Tüketici Yazıları III - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

160 Tüketici Yazıları III
Nanoteknoloji, Çevre ve Aile
161
maktadır (Bulut). Aydınlatmada enerji tasarrufu, aydınlatmanın kalitesini düşürmeden
iyi bir aydınlatmanın gereklerini yerine getirerek yapılmalıdır. İyi bir aydınlatma daha
verimli aydınlatma elemanlarıyla sağlandığı için, sonuçta aynı aydınlatma seviyeleri daha
az enerji tüketimi ile sağlanabilmektedir (eie.gov.tr). Verimli aydınlatma hem faturalarda
hem de gözlerde rahatlama sağlayacağından daha düşük faturalar ve daha kaliteli
aydınlatma ile memnun edici sonuçlar elde edilecektir. Doğru ampulün seçimi, onun ne
amaçla ve nerede kullanılacağına bağlıdır. Ampul seçiminde aydınlatma seviyesi, açık
kalma süresi ve değiştirilme kolaylığı gibi faktörlerin yanı sıra aşağıdaki hususlar da göz
önüne alınmalıdır. En ucuz ampulü seçmek, uzun dönemde para tasarrufu sağlamaz.
Çünkü lambanın kullanım ömrü boyunca aydınlatma enerjisi maliyeti kendisinin alış maliyetinden
on kat daha fazla olacaktır. Bu nedenle enerji verimli lambalar başlangıçta pahalıya
mal olurken, düşük faturalar ile yatırım kısa sürede kendini çok çabuk geri ödemektedir
(Uğur, 2010).
Nanoteknolojide meydana gelen gelişmelerle aydınlatmada enerji verimliliği sağlayacak
yeni uygulamalar üzerinde çalışılmaktadır. Edison tarafından icat edilen klasik ampuller,
ısınan telin yaydığı ışıkla aydınlanma sağlarken Nanokristalli LED (ışık yayan diyot)
içeren ampuller elektrik enerjisini direk ışığa çevirirler. Bu özel ampullerin, 23 yıl
ömrü olabileceği ve aydınlatmada %90 tasarruf sağlayacağı belirtilmektedir. Bu yolla
küresel ısınma sorunu da kısmen hafifletileceği düşünülmektedir (İşçi, 2007).
Ev araç-gereçleri ve nanoteknoloji
Her insan sağlıklı ve mutlu bir yaşam için işini daha az enerji harcayarak, kısa zamanda
yapıp diğer faaliyetlerine yeterli zaman ayırmayı ister. Kişinin yapmak zorunda olduğu
işleri yerine getirmesi, harcadığı zaman ve enerjiyi azaltarak yorgunluğunu minimuma
indirmesi için yardımcı araçlar kullanması gerekir (Şahin ve Erkal, 2008). İnsan yaşamına
sağladığı imkânlar ve kolaylıklar nedeniyle teknolojik ürünlerin kullanımı günlük yaşamda
giderek yaygınlaşmakta, gerçekten zorunlu ve vazgeçilmez bir hale gelmektedir
(Hazer ve Sökmen Kılınç, 2009).
Teknolojide meydana gelen değişikliklerle birlikte yeni ve çeşitli elektrikli ev araçları
piyasa çıkmış ve bunları kullanan ailelerin sayısı artmıştır (Şahin ve Erkal, 2008). Ocak,
fırın ve mikrodalga fırınlarda nanoteknolojiyle üretilen yağ ve kir tutmayan kaplama uygulamaları
ile kolay temizlenebilir yüzeyler üzerinde çalışılmaktadır. Zamanla fırın kapaklarındaki
camda kir ve yağ birikmekte ve bunları temizlemek zorlaşmaktadır. Nanoteknoloji
ile üretilmiş fırın kapakları ile uzun süreli kullanımlardan sonra kapağı nemli
bir bezle silmek yeterli hale gelmiştir. Bu hem temizlik işine fazla zaman ayrılmasının
önüne geçmekte hem de daha az su ve deterjan kullanılmasını sağlamaktadır. Bu özelliğinin
yanında fırın iç camları yıllarca parlaklıklarını yitirmeden kullanılabilmektedir
(biralisveris.com). Türkiye’de piyasaya sürülen ilk nanoteknoloji ürünü, kapı sapları antibakteriyel
nano kaplama özelliğine sahip buzdolapları olmuştur. Bu uygulama sayesinde
mutfak ortamında kirli eller ile temas eden buzdolabı sapında istenilen hijyenik ortam
sağlanabilmektedir (Çakmak, 2009).
Son zamanlarda bulaşık makineleri, çamaşır makineleri ve diğer bazı ürünlerde olduğu
gibi buzdolaplarında da, bakteri öldürücü özelliğinden dolayı gittikçe artan bir şekilde
küçük gümüş parçacıkları kullanılmaktadır (Göktürk, 2009). Gümüş nano-antibakteriyel
ve nano-karbon koku giderici teknolojileri buzdolaplarının yemek saklama ve koruma
özelliklerinin gelişmesini sağlamıştır (www.kimyaturk.net). Gümüş iyonlarının antibakteriyel
özelliği ile çamaşır makinesinde yıkanan kıyafetlerdeki bakteriler yüzde 99.9
seviyesinde engellenirken, yıkamayı takip eden 30 gün boyunca da çamaşırlarda bakteri
barınmamaktadır. Çamaşır makinelerinde nano-gümüş teknolojisi 650 çeşit bakteriyi öldürmektedir
(Tosyalı, 2009). Elektrikli süpürgeler evlerde pek çok yüzeyde yer alan tozları
ve kirleri ortadan kaldırmak için kullanılmaktadır. Diğer bir kullanım nedeni ise; temizlikte
harcanan insan enerjisini en aza indirmesidir (Şahin ve Erkal, 2008). Gümüş
iyonlarının anti bakteriyel özelliği süpürgelerin içindeki toz torbaları, hava filtreleri ve
motor filtrelerinde uygulamaya geçmiştir. Böylece elektrik süpürgeleri bakteri ve koku
birikimini önlemekte ve yayılan havanın kokusuz ve bakterisiz olmasını sağlamaktadır
(Oklahoma Nanotechnology Initiative).
Nanoteknoloji ile ütülerde pürüzsüz taban ve ısı direnci geliştirilmiştir (Gleiche ve
Hoffschulz, 2004). Örneğin, Antalya Teknokenti bünyesinde ”Çizilmeye Dayanıklı Nano
Cam Kaplama” üretilmiştir. ”Çizilmeye Dayanıklı Nano Cam Kaplama” esnek özelliğiyle
90 derece kıvrılabilmektedir. Ütü, tost makineleri gibi sert teflon yüzeylere uygulanacak
kaplamanın cam olmasına rağmen çatlama yapmadığı, kireçlenmeye de engel
olacağı belirtilmiştir. Daha önceki ütülerde kullanılan kaplamalar, düğme ve fermuara
geldiğinde çizilme yapmaktaydı. Ütülenen kumaşlar ve tekstil ürünleri de deterjan artıklarından
etkilenmekteydi. Dayanıklı cam kaplamalı ürünün tabanı çizilmemekte, yüzeyde
kireç tutunmamaktadır. (Kurtman ve Bektaş, 2009).
Hijyen ve nanoteknoloji
Nanoteknoloji uygulamalarıyla üretilen diğer bir tüketim ürün grubu temizlik
ürünleridir. Genel anlamda ele alınacak olunursa hijyen; sağlığa zarar verecek
ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü
olarak ifade edilmektedir. Bu tanımlamadan yola çıkarak, çalışılan, barınılan, kısaca
yaşanan her türlü alanda gerekli hijyenin sağlanması adına yapılan çalışmaların tümü için
temizlik ifadesi kullanılabilir (Başlangıç, 2007). Temizlik konusunda nanoteknolojik
yaklaşımlar başlıca iki ana grupta değerlendirilebilmektedir. Bunlardan birincisi;