Tüketici Yazıları III - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

98 Tüketici Yazıları III Yaşlı Tüketiciler Ve Teknoloji: Yaşlı Tüketicilerin Bilgi Ve İletişim Teknolojileriyle İlişkilerini Anlamaya Yönelik Nitel Bir Araştırma 99
Teknoloji Karşıtları
Daha önceki birçok çalışmada olduğu gibi (Iyer ve Eastman, 2006; Smither ve Braun,
1994; Trocchia ve Janda, 2000; White ve Weatherall, 2000), tutumların teknolojinin benimsenmesi
ve kullanımında önemli birer etken olduğu görülmektedir. Teknoloji karşıtları
olarak adlandırdığımız grup içinde yer alan katılımcılar, aslında bilgi ve iletişim teknolojilerini
bilmekle birlikte, bu teknolojilere karşı olumsuz bir tutuma sahiptirler ve bu
ürünleri kullanmak konusunda da oldukça isteksizdirler. Bu grup içinde yer alan katılımcıların
bazıları bu teknolojilerin yaşamlarının bir parçası olmasını reddetmekte, bazılarıysa
bu tür ürünlerin kullanışlılığını sorgulamaktadır. Bu grup içinde yer alan katılımcılar
günlük yaşamlarında bu ürünleri kullanmak konusunda bir ihtiyaç duymamakta, bu
ürünleri ihtiyaçları ile ilintili görmemektedir. Aşağıdaki alıntılar katılımcıların bu hislerini
yansıtmaktadır:
Çocuklarım bana bir cep telefonu almak istiyorlar ama ben istemiyorum. Gerek yok
diyorum... (Türkan, K, 73)
İşte (masasının üstündeki aile fotoğrafını göstererek), benim Internet’im bu...
(Yaşar, E, 74)
Bilgisayarların faydalı birşey olduğuna inanmıyorum... (Gülcan, K, 65)
Katılımcıların değişime açık ya da kapalı olmaları da bu tür teknolojilerin kullanıcısı
olmalarında rol oynamaktadır (Hough ve Kobylansky, 2009; Trocchia ve Janda, 2000).
Aşağıdaki iki alıntı bu durumu temsil etmektedir:
Yeniliklere alışkın değilim... Bu tür şeylere (bilgisayar ve Internet) karşı bir ilgim yok.
Söylediğim gibi, değişikliklere açık değilim... (Gülcan, K, 65)
Bu yeni dünya soğuk ve tatsız... Siz ne derseniz deyin, yenilik beni yoruyor. (Yaşar,
E, 74)
Olumsuz tutumlar aynı zamanda bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmanın yaratacağı
olumsuz sonuçlar hakkında da endişelere yol açmaktadır. Bu endişeler üç temel sorun
etrafında odaklanmaktadır: (1) teknolojinin sıcak insani ilişkileri zayıflatması, (2)
teknolojinin, zararlı ve ahlaki olmayan içeriğin gençler arasında yayılmasına aracılık etmesi
ve (3) bu tür teknolojik ürünlerin gösterişçi tüketime neden olması. Bu görüşler aşağıdaki
alıntılarda açıkça görülmektedir:
Ben (bilgisayar aracılığında sağlanan iletişim yerine) karşımdaki insanın sesini duymayı
isterim. Belki bu (telefon görüşmesi) daha maliyetli ama ben bunu tercih ediyorum.
(Yaşar, E, 74)
Internet iyi amaçlarla da kullanılabilir ama bizim çocuklarımız (Internet’i) bu şekilde
kullanmıyorlar. Internet’in bilgi toplamak için değil, pornografi ve müstehcen içerik için
kullanıldığını düşünüyorum. (Gülcan, K, 65)
Hayat bir şova sönüştü… Bir evde 4 ya da 5 cep telefonu var. Sonra da diyorlar ki kazandığımızla
geçinemiyoruz... Borçlanacaksam, cep telefonunun bana faydası ne (Hasan,
E, 64)
Dahası, katılımcılardan birisi bilgisayarların olumsuz fiziksel etkilerinden de bahsetmektedir:
...Bilgisayarların yaydığı ışınların gözleri bozduğunu ve zararlı olduklarını düşünüyorum.
(Gülcan, K, 65)
Teknoloji Aşıkları/Kullanıcıları
Mc Mellon vd. (1997) yaptıkları araştırmada, teknoloji aşıkları ve teknoloji kullanıcıları
olmak üzere iki tip yaşlı Internet kullanıcısı olduğu sonucuna varmışlardır. Bu grupların
Internet’te gösterdikleri davranışlar ve bazı kişisel özellikleri bakımından birbirlerinden
ayrıştığını belirtmişlerdir. Ancak bu çalışmada, birbirleriyle yakın özellikler göstermeleri
nedeniyle, bu iki grup aynı kategori altında ele alınmıştır. Bu grup içinde yer alan dört
katılımcıdan üçü teknoloji aşığı olarak değerlendirilebilirken, bir tanesi, teknolojiye çok
büyük bir sevgi duymamasına rağmen, bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanıcısı durumundadır.
Bu grupta yer alan katılımcılardan sadece iki tanesi ele alınan tüm ürün ve
hizmetleri (cep telefonu, bilgisayar ve Internet) kullanmaktadır.
Yukarıda da değinildiği üzere, tutumlar teknolojinin benimsenmesi ve kullanılmasında
önemli bir rol oynamaktadır. Bu kategori içinde yer alan tüm katılımcılar teknolojiye yönelik
daha olumlu bir tutuma sahiptir ve bu durum, teknolojinin yaşamlarına
sağladığı/sağlayabileceği katkıyı da farketmelerine olanak sağlamaktadır. Aşağıdaki alıntılar
bu farkındalığı yansıtmaktadır:
Cep telefonumun şarjı bitince pantolonsuz dışarı çıkmış gibi hissettim… (Mahir, E, 66)
Bugünlerde ansiklopedilerde hiçbir şey yok, herşey Internet’te. (Fatma, K, 64)
Kullanıcı olmamasına rağmen katılımcılardan birisi bilgisayar kullanmak konusundaki
yoğun arzusunu şöyle dile getirmiştir:
Hiç bilgisayar başına oturmadım. Nasıl çalıştığını bile bilmiyorum ama öğrenmeyi çok
istiyorum. En ince teferruatına kadar öğrenmek istiyorum. (Ekrem, E, 71)
White ve Weatherall (2000) kişinin ilgi ve hobilerinin de teknolojinin sağladığı potansiyeli
farketmesinde etkili olduğunu belirtmektedir. Bu grup içindeki katılımcılardan iki-