Tüketici Yazıları III - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

104 Tüketici Yazıları III Yaşlı Tüketiciler Ve Teknoloji: Yaşlı Tüketicilerin Bilgi Ve İletişim Teknolojileriyle İlişkilerini Anlamaya Yönelik Nitel Bir Araştırma 105
rafik özelliklerin ön plana çıktığı, ancak diğer kategorilerde yer alan katılımcıların oldukça
farklı özelliklere sahip olduğu görülmektedir. Teknolojiyle ilişkilerinde yaşlıların algı
ve tutumları daha önemli bir role sahip gözükmektedir. Dolayısıyla, algı ve tutumları değiştirilerek
yaşlı tüketicilerin de teknoloji kullanıcısı olmaları sağlanabilecektir. Örneğin,
teknoloji aşıkları/kullanıcıları dışında, teknoloji karşıtları ve geride kalanların da büyük
oranda cep telefonu sahibi olduğu görülmektedir. Cep telefonları nüfusun büyük kısmı
için gündelik bir teknoloji halini almış durumdadır. Bu denli yaygın kullanımı yaşlı tüketicilerin
bu teknolojinin faydalarını daha rahat görmelerini sağlamakta, buna bağlı olarak
da bu teknolojileri yaşamlarına dahil etme oranları artmaktadır. Yaşlı tüketiciler de
diğer tüketiciler gibi kendilerine bir fayda sağlayacağına inanıyorlarsa, bu tür teknolojileri
kabul etmeye istekli olmaktadırlar. Ancak, medyadaki genel stratejiler gençlere
odaklı olduğundan, bu teknolojilerin kendi işlerine nasıl yarayacağını anlamakta zorluk
çekmektedirler. Dolayısıyla, teknoloji firmalarının iletişim çabalarında yaşlı tüketicileri
ayrı bir hedef kitle olarak belirlemeleri ve stratejilerini bu tüketici grubunun sözkonusu
teknolojilerden nasıl fayda sağlayabileceğine odaklamaları, yaşlıların tutum ve algılarında
değişim sağlayabilecektir.
Geride kalanlar, bilgi ve iletişim teknolojileri hakkında hem yeterli bilgiye hem de
olumlu bir tutuma sahip, teknolojiyi hayatı kolaylaştıran bir unsur olarak gören kişiler
olmalarına rağmen, her türden teknolojik gelişmenin gerisinde kaldıklarını düşünmektedirler.
Bu durumun en önemli sebeplerinden birisi, bu tür teknolojik ürünleri kullanmak
konusunda yaşadıkları güven eksikliğidir. Bu grupta yer alan kişiler, sahip oldukları
olumlu tutum nedeniyle, bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanıcısı olma potansiyeline
sahiptirler. Ancak, bunun için yaşadıkları endişenin ve dolayısıyla dışlanmışlık hissinin
ortadan kaldırılması gerekmektedir. Yaşlı tüketicilerin ihtiyaçlarına, fiziksel ve zihinsel
özelliklerine uygun şekilde düzenlenecek eğitim programları, yaşadıkları endişeyi azaltmak
konusunda yararlı olabilecektir. Bir diğer uygulama da, firmaların bu grubun endişelerini
azaltacak ya da kendilerine güvenlerini arttıracak teknolojik tasarım açısından
daha sade ürünler üretmesi şeklinde olabilir.
Diğer yandan, yaşlılar aldıkları eğitimlere ek olarak, tavsiye alabilecekleri ya da deneyimlerini
paylaşabilecekleri birilerine de ihtiyaç duymaktadırlar (Richardson vd., 2005).
Teknoloji aşıkları/kullanıcıları, bilgi ve iletişim teknolojilerine kelimenin tam anlamıyla
hayran olan, bu teknolojileri kullanma ve yeni çıkan ürünleri deneme arzusunda olan kişilerdir.
Çalışmada ortaya çıkan diğer gruplara göre, daha yenilikçi ve öncü bir grup oldukları
söylenebilir. Dolayısıyla firmaların, bu grupta yer alan tüketicileri birer kanaat
önderi ya da eğitim destekçisi olarak kullanarak, geride kalan ya da teknoloji karşıtı tüketicilere
ulaşmaları mümkün olabilir. Bu tüketiciler bilgisayar ve Internet kullanıcısı olduklarından,
firmalar bu kişilere Internet üzerinden ulaşarak, kendi referans grupları
içinde yer alan diğer kişilerle deneyimlerini paylaşmaları için onları cesaretlendirmeye çalışabilirler.
Yukarıda da değinildiği üzere, teknoloji cahilleri kategorisinde yer alan katılımcılar için
bazı demografik özelliklerin ön plana çıktığı gözlenmektedir. Bu grupta yer alanların tamamı
gelir ve eğitim seviyesi daha düşük kadın katılımcılardan oluşmaktadır. Kadınların
eğitim fırsatlarından yeterince yararlanamaması ve toplumun yüklediği “çocuklarının
annesi” rolü, bu kadınların yaşamlarının ileri aşamalarında teknolojiden giderek daha
fazla uzaklaşmalarına ve bu tür teknolojik ürünleri kullanmak konusunda da kendilerine
olan güvenlerini kaybetmelerine neden olmaktadır (Barnett vd., 2000). Bu çalışmanın
bulguları da bizi benzer bir sonuca götürmektedir. Bu grup içinde yer alan kadınların
büyük ihtimalle bu türden teknolojilere ilgi duymaları için herhangi bir fırsatları olmamış
ve bu da onların teknoloji cahili olmalarına neden olmuştur.
Bu çalışmada maksimum çeşitlilik gösteren küçük bir örneklem seçilerek daha geniş
örneklemlere genelleme yapmak değil, yaşlı tüketicilerin bilgi ve iletişim teknolojileriyle
ilişkilerindeki ortak ve paylaşılan olguların ortaya çıkartılması amaçlanmıştır. Dolayısıyla,
ortaya çıkan bu grupların varlığının daha geniş bir örneklemde ayrıca incelenmesi
gerekmektedir. Ayrıca, bu kategorilerin genel nüfus içindeki paylarının ne oranda olduğunun
görülebilmesi için de daha büyük örneklemlerle yapılacak çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
KAYNAKÇA
Alm, N., P. Gregor, ve A. Newell (2002) “Older People and Information Technology are
Ideal Partners, 29 Eylül 2007 tarihinde http: // www.computing.dundee.ac.uk/projects/
UTOPIA/ publications/Univ%20des_alm_et%20al%20Japan%202002.pdf adresinden
erişildi.
Babaoğul, M. (2007) “Yaşlı Tüketiciler Pazarı ve Taraflara Öneriler, Yaşlılıkta Kaliteli
Yaşam, Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi, 140-
148. 22 Haziran 2010 tarihinde http: // www. gebam. hacettepe. edu. tr/
yaslilikta_kaliteli_yasam_son. pdf adresinden erişildi.
Barnett, K. R., L. R. Buys ve B. A. Adkins (2000) “Information and Communication
Practices: the Joint Concerns of Age and Gender in the Information Age, Australasian
Journal on Ageing, 19, 69–74.
Bartos, R. (1980) “Over 49: The Invisible Consumer Market, Harvard Business
Review, 58, 140-148.
Birleşmiş Milletler (2004) World Population 2300, Rapor, 6 Şubat 2006 tarihinde