Tüketici Yazıları III - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

144 Tüketici Yazıları III
Nanoteknoloji, Çevre ve Aile
145
Teknolojinin gelişimi ve nanoteknoloji
İnsan, tabiatı gereği üreten ve tüketen bir varlıktır. Bu özelliği onu görev, sorumluluk ve
karşılaştığı sorunlar açısından diğer canlılardan farklı kılmaktadır. Bu nedenle insan tarih
boyunca hep bu özelliğinin gerektirdiği çaba ve davranışlar içinde olmuş veya olma
durumunda kalmıştır (Ökmen, 1996). Teknoloji insanlık tarihi ile başlamıştır. İki milyon
yıl önce silah, araç ve gereçlerin yapılmaya başlandığı taş devri ile başlayan teknoloji
evrimi, bronz ve demir çağlarının ardından 1750-1830 yılları arasında insan ve hayvan
gücünün çok üstünde işler yapabilen buhar gücünün egemenliği ile özdeşleşen endüstri
devrimi ile büyük bir ivme kazanmıştır. 2000’li yıllarda ise teknoloji büyük ölçüde bilgi
yoğun yapılara dönüşmüştür (Kiper, 2004).
Teknoloji en basit tanımıyla, bilginin bir ürünüdür. Teknolojik gelişme, üretim ile ilgili
yöntemleri, kullanılan araç, gereç ve aletleri kapsayan bilgideki gelişmeyi ifade etmektedir
(Uzay, 2007).
Teknolojinin gelişimi üretim ve tüketim yapılarında bir farklılaşmaya yol açmıştır. Bir
yandan mevcut mal ve hizmetlerin niteliği ve niceliği daha kolay artırılabilir hale gelmişken,
diğer yandan yeni teknolojilerin kullanımı yoluyla eskiden üretilemeyen mal ve hizmetler
üretilebilir olmuştur. Ekonominin arz yönünde meydana gelen bu gelişmeler yeni
pazarlama stratejileriyle birleşerek insanları daha çok ve yeni ürünler talep eder duruma
getirmiştir (Ertaştan ve Yalçınkaya, 1998). Tüketici talebi beklenti ve isteklerin karşılanmasının
yanı sıra artık yenilik ve yaratıcılık sonucu piyasaya sürülen ürünlerden yanadır.
Çünkü şu anki piyasa koşullarında bir ürün için çeşitli ikame alternatiflerinin bulunması
nedeniyle tüketicinin ilgisini çekecek olan şey yenilik olacaktır. İşte bu nedenle
işletmeler üründe gereksinim duyulan fonksiyonel özelliklerin yanı sıra üründe bir yenilik
oluşturmak zorundadır (Aybarç, 2007).
Yeni teknolojiler teknolojik değişimin ulaştığı son aşamadır. Teknolojik gelişme, ekonomi,
ekonomik ve toplumsal yapıdaki değişim ve etkileşimlerle sanayileşme, sanayileşmeden
de içinde bulunduğumuz yeni teknoloji aşamasına ulaşmıştır. Bu anlamda teknolojik
değişim, var olan değişim sürecinin bir parçasıdır. Bu değişim sürecinde teknik yeniliklerin,
ekonomik gelişmeyle toplumsal ve kurumsal değişikliklerle karşılıklı bağımlılıkları
söz konusudur (Erdut, 1997).
Bilim ve teknolojide meydana getirilen gelişmelere gün geçmeden yenileri eklenmektedir.
Sağlık alanından malzemeye hatta bilişim dünyasına kadar her alanda yenilik, yeni
ürün ortaya koyma prensibi artık her sektöre hakim bir anlayış halini almaktadır. Bu
yeni teknolojiler nanoteknoloji, biyoteknoloji ve mikroteknoloji uygulama teknolojileri
olup ekonomik büyümenin gelecekteki motorları olacaklarına kesin gözüyle bakılmaktadır
(Aybarç, 2007).
Nanoteknoloji, maddenin atomik-moleküler boyutta mühendisliğinin yapılarak yepyeni
özelliklerinin açığa çıkarılması; nanometre ölçeğindeki fiziksel, kimyasal ve biyolojik
olayların anlaşılması, kontrolü ve üretimi amacıyla, fonksiyonel materyallerin, cihazların
ve sistemlerin geliştirilmesidir. Bir başka ifade ile çeşitli araçların, malzemelerin ve yapıların
moleküler düzeyde işlenmesi, oluşturulması ve manipüle edilmesi olarak tanımlanmaktadır
(Balcı, 2006).
“Nano-” ön eki yunanca nanos kelimesinden gelir ve “cüce” demektir (Keiper, 2003).
“Nano” sözcük olarak, bir fiziksel büyüklüğün bir milyarda biri anlamına gelmektedir.
Bir nanometre ise metrenin bir milyarda birine eşit bir uzunluk birimidir. Bir nanometre
içine yan yana ancak 2-3 atom dizilebilmekte ve yaklaşık 100-1000 atom bir araya gelerek
nano ölçeklerde bir nesneyi oluşturmaktadır (Çıracı, 2005). İnsan saç teli çapının
yaklaşık 100.000 nanometre olduğu düşünülürse ne kadar küçük bir ölçekten bahsedildiği
daha rahat anlaşılmaktadır. Nanoteknoloji de bu bağlamda “çok küçük maddelerin
teknolojisi” olmaktadır (Özdoğan ve ark. , 2006).
Nano-ölçek seviyesindeki malzemelerin özellikleri makroskobik ölçekten tamamen
farklı olup, nano boyutlara yaklaştıkça birçok yeni özellik ortaya çıkmaktadır (Nanoteknoloji
Strateji Grubu, 2004). Malzemenin büyüklüğü nanometre ölçütlerine inince kuantum
davranışlar bilinen klasik davranışların yerini almakta, fiziksel özellikleri kesikli bir
değişim göstermeye başlamaktadır. Kimyasal ve fiziksel özellikler, yapının büyüklüğüne
ve atom yapısının ayrıntılarına, dışarıdan sisteme bağlanan yabancı bir atomun cinsine
ve yerine göre çok farklı ve olağanüstü davranışlar sergilemektedir. Şöyle ki, mevcut nanoyapıya
yabancı bir atomun yapışması, elektronik özellikleri, örneğin elektrik iletkenliği
fark edilebilir şekilde değiştirmekte, bu yabancı bir atom geçiş elementi olduğunda yapıştığı
bir nanoyapıya manyetik özellikler kazandırabilmektedir. Kısaca, bir nanoyapının
fiziksel özellikleri, bağ yapısı ve dolayısı ile mukavemeti onun büyüklüğüne ve boyutuna
bağlı olarak önemli değişimler gösterebilmektedir. Maddeyi nano boyutlarda işleyerek
ve ortaya çıkan değişik özellikleri kullanarak, yeni teknolojik nano boyutta aygıtlar
ve malzemeler yapmak mümkün olmuştur. Örneğin, karbon atomlarından oluşan elmas
kristali iyi bir yalıtkan olduğu halde, bir boyutlu karbon atom zinciri altın ve gümüş zincirlerinden
bile daha iyi bir iletken olabilmektedir.
Nanobilim çok küçük boyutlarda ortaya çıkan bu yeni davranışları kuantum kuramı
yardımı ile anlamamızı sağlamaktadır (Çıracı, 2006). Nanobilim ile ilgili yapılan en yaygın
yorum; atom ve moleküler boyutta ölçüm, izleme ve üretim yapabilme ve bu boyutlarda
yeni özellikleri işleyebilme olarak ifade edilmektedir (Arnall, 2003). Nanobilim, en
kısa ve özlü ifade şekliyle doğayı taklit etmektir. Doğaya baktığımızda, kendisinin temel
yapı taşları olan atom ve molekülleri mükemmel bir şekilde kullanarak bildiğimiz her şe-