Tüketici Yazıları III - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

100 Tüketici Yazıları III Yaşlı Tüketiciler Ve Teknoloji: Yaşlı Tüketicilerin Bilgi Ve İletişim Teknolojileriyle İlişkilerini Anlamaya Yönelik Nitel Bir Araştırma 101
si Internet’i ilgi alanları ve hobileri açısından oldukça yararlı bulmaktadır. Sahip oldukları
olumlu tutum, teknolojinin kullanışlılığını farketmelerini kolaylaştırmakta, bu da
teknoloji kullanımlarını arttırmaktadır.
Spora ilgi duyuyorum. Özellikle basketbolla ilgili sayfaları ziyaret ediyorum... (Mahir,
E, 66)
35 yaşında bir Ford’um var. Internet’ten onun için aksesuar bakıyorum. (Mahir, E, 66)
Türkiye tarihine ilgi duyuyorum ve (Internet’te) tarihle ilgili konuları tarıyorum. (Yavuz,
E, 60)
Yaşlı kullanıcıların bu tür teknolojilere yönelik bilgi ve tutumları referans gruplarından
da etkilenmektedir (Hough ve Kobylansky, 2009; Trocchia ve Janda, 2000). Bu grup
içinde yer alan tüm katılımcıların teknolojiye ilgi duyan yakınları bulunmaktadır. Bu yakınları
onları, bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda bilgilendirmekte ve bu teknolojileri
kullanmayı öğrenme çabalarını desteklemektedirler:
Serkan’ın (oğlu) yardımıyla bir e-posta adresi aldım. O (bu tür karmaşık işlemlerde)
benim vekilim. (Mahir, E, 66)
Kızım Yahoo’dan e-posta adresi almama yardımcı oldu. Şimdi kendi başıma kullanabiliyorum.
(Yavuz, E, 60)
Bu grupta yer alan katılımcılar, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmak konusunda
da kendilerine oldukça fazla güven duymakta ve kendilerini yeterli bulmaktadırlar. Ürün
hakkında birşey bilmeseler dahi, bu işi kendi başlarına halledebileceklerini ve bunun kendileri
için çok da zor olmayacağını düşünmektedirler:
Kullanmasında (bilgisayarları) ne var... Öğrenirim onları, kolay. (Fatma, K, 64)
Kullanım kitapları ihtiyacım olan herşeyi anlatıyor. Kendi kendime kurcaladıkça daha
fazla şey öğreniyorum... Cep telefonunu da daha iyi anlamak için kurcaladım. (Mahir, E,
66)
Bilgisayar ve Internet kullanımında yaşlı tüketicileri en fazla zorlayan sorunlardan birisi
de görme bozukluklarıdır. Bu tip sorunlar yaşlıların bilgisayar kullanımını engelleyebilmektedir
(Trocchia and Janda, 2000). Katılımcılarımızdan birisi bilgi ve iletişim teknolojilerinin
kullanıcısı olmasına ve Internet’te gezinmeyi sevmesine rağmen, gözleriyle
yaşadığı sorunlar nedeniyle bilgisayar başında çok fazla zaman geçiremediğini belirtmiştir.
Ürün fiyatlarının da teknolojinin kabulü ve kullanımında yaşlı tüketiciler için önemli
bir engel olduğu görülmektedir (Richardson vd., 2005; White ve Weatherall, 2000). Bu
çalışmada, fiyatın sadece teknoloji aşıkları/kullanıcıları grubu açısından bir engel oluşturduğu
gözlemlenmiştir. Bu grupta yer alan katılımcılardan ikisi ürün fiyatları konusundaki
rahatsızlıklarını dile getirmiş ve bu maliyetlerin satın alma niyetlerine ket vurduğunu
ifade etmişlerdir.
Geride Kalanlar
Bu grup içinde yer alan katılımcılar bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda bilgiye sahiptir.
Teknolojinin yaşamı kolaylaştırdığını düşündüklerinden, teknolojiye karşı olumlu
bir tutuma da sahiptirler. Hepsi cep telefonu kullanmaktadır. Bilgisayarlarla her birinin
en az bir kez doğrudan deneyimi olmuştur. Internet konusunda da bilgili sayılabilecek
durumdadırlar. Ancak, bu grupta yer alan katılımcılar teknolojik gelişmelerin gerisinde
kaldıklarını ve yeni teknoloji için çok yaşlı olduklarını düşünmektedirler. Bu hisleri farklı
sebeplerden kaynaklanmaktadır. Bazıları bu teknolojilerin yaşamlarına çok geç girdiğini
ve bu yenilikleri takip etmek için çabalamaya değmeyeceğini düşünmektedir:
Bizden geçmiş Internet’e falan girmek. (Ayşe, K, 62)
…Merak ettim, zamanında kurslar da verildi ama hayatımda ihtiyacım olmayacağını
düşündüm. (Saadet, K, 60)
Diğer taraftan, bilgisayarlar medyada genç tüketicilere uygun birer ürün gibi sunulmakta
ve pazarlanmakta, bu kalıplaşmış algı da -diğer kullanıcılarda- bilgisayar endişesine
neden olabilmektedir (Torkzadeh and Angulo, 1992). Bu grupta yer alan katılımcılardan
ikisinin bu tür bir algıya sahip olduğu görülmüştür:
…Torunlar olunca gerekli olacak (bilgisayar bilmek), onlara birşeyler öğretmek için.
(Saadet, K, 60)
Çocukların ilgisi ve merakı var ama ben bu teknolojiye ayak uyduramıyorum. (İbrahim,
E, 63)
Bu grupta yer alan katılımcılar aynı zamanda bu teknolojileri kullanmak konusunda
operasyonel bir endişe (Selwyn, 1997) de yaşamaktadırlar. Eisma vd.’nin (2004) çalışmasındakine
benzer şekilde, bu grupta yer alan katılımcılardan ikisi işyerlerine bilgisayar
girdiğinde olumsuz tecrübeler yaşamış ve o günden sonra da bilgisayar kullanmak istememişlerdir.
Aşağıdaki alıntılar bu katılımcıların olumsuz tecrübelerini yansıtmaktadır:
…(Çalıştığı dönemde bilgisayarların şirkete girdiği zamandan bahsederken) Denetimi
yoktu. Bilgisayarda birinin hesabını ödedim geçtim, kimse denetleyemezdi. Töhmet altında
kalmamak için odamdan bile kaldırdım. Bunun sorumlusu vardı, onlara verdim.