Tüketici Yazıları III - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

152 Tüketici Yazıları III
Nanoteknoloji, Çevre ve Aile
153
yüktür; çünkü tüketim alışkanlıkları, kalıpları önce aile içinde kazanılmaktadır. Ailede,
günlük yaşamı sürdürmek için üretim ve tüketimle ilgili çok sayıda karar alınmaktadır.
Bu nedenle tüketici bir birim olarak aile her gün aldığı kararlar ve uygulamalarıyla toplumun
geleceğinin şekillendirilmesinde önemli bir potansiyele sahiptir (Gül ve Güven,
2000). Özellikle bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin yaklaşık %80’inin aileler tarafından
satın alınıp tüketildiği dikkate alınırsa çevre korumasını da içine alan toplumsal konularda
bireyin tüm sosyal gelişimini tamamladığı aileye önemli görevler düşmektedir
(Güven, 2010). Nihai tüketiciler, genellikle toplumun çekirdeğini meydana getiren aile
çevresinde toplanırlar. Bunun için kişisel ve aile ihtiyaçları, nihai tüketimde büyük rol oynar
(MEGEP, 2007).
Toplumun çekirdeğini oluşturan aile; toplumdaki diğer kurumlarla sürekli etkileşim
halindedir. Bir yandan kendi amaç, kaynak ve ihtiyaçlarıyla toplumdaki kurumları etkilemekte
diğer yandan toplumdaki kurumların olgularından etkilenmektedir (Terzioğlu,
1987). Teknolojik ve ekonomik kökenli baş döndürücü değişmelerin egemen olduğu bir
ortamda, herhangi bir toplumsal kurumun bu değişmeden etkilenmemesi düşünülemez
(Tor, 1993). Bu yüzyılın gelişmekte olan en önemli teknolojilerinden olan nanoteknoloji
tüketicilere bir dizi belirgin faydalar sunmakta ve tüm hayatlarını derinden etkileyecek
bir potansiyel taşımaktadır. Potansiyel nanoteknoloji uygulamaları sonucu geliştirilmiş
tüketim ürünleri ve süreçleri insan sağlığı, çevre ve yaşam kalitesine önemli katkılarda
bulunmayı vaad etmektedir (Nielsen, 2008).
Teknolojik gelişmelerin toplum hayatında meydana getirdiği değişiklikler ev ve aile
düzeyinde de etkisini göstermektedir. Evlerde temizlik, yemek pişirme, soğutma, ısıtma
gibi işler için kullanılan çeşitli araç gereçler, teknolojik gelişmelerin ev düzenindeki uygulamalarıdır.
Her gün bir yenisinin insan hizmetine sunulduğu bu elektronik aletler, insan
hayatında yeni kolaylıklar sağlamaktadır (Yücel, 1997). Bu nedenle yeni teknolojik
ürünlerin varlığı ve kullanımı konusunda ailelerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
rekmezdi. Sahip olunan kaynaklar azaldıkça idarenin önemi artmaktadır. İnsanların günlük
hayatlarını sürdürebilmek için harcadıkları çabaların temeli de kaynakların sınırlılığı
gerçeği ile karşı karşıya kalmalarıdır. Ev işleri olarak adlandırılan evle ilgili fiziksel faaliyetlerin
yürütülmesi için ailenin gerek materyal gerekse insansal kaynakların kullanılmasında
da idari beceriye ihtiyaç vardır (Terzioğlu, 1987).
Bugün evlerde yaşam tarzını kolaylaştıran, zaman ve insan enerjisinin daha verimli değerlendirilmesini
sağlayan, çevre kirliliği ile mücadelede önemli katkıları olacağı düşünülen,
enerji ve su gibi yaşamsal kaynaklardan tasarruf edilmesine imkan tanıyan nanoteknoloji
uygulamalarının kullanıldığı tüketim malları piyasada yerlerini almıştır. Günümüzde
birçok tüketim malı nanoteknoloji uygulamalarıyla üretilmektedir. Tablo1’de nanoteknolojinin
otomotiv, kozmetik, elektronik gibi alanlardaki tüketim malları uygulamalarına
örnekler verilmiştir. Nanoteknoloji, otomotiv sektöründe tüketicilere sunulan
araçların daha güvenli, daha verimli ve uzun ömürlü olmalarına imkan sağlamaktadır.
Bu özelliklere sahip araçlar tüketicilere ve çevreye önemli yararlar sağlayacaktır. Araçlara
çizilmeyen yüzeyler, darbelere karşı dayanıklılık gibi özelliklerin kazandırılmasının yanında
araç verimliliği de yakıt hücreleri gibi alternatif enerji kaynakları kullanılarak artırılabilmektedir.
Çevre kirliliğine neden olan taşıt emisyonları, yakıt katkı maddeleri ve
nanoyapılı katalizörler eklenmesi ile engellenebilmektedir. Tüketicilerin kullandığı elektronik
araçlarda da nanoteknoloji yeni bir dönemi başlatmaktadır. Gelişmiş özellikleri,
daha hızlı iletişim ve artan taşınabilirlik nanoteknoloji tabanlı elektronik ürünlerin özelliklerindendir.
Tüketiciler için en belirgin nanoteknoloji uygulamaları kozmetik ve kişisel
bakım sektörlerinde gözlenmektedir. Spor malzemeleri, oyuncak ve çocuk malzemeleri
gibi pek çok tüketim malı da nanoteknoloji uygulamalarıyla geliştirilmektedir. Ailelerin
temel ihtiyaçlarına dahil olan beslenme, giyinme gibi evle ilgili faaliyetlerine de etki
edebilecek temel tüketim malları üretiminde de nanoteknoloji kullanımı yaygınlaşmaktadır
(Nielsen, 2008; www.nanoforum.org).
Bir toplumun yaşam standardı evlerde oluşur. Evler; fiziksel, sosyal, duygusal ve entelektüel
gelişimi sağlamaktaki etkisi oranında bireysel mutluluk ve başarının yüksek oranda
artmasına, dolayısıyla da toplumun güçlenmesinde rol oynar (Erel, 1989). Bütün teknolojik
yeniliklerin temelinde olduğu gibi ev teknolojisindeki gelişmelerin temelinde de;
ihtiyaçların karşılanması için bir yol bulma ve yorucu işleri hafifleterek insan verimliliğini
arttırmak arzusu vardır. Son yıllarda ev teknolojilerinde meydana gelen değişikliklerin
temeli; yorucu işlerin hafifletilerek insan verimliliğinin artırılmasına, yapılan işlerde zaman
ve enerji tasarrufu sağlanmasına dayanmaktadır (Şahin ve Hazer, 2010).
İnsanların sahip olduğu kaynaklar sınırsız olsaydı bunların dikkatli kullanılması israf
edilmemesi, iyi değerlendirilmesi, miktarlarının artırılmaya çalışılması, yani idareleri ge-