TÃ¼ketici YazÄ±larÄ± III - tÃ¼padem - Hacettepe Ãniversitesi

More documents

Recommendations

Info

92 Tüketici Yazıları <strong>III</strong> Yaşlı Tüketiciler Ve Teknoloji: Yaşlı Tüketicilerin Bilgi Ve İletişim Teknolojileriyle İlişkilerini Anlamaya Yönelik Nitel Bir Araştırma 93 dır (Melenhorst vd., 2001; Selwyn vd., 2003). Buna karşın, teknoloji kendilerine bir avantaj sağlıyorsa, yaşlılar sözkonusu teknolojiyi benimsemeye ve kullanmaya da istekli olmaktadırlar (Zeithalm ve Gilly, 1987). Sahip olunan olumsuz tutum yanında, yaşlıların teknolojiden uzak durmalarının diğer önemli sebeplerinden birisi de yaşadıkları endişelerdir. Bu endişeler farklı nedenlerle ortaya çıkabilmektedir. Örneğin bilgisayara bir zarar verme korkusu ya da bilgisayarı kontrol edemeyeceği düşüncesi yaşlıların bilgisayar kullanımı konusunda daha fazla endişe yaşamasına sebep olmaktadır (Torkzadeh ve Angulo, 1992). Diğer taraftan mekanik problemler de bazı endişelere yol açabilmektedir. Yaşanan kötü deneyimler (Festervand vd., 1994), tasarım hatalarının yol açtığı kullanışsız sistemler (Selwyn, 1997) ya da oldukça karmaşık ve kafa karıştırıcı olabilen bilgi sistemleri terminolojisi (Richardson vd., 2005) yaşlıların endişelerini körüklemektedir. Tüm bu durumlar yaşlıların kendilerine olan güvenlerini kaybetmelerine ve bu yeni teknolojileri kullanamayacaklarını düşünmelerine sebep olmaktadır (Goodman vd., 2003). Bilgi ve iletişim teknolojileri ile yaşlılar arasına giren önemli engellerden bir diğeri de yaşlanma ile beraber vücudun çeşitli fonksiyonlarında yaşanan gerilemelerdir. Fiziksel ve zihinsel yetilerdeki azalma, yaşlı tüketicilerin yeni teknolojileri kullanmayı öğrenme becerilerini etkilemektedir. Yapılan çalışmalar, yaşlıların bilgisayar ve Internet kullanımını zorlaştıran –ekranı görmeyi engelleyen göz bozuklukları ya da klavye kullanmayı kısıtlayan eklem hastalıkları gibi- pek çok fiziksel engelden söz etmektedir (Richardson vd., 2005; Trocchia ve Janda, 2000). Diğer taraftan, hafıza ve dikkat kayıpları yaşlıların yeni kavram ve becerileri öğrenmelerini zorlaştırmaktadır (Richardson vd., 2005). Kişinin çevresindeki kişilerden aldığı desteğin eksikliği de teknolojiyi kullanma ve benimseme motivasyonunu önemli ölçüde etkilemektedir (Richardson vd., 2005; Trocchia ve Janda, 2000). Richardson vd. (2005) yaşlıların eğitim için toplumsal desteğe ve tavsiyeye ihtiyaç duyduklarını göstermişlerdir. Bu çalışmalarda yer alan katılımcıların çoğu bu alanlarda tavsiye alabilecekleri ya da deneyimlerini paylaşabilecekleri birisini bulamadıklarından bahsetmektedir. Yaşlıların bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik bilgi ve tutumları, üyesi oldukları referans gruplarından önemli ölçüde etkilemektedir (Trocchia ve Janda, 2000). Ayrıca, çevrelerinde teknolojiye yakın kişilerin bulunmaması da yaşlıların teknoloji kullanımına yönelik motivasyonlarını etkileyebilmektedir. Tüm bunlara ek olarak, ürünlerin maliyetleri (Richardson vd., 2005; White ve Weatherall, 2000), cinsiyet (Richardson vd., 2005; Selwyn, 1997), eğitim ve gelir (Zeithalm ve Gilly, 1987) gibi unsurların da yaşlıların teknoloji ile ilişkisinde etkili olduğu görülmüştür. 2. YÖNTEM Yaşlı tüketicilerin bilgi ve iletişim teknolojileriyle olan ilişkilerini ortaya koymayı amaçlayan bu keşifsel çalışmada veriler yarı yapılandırılmış, derinlemesine görüşmeler aracılığıyla toplanmıştır. Katılımcıların düşünce ve hislerini kendi sözcükleri ile ifade etmesine olanak veren bu yöntem, araştırılan konunun bilinmeyen yönlerinin ortaya çıkartılmasına yardımcı olma potansiyeline sahiptir. Diğer taraftan, yarı yapılandırılmış niteliği sayesinde belirli bir yol planı çerçevesinde ilerlemeyi kolaylaştırmaktadır. Veri toplama amacıyla Eskişehir’de süreleri 45 dakika ile 2.5 saat arasında değişen 15 görüşme gerçekleştirilmiştir. Bilgi ve iletişim teknolojileri kapsamında ele alınabilecek çok sayıda ürün olmakla birlikte, bu çalışmada genel nüfus içinde kullanımı en yaygın olan cep telefonları, bilgisayarlar ve İnternet üzerine odaklanılmıştır. Görüşmelerde katılımcılarla öncelikle bu ürünlere yönelik farkındalıkları ve sahiplikleri ile ilgili kısa bir sohbet yapılmış, sonrasında ise bu ürünlere dair bilgileri, kullanım düzeyleri ve bu teknolojilerin yaşamları içindeki yeri gibi sorular sorulmuştur. Her bir görüşme iki görüşmeci tarafından gerçekleştirilmiştir. Tüm görüşmeler kasete kaydedilmekle birlikte, görüşmecilerden birisi de önemli bulduğu noktaları görüşme sırasında not almıştır. Örneklem seçiminde, maksimum çeşitleme yönteminden yararlanılmıştır. Maksimum çeşitliliğe dayalı bir örneklem oluşturmada amaç, genelleme yapmak için bu çeşitliliği sağlamak değil, tam tersine çeşitlilik arz eden durumlar arasında herhangi ortak ya da paylaşılan olguların olup olmadığını bulmaya çalışmak ve bu çeşitliliğe göre problemin farklı boyutlarını ortaya koymaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2004: 84). Patton’a (2002: 235) göre, maksimum çeşitlilik gösteren küçük bir örneklem seçmek bir yandan örnekleme dahil her vakanın kendine özgü boyutlarını ayrıntılı bir biçimde tanımlamaya, diğer yandan heterojenlik gösteren vakalar arasında ortaya çıkabilecek ortak örüntülerin keşfedilmesine yardımcı olmaktadır. Örneklem seçiminde maksimum çeşitliliğin sağlanması amacıyla çalışma örneklemine mümkün olduğunca farklı yaş, cinsiyet, çalışma durumu, gelir ve yaşam şekline sahip 60 yaş ve üstü 15 yaşlı tüketici dahil edilmiştir. Tablo 1’de örnekleme dahil edilen bu katılımcıların bu özellikleri özetlenmektedir. Görüşme kayıtlarının analizinde iki farklı kodlama yapılmıştır. İlk etapta, yaşlı tüketicilerin bilgi ve iletişim teknolojileri sahipliği ve kullanım detaylarını yansıtan betimsel değişkenler kodlanmıştır. Araştırmacılar, her bir görüşme metnini okuyarak, sahiplik ve kullanımla ilgili soruları ve cevap kategorilerini belirlemiş ve katılımcıların bu sorulara verdikleri cevapları, belirlenen kategoriler doğrultusunda kodlamışlardır.
94 Tüketici Yazıları <strong>III</strong> Yaşlı Tüketiciler Ve Teknoloji: Yaşlı Tüketicilerin Bilgi Ve İletişim Teknolojileriyle İlişkilerini Anlamaya Yönelik Nitel Bir Araştırma 95 Tablo. 1. Katılımcıların Özellikleri Hasan Türkan Yaşar Gülcan Fatma Ekrem Mahir Yavuz Saadet Ayşe İbrahim Mehmet Nurten Hatice Zübeyde E K E K K E E E K K E E K K K 64 73 74 65 64 71 66 60 60 62 63 65 68 79 79 Evli Dul Evli Dul Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Dul Lise İlkokul Üniversite Ortaokul Lise Ortaokul Ön lisans Üniversite Ön lisans Lise Üniversite Ön lisans İlkokul - Ortaokul Emekli Ev kadını Çalışan emekli Ev kadını Ev kadını Çiftçi Çalışan emekli Çalışan emekli Emekli Emekli Çalışan emekli Emekli Ev kadını Ev kadını Emekli Eşi ile yaşıyor Yalnız yaşıyor Eşi ile yaşıyor Yalnız yaşıyor Eşi ile yaşıyor Eşi ve çocukları ile yaşıyor Eşi ile yaşıyor Eşi ve çocukları ile yaşıyor Eşi ve çocukları ile yaşıyor Eşi ile yaşıyor Eşi ve çocukları ile yaşıyor Eşi ile yaşıyor Eşi ile birlikte Eşi ile yaşıyor Çocukları ile yaşıyor 500-1000 TL 500 TL altında 3001-4000 TL 500-1000 TL 500-1000 TL 3000 + TL 1001-1500 TL 2501-3000 TL 2001-2500 TL 1001-1500 TL 3000 + TL 1501-2000 TL 1001-1500 TL 500-1000 TL 1501-2000 TL Katılımcı Cinsiyet Yaş Medeni Eğitim Çalışma Hanehalkı Hanehalkı Durumu Durumu İçindekiler Geliri İkinci aşamada ise, sahip oldukları benzerlikler ve farklılıklardan yola çıkarak, yaşlı tüketicilerin bilgi ve iletişim teknolojileriyle ilişkilerinin betimlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla öncelikle her bir katılımcının bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik genel düşüncelerini, tutumlarını, bu teknolojilerin yaşamları içindeki yerini ortaya koyan ifadeler not edilmiştir. Elde edilen bu ifadeler içinde, birbiriyle benzer örüntüler aranmıştır. Bu kodlama sonucunda, bilgi ve iletişim teknolojileriyle ilişkilerine göre yaşlı tüketiciler dört grup altında sınıflandırılmıştır. Hangi katılımcının hangi sınıf içinde yer aldığının belirlenmesinde, tüketicilerin düşünce ve tutumlarını ortaya koyan ifadelerinin yanısıra, ilk kodlamadan elde edilmiş olan sahiplik, kullanım ve bilgi düzeyi gibi unsurlar da dikkate alınmıştır. 3. BULGULAR 3.1. Sahiplik, Kullanım ve Bilgi Düzeyleri Katılımcıların belirlenen bilgi ve iletişim teknolojilerine sahiplikleri, kullanım ve bilgi düzeyleri Tablo 2’de özetlenmektedir. Katılımcıların büyük oranda cep telefonuna sahip olduğu (11 kişi) ve bunların da yarısından fazlasının cep telefonlarını sıklıkla kullandığı (6 kişi) görülmektedir. Cep telefonu kullanan katılımcılardan çoğu (7 kişi) halen kullandığı cep telefonunu ya hediye olarak almış ya da aile bireylerinden birisinin eski telefonunu kullanmaktadır. Dolayısıyla, kullandığı cep telefonunu kendisi satın almış olanların sayısı (4 kişi) oldukça azdır. Diğer taraftan, mevcut telefonu yerine daha fazla fonksiyonu olan yeni bir cep telefonu satın alma niyetinde olan sadece dört kişi bulunmaktadır. Cep telefonu sahiplik oranına karşın, yaşadığı hanede bilgisayar bulunan katılımcı sayısı daha azdır (6 kişi). Hanede olmasına karşın bu katılımcıların da hepsi bilgisayar kullanmamaktadır. Dolayısıyla bilgisayar kullanım oranı (4 kişi) bu grup içinde oldukça düşük kalmaktadır. Kullanmamalarına rağmen, katılımcıların büyük çoğunluğunun bilgisayarların fonksiyonları konusunda bilgili oldukları (9 kişi) görülmektedir. Internet sahipliği (6 kişi) ve kullanımının da (4 kişi) bilgisayarlar gibi sınırlı kaldığı görülmüştür. Ancak, katılımcıların çoğunun (8 kişi) Internet hakkında da oldukça bilgili olduğu görülmektedir.
Page 1 and 2: Editörler Prof. Dr. Müberra Babao
Page 3 and 4: 2 Tüketici Yazıları III 3 İçin
Page 5 and 6: 6 Tüketici Yazıları III Ekonomik
Page 7 and 8: 10 Tüketici Yazıları III Ekonomi
Page 15 and 16: 26 Tüketici Yazıları III Tüketi
Page 25 and 26: 46 Tüketici Yazıları III Kültü
Page 41 and 42: 78 Tüketici Yazıları III Göster
Page 47: 90 Tüketici Yazıları III Yaşlı
Page 51 and 52: 98 Tüketici Yazıları III Yaşlı
Page 53 and 54: 102 Tüketici Yazıları III Yaşl
Page 73 and 74: 142 Tüketici Yazıları III Nanote
Page 89 and 90: 174 Tüketici Yazıları III Tüket
Page 91 and 92: 178 Tüketici Yazıları III Tüket

TÃ¼ketici YazÄ±larÄ± III - tÃ¼padem - Hacettepe Ãniversitesi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

TÃ¼ketici YazÄ±larÄ± III - tÃ¼padem - Hacettepe Ãniversitesi