ PERSONELİ 

- Müdürler (Toptan ve Perakende Ticaret) 

- Toptan veya Perakende Ticarette Müteşebbis ve Yöneticiler (İşe Bakan Mal Sahibi) 

- Satış ve Alım Şefi 

- Ticarethane Memur ve Teknisyeni, seyyar Tüccarlar 

- Sigorta Acentesi ve Emlak Komisyoncuları, Gelir Senetleri Simsarları, Müesseselerin Satış Servisi Memurları, 

Satıcılar, Açık Arttırma ile Satış Yapanlar (Müzayede Memurları) 

- Satış Komisyoncuları, Ticaret Memurları ve Benzeri İşlerde Çalışanlar 

- Başka Yerde Sınıflandırılmamış Ticaret ve Satış Personeli 

05 HİZMET İŞLERİNDE ÇALIŞANLAR 

- Otel, Kahvehane, Oyun Salonları, Lokanta, Gazino, Pastane, Sinema, Tiyatro ve Benzeri Yerlerin Müdürleri 

- Otel, Kahvehane, Oyun Salonları, Lokanta, Gazino, Pastane, Sinema, Tiyatro ve Benzeri Yerlerin Müdürlerini 

İdare eden Müteşebbis Mal Sahipleri 

- Aşçı, Garsonlar, Barmen ve Benzeri Çalışanlar 

- Hizmetçiler ve Benzerleri 

- Mülk Bekçileri, Temizlik İşçileri 

43

- Elbise Temizleyicileri, Çamaşırcı ve Ütücüler 

- Berberler, Güzellik Salonu Uzmanları ve Benzeri Çalışanlar 

- Güvenlik ve Koruyucu Hizmet Personeli 

- Başka yerde Sınıflanmayan 

06 TARIMCI, HAYVANCI, ORMANCI, BALIKÇI VE AVCILAR 

- Tarım İşletme Şef ve Müdürleri (Kahyalar dahil) 

- Tarım İşletmecisi (Üreticiler) 

- Tarımda Çalışanlar 

- Orman İşlerinde Çalışanlar 

- Balıkçılar, Avcılar ve Benzeri İşlerde Çalışanlar 

07 TARIM DIŞI ÜRETİM FAALİYETLERİNDE ÇALIŞANLAR VE ULAŞTIRMA MAKİNALARINI 

KULLANANLAR 

- İşin Yönetmenleri ve Benzerleri 

- Madenci, Taşçı, Sondajcı ve Benzeri İşlerde Çalışanlar 

- Metal İşleme ve Üretim İşçileri 

- Ağacın İlk Hazırlama İşlerini Yapan İşçiler ve Kağıt İmalatı 

- Fırın ve Kimya Aletleri Kullanıcıları 

- Dokuma İşçileri 

- Debboğlar, Dericiler, Sepiciler ve Kürkçülük İşleri 

- Gıda ve İçki Sanayi İşçileri 

- Tütün İşçileri 

- Terziler, Döşemeciler ve Benzeri Meslekler 

- Ayakkabı ve Deri İşçileri 

- İnce İş Marangozluğu, Marangozluk ve Benzeri İşçiler 

- Taş Yontma ve Oyma İşçileri (Mermer de dahil) 

- El Emeği ile Çalışan ve Metal İşleyen İşçiler 

- Makine Montajcıları , Hassas, Dakik Aletçiler ve Tamirci Makinistler (Elektrik Hariç) 

- Elektrikçiler, Elektronikçiler ve Benzeri Çalışanlar 

- Radyo, Televizyon ve Yayın İstasyonları Operatörleri 

Ses ve Sinema Projeksiyon Aletleri Operatörleri 

- Kurşun Boru ve Sıhhi Tehsisatçılar, Tenekeci, Bakırcılar, Metal Boru Monitörleri 

- Mücevherciler ve Kuyumcular 

- Cam ve Camdan Eşya İmali, Seramik Toprak Mamülleri İşçileri 

- Plastik Madde ve Kauçuk İmalat İşçileri 

- Kağıt, Karton ve Kaplama Eşyalar 

- Mürettip, Baskıcı, Ciltçi ve Benzeri İşlerde çalışanlar 

- Boyacılar 

- Başka Yerde Sınıflandırılmış İstihsal ve Benzeri İşlerde Çalışan İşçiler 

- Yapı Kalfası, Dülger ve Diğer İnşaat İşlerinde Çalışan İşçiler 

- Sabit Tesis Makineleri Kullanıcıları 

- Tahmil Tahliye İşçisi ve Yapı Makineleri Kullanıcıları 

- Ulaştırma Makineleri kullanıcıları 

08 MESLEKLERİ TAYİN EDİLMEYENLER 

- İlk Defa İş Arayanlar, Mesleksizler ve Bir İşi Tutmayan Boşlar 

- Bir İşte Çalışan Fakat Mesleğini Sarih Olarak Tarif edemeyenler 

- Ordu Mensupları (Esas Meslek sorusuna Er Diye Cevap Verenlerin Meslekleri Meçhul Olarak Anılacaktır. Sivil 

Memur ve Sanatkarlar Hariç) 

- Başka Yerde Sınıflandırılmış sıra İşçileri 

- Meçhul (Meslek Sorusu Cevapsız Kalanlar) 

00 YOK (Ev Kadınları, Emekliler, İrat Sahipleri, Öğrenciler, Çalışamaz Halde Olanlar ve Hapislerden Mesleği olmayanlar) 

44

EK 4: GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ÇOCUKLUK ÇAĞI ÖLÜM NEDENLERİNİ 

SÖZEL OTOPSİ YÖNTEMİ İLE SAPTAMADA ÖNERİLEN STANDART KRİTERLER 

1. KRİTER KATEGORİLERİ 

Zorunlu kriter(Z): Bu kriter tanı konulması için bulunmalıdır. Ancak tanı için yeterli 

değildir. 

Doğrulayıcı kriter(D): Zorunlu kriter yerine getiriliyorsa tanıyı destekler 

Yardımcı kriter(Y): Olası ölüm nedeni ile benzer semptom ve bulgulara sahip hastalıkları 

ayırt eder, tanıyı desteklemede ikincil kanıtları sağlar. 

Her bir ölüm nedeni için önerilen tanı koyucu kriterler gerekli olan minimum kriterlerdir. 

Daha fazla kriterlerin sağlanması tanıyı destekler. 

2. 0-28 GÜNLÜK ÖLÜMLER 

2.1. PREMATÜRİTE 

D: 37 haftadan daha küçük gebelik öyküsü 

Büyük olasılıkla tanı: 1D 

2.2. DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIĞI 

Z: 37 haftadan büyük gebelik öyküsü 

D: Çok küçük doğma (Gelişmekte olan ülkelerde doğum ağırlıkları genellikle düşük 

olduğu için ailenin bebeğin doğum ağırlığının düşük olduğunu ifade etmesi,bebeğin çok 

küçük doğduğunu göstermektedir) 

D: İkizler (Kırsal bölgede doğan ikiz bebekler genellikle düşük doğum ağırlıklı doğarlar) 

Büyük olasılıkla tanı: 1Z+1D 

2.3. KONJENİTAL MALFORMASYON 

D: Belirgin malformasyonlu bebek 


2.4 DOĞUM TRAVMASI / ASFİKSİ 

D: Doğumdan hemen sonra ağlamama (geç ağlama > 3 dakika) veya soluk almama 

veya doğumda solunumun yavaş olması 

D: Doğumda veya doğumdan sonraki 72 saat içinde uykulu veya bilinçsiz veya 

konvülsiyon olmaması 

D: Gününde doğan bir bebeğin doğumda veya doğumdan sonraki 72 saat içinde 

generalize flask durumu 

Y: Gününde doğan bir bebeğin doğumda veya doğumdan sonraki 24 saat içinde emme 

ve çiğnemesinin olmaması 

Y: Uzamış doğum eylemi öyküsü (Primiparda > 24 saat, diğerinde >12 saat) 

Y: Kalça fraktürü veya paralizisi 

Y: Kafa derisinde şişlik 

Y: Doğumda siyanoz veya solukluk 

Y: Vertex dışındaki prezentasyonlar 

Y: Hastanede enstrumasyon öyküsü veya doğumda elle manipulasyon 

Y: İkiz doğumunda ikinci doğan bebek olma 

45

Y: Düşük ağırlıklı bebek 

Y: Çok büyük bebek 

Y: Mekonyumla boyalı amniyon sıvısı 

Olası tanı: 1D veya 2Y 

Büyük olasılıkla tanı: 2D veya 1D+ 1Y 

2.5. NEONATAL TETANOZ 

Z: Ölümde bebeğin 4 günlükten büyük olması (olası minimum 

enkubasyon süresinin 48 saat olmasına karşın neonatal tetanoza bağlı ölümlerin 

% 90’ı postpartum 5. ve 14. günler arasında olmaktadır). 

Z: 4. Günde veya daha sonrasında bebeğin emmeyi bırakması 

D: 4. günde veya daha sonrasında vücut katılığı veya geriye kıvrılma 

D: Beslenme için bebeğin ağzını açamaması (trismus) 

Y: Anneye gebeliği süresince minimum 1 doz tetanoz toksoid aşısı yapılmamış olması 

Y: Ailenin hastalığı tetanoz olarak bilmesi 

Y: Kirli alet kullanılarak bebeğin göbeğinin kesilmesi 

Y: Doğumu yaptıran kişinin doğumdan önce ellerini yıkamamış olması 

Y: Omfalitis 

Olası tanı: 2Z+1D+1Y 

Büyük olasılıkla tanı: 2Z+2D 

2.6. NEONATAL PNÖMONİ 

Z.Doğumdan 6 saat sonra başlayan solunum belirtileri 

D: Ölümden önceki 2 saatten fazla süren takipne 

D: Respiratuvar distres (suprasternal, intercostal ve subcostal bölgelerde şiddetli çekilmeler) 

D: Ekspratuvar sesler 

Y: Öksürük (yeni doğanlar pnömoni olmalarına rağmen sıklıkla öksürmezler, bu nedenle 

öksürük”Y” olarak yer almıştır. 

Y: Ateş 

Y: Beslenmeyi red 

Y: Siyanoz 

Olası tanı: 1 Z+ 1D 

Büyük olasılıkla tanı: 1Z+ 2 D veya 1 Z+ 1D+1Y 

2.7. POSTNATAL ASPİRASYON 

Z. beslenmeyi veya kusmayı takiben şiddetli öksürük nöbeti 

Z: Doğumdan 6 saat sonra başlayan solunum belirtileri 

D: Ölümden önceki 2 saatten fazla süren takipne 

D: Respiratuvar distres (suprasternal, intercostal ve subcostal bölgelerde şiddetli çekilmeler) 


Y: Öksürük(yeni doğanlar pnömoni olmalarına rağmen sıklıkla öksürmezler, bu nedenle 

öksürük”Y” olarak yer almıştır. 

Y: Ateş 

Y: Beslenmeyi red 

Y: Siyanoz 



46

2.8. RESPİRATUVAR DİSTRES SENDROMU 

(Hyalen membran hastalığı, konjenital pnoni ve mekonyum aspirasyonunu içerir.) 

Z: Solunum semptomlarının doğumdan sonraki 6 saat içinde başlaması 

D: Takipne 

Respiratuvar distres (suprasternal, intercostal ve subcostal bölgelerde şiddetli çekilmeler) 


Y: Siyanoz 

Y: Doğumda ince sesli ağlama (İntra uterin enfeksiyonu gösterir.) 

Y: Aşağıdaki predispozan faktörlerden birinin bulunması 

- Prematürite 

- Uzamış doğum eylemi (Primipar annelerde > 24 saat, diğerlerinde > 12 saat) 



2.9. DİYARE 

Z: Günde 3 defadan fazla gevşek ve sulu dışkılama 

Y: Kusma 

Y: Ailenin anne sütünü veya sıvı verilmesini azaltması 

D: Dehidratasyon (Göz küreleri veya fontanel çöküklüğü, oligüri veya idrar rengini koyulaşması 

belirtilerinden herhangi birinin bulunması) 

Olası tanı: 1 Z 

Büyük olasılıkla tanı: 1Z+ 2 Y veya 1 Z+ 1D 

2.10. DİZANTERİ 

Z: Günde 3 defadan fazla gevşek ve sulu dışkılama 

Y: Dışkıda kan veya mukus bulunması 

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z+ 1D 

2.11. HİPOTERMİ 

D:Ölümünden önceki 2 saat veya daha uzun süre boyunca bebeğin baş, göğüs veya 

karnının soğuk olması 


2.12. NEONATAL SEPSİS (septisemi ve menenjiti içerir) 

D: Doğumdan 72 saat sonra uykulu veya letarjik veya bilinçsiz olma (Doğum tavması 

ile karşılaştırın) 

Y: Miyadında doğan bebekte ince sesli ağlama 

Y: Deri veya göbekte sepsis 

Y: Ateş 

Y. Soğuğa maruz kalmamış bebekte hipotermi (Vücudun örtülü bölgeleri de soğuk) 

Y: Kusma, diyare ve abdominal distansiyon’dan en az birinin olması 

Y: İlk 72 saatten sonra spasm ve konvülsiyonlar 

Y: Sarılık 

Y: Ekstremitelerde siyanoz 

Y: Apneik speller. Bebeğin doğumda solunumunun düzenli olup, doğumdan sonraki 

dönemde 20 saniyeden uzun süren periyodlarla solunumun durması 

Y. Aşağıdaki maternal faktörlerin 1 veya daha fazlasının bulunması 

- Uzamış membran rüptürü (> 24 saat) 

- Uzamış doğum eylemi (primiparda > 24 saat, diğerlerinde > 12 saat) 

- Kötü kokulu amniyon sıvısı 

47

- Doğumda veya doğumdan sonraki 1 hafta içinde annenin 24 saatten uzun süren ateşinin 

olması 

Olası tanı: 1D+1Y veya 2Y 

Büyük olasılıkla tanı: 1Z+ 2 Y veya 1 Z+ 1D 

2.13. ANİ ÖLÜM 

D: Sağlıklı bir bebeğin ani ölümü 


2.14. BESLENME PROBLEMİ (beslenmeyi red, emme veya biberonla beslenmede 

yetmezlik) 

D: bebeğin ölümden önceki 2 gün/daha uzun süre ile emmemesi veya 

sütle beslenmemesi 

D: bebeğin biberonla beslenmesi 


2.15.DİĞER 

Belirtiniz 

2.16. NEDENİ BİLİNMEYEN 

3. 29 GÜN- 5 YAŞ ARASI ÖLÜMLER 

3.1. PREMATÜRİTE 

D:37 HAFTADAN DAHA KÜÇÜK GEBELİK ÖYKÜSÜ (Prematüritenin bulguları anne 

veya doğumu yaptıran ara ebeleri tarafından tanınamadı.) 

Büyük olasılıkla tanı: 1 D 

3.2. DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIĞI 

D:Doğumda çok küçük olma (Gelişmekte olan ülkelerde doğum ağırlıkları genellikle 

düşük olduğu için ailenin doğum ağırlığının düşük olduğunu ifade etmesi çok düşük 

olduğunu ifade etmektedir.) 

D:İkizler (Kırsal bölgede doğan ikiz bebekler genellikle düşük doğum ağırlıklı doğarlar) 


3.3. SEPTİSEMİ 

D:Doğumdan 72 saat sonra uykulu veya letarjik veya bilinçsiz olma (Doğum 

travması ile karşılaştırın) 

Y:Gününde doğan bebekte ince sesli ağlama 

Y:Deri veya göbekte sepsis 

Y:Ateş 

Y:Soğuğa maruz kalmamış bebekte hipotermi(Vücudun örtülü bölgeleri de soğuk) 

Y:Kusma,diyare ve abdominal distansiyon’dan en az birinin bulunması 

Y:İlk 72 saatten sonra spasm ve konvülsiyonlar 

Y:Sarılık 

Y:Ekstremitelerde siyanoz 

Y:Apneik speller.Bebeğin solunumunun düzenli olup, doğumdan sonraki dönemde 20 

saniyeden uzun süren periyodlarla solunum durması. 

Y:Aşağıdaki maternal faktörlerin 1 veya daha fazlasının bulunması 

48

-Uzamış membran rüptürü (>24 saat) 

-Uzamış doğum eylemi(primiparda>24 saat, diğerlerinde>12 saat) 

-Kötü kokulu amniyon sıvısı 

-Doğumda veya doğumdan sonraki 1 hafta içinde annenin 24 saatten uzun süren ateşinin 

olması 

Olası tanı:1 D+ 1 Y veya 2 Y 

Büyük olasılıkla tanı: 1 D+2 Y veya 2 D +veya 3 Y 

3.4. BESLENME PROBLEMİ (Beslenmeyi red, emme veya biberonla beslenmede 

yetmezlik) 

D: Bebeğin ölümden önceki 2 gün/ daha uzun süre ile emmemesi veya sütle beslenmemesi 

D:Bebeğin biberonla beslenmesi (Genellikle kırsal bölgede dilüe süt verilmesi ve enfeksiyona 

bağlı olarak) 


3.5. KAZA, BOĞULMA,YANIK, ZEHİRLENME VE YILAN ISIRMASI 

D: Ölümden önce böyle bir olayın olması 


3.6. KIZAMIK 

Z: 4 AYDAN BÜYÜK YAŞTA BAŞLAYAN DÖKÜNTÜ 

D:Ölümden önceki 90 gün içinde 3 günden uzun süren ateş ve döküntü 

D: Ölümden önceki 90 gün içinde başlangıçta kırmızı, kararmayı takiben solan döküntü 

D: Ölümden önceki 90 gün içinde sonlanan kırmızı gözler+üşütme veya öksürük+döküntü 

olması 

Olası tanı:1 Z+ 1 D 

Büyük olasılıkla tanı:1 Z + 1 D 

3.7. MALNUTRİSYON (Protein enerji malnutrisyonu, orta derecedeki 

malnutrisyonu içermez) 

D: Ölümden önceki 4 ay veya daha uzun süre boyunca büyüyememe 

D: Ölümden önceki 1 ay veya daha uzun süre boyunca aşırı kilo kaybetme ve gittikçe 

zayıflama 

D:.Ayak sırtında ödem 

D:Keratomalazi 

Y: 6 aydan daha kısa süreli anne sütü alma veya ilk 3 ayda hazır formüllerin veya inek 

sütünün (genellikle sulandırılmış şekilde) verilmesi 

Y:Ek gıdaların geç başlanması (9 aydan sonra) 

Y:Ölümden önceki 1 ay veya daha uzun süre iyi yememesi (Bu akut veya kronik 

malnutrisyonla sonuçlanır.) 

Y:Tekrarlayıcı diyare (Ölümden önceki 3 ay içinde 3 epizoddan fazla olması) 

Y:Son 3 ayda kızamık veya boğmaca öyküsü 

Y:Annenin bebeğin son 3 ayda sürekli hasta olduğunu düşünmesi 

Y:Bebeğin son ayda hareketsiz, apatik olması 

Y:Gece körlüğünün bulunması 

Y:Ailenin hastalığı malnutrisyon olarak belirtmesi (Lokal terimde) 

Olası tanı: 1D veya 2 Y 

Büyük olasılıkla tanı: 1 D + 1 Y veya 3 Y 

49

3.8. PNÖMONİ 

Z: 24 saatten uzun süren öksürük 

D: Ölümden 6 saat önce başlayan takipne (terminal yakalamadan ayırt etmek için) 

D:Ölmeden 6 saat önceden başlayan respiratuvar distres bulguları (suprasternal, 

intercostal ve subcostal çekilmeler) 

Y:Ateş 

Y: Ölmeden 1 saat önceden başlayan santral siyanoz. 

Y:İnleme 

Olası tanı: 1 Z + 1 Y 

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z + 1 D veya 2 D 

3.9. BOĞMACA 

Z: Şiddetli nöbetler şeklinde 15 günden uzun süren öksürük 

D:Öksürme nöbeti sırasında yüzde kızarma 

Y: Çocuğun boğmacaya karşı aşılanmamış olması 

Y: Boğmaca salgını olması, boğmaca hastası ile temas öyküsü. 

Y: Öksürme veya kusmaya bağlı olarak beslenme zorluğu 

Y: Hastalığın aile tarafından boğmaca olarak bilinmesi (Lokal terimde) 

Olası tanı: 1 Z + 2 Y 

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z + 1 D 

3.10. DİZANTERİ 

Z: Günde 3’ ten fazla dışkılama 

D: Dışkıda kan, mukus bulunması 

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z +1 D 

3.11. KALICI DİYARE 

Z:Günde 3’ten fazla dışkılama 

D:İshalin 15 günden uzun süreli devam etmesi 

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z + 1 D 

3.12. AKUT DİYARE 

Z: Günde 3’ten fazla sulu dışkılama 

Y: Kusma 

Y: Su verilmesinin kısıtlanması 

D: Dehidratasyon (Susama, oligüri, idrar renginin koyulaşması, gözlerde çökme, 

fontanelde çöküklük bulgularından en az birisi) 

Olası tanı: 1 Z 

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z + 2 Y veya 1 Z + 1 D 

3.13. SANTRAL SİSTEMİ İNFEKSİYONU 

(Menenjit Ansefalit, Serebral sıtma) 

Z: Ateş 

D: Bilinç kaybı, değişen sen sorium 

D: Konvülsiyon, spasmlar 

Y:Otitis media 

Y:Fontanel pulsasyonu 

Y: Pulmoner tüberküloz için aile öyküsü 

Y: Ense sertliği 

Y: Kalıcı başağrısı ve kusma 

Y: Kilitlenmiş çene nedeni ile beslenmeyi red (Yanlızca bebeklerde) 

Olası tanı: 1 Z + 2 Y veya 2 D 

50

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z +1 D veya 2 D 

3.14. TANIMLANMAMIŞ ATEŞ 

Bu listede bulunan nedenlerin (pnömoni, kızamık ve santral sinir sistemi enfeksiyonları) 

dışındaki nedenleri içerir. 

Z: Ateş 

D: Döküntü, takipne, diyare, konvülsiyon veya bilinç kaybının olmaması 

Büyük olasılıkla tanı: 1 Z+ 1 D 

3.15. DİĞER 

Belirtiniz 

51

sÃ¶zel otopsi araÅtÄ±rmasÄ± ara raporu - TÃ¼rk Toraks DerneÄi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

sÃ¶zel otopsi araÅtÄ±rmasÄ± ara raporu - TÃ¼rk Toraks DerneÄi