E. Kiram

ini ve ifllerini ve durmalar›n›, ibâdetlerini ve günâhlar›n›, iyiliklerini,
zararlar›n›, küfrlerini ve îmânlar›n› yaratan Odur. Mu’tezile
diyor ki, (Kullar, ifllerini kendileri yarat›r. Hak teâlâ, kullara çok
kudret verip, kendi ifllerini kendileri yarat›r. Hayvanlar da böyledir).
Bu sözleri yanl›fld›r.
‹nsanlar ve hayvanlar, irâde-i cüz’iyyeleri ile bir ifli yapma¤› diler.
Bu dileme¤e (Kesb etmek) denir. Allahü teâlâ da, dilerse, bu
ifli yarat›r. Kul birfley yaratamaz. Bizim [ya’nî Kâdîzâde Ahmed e-
fendinin] (‹râde-i cüz’iyye) risâlemizde bunu uzun aç›klad›k. Elin,
aya¤›n k›m›ldamas›n›, dilin söylemesini, gözün aç›l›p kapanmas›n›
ve görmesini yaratan Odur. Sineklerin, böceklerin, mikroblar›n,
y›ld›zlar›n, rüzgârlar›n hareketlerini [ve titreflimlerini, elektrik itme
ve çekmesini, maddenin çekimini, s›v›lar›n ve gazlar›n kald›rma
kuvvetlerini] yaratan yaln›z Odur. ‹nsanlar›n, hayvanlar›n, cinnîlerin
ve rûhlar›m›z›n r›zk›n› yaratan, gönderen Odur. Halâla da,
harâma da r›zk denir. Mu’tezile, harâmdan gelen, r›zk de¤ildir, dedi.
Bu sözleri yanl›fld›r. Her canl›n›n r›zk› tükenmeyince eceli gelmez,
ölmez. Kimse kimsenin r›zk›n› yiyemez. R›zk, ibâdet yapmakla
artmaz, bereketlenir. Allahü teâlâ herkesin r›zk›n› ezelde
takdîr, ta’yîn etmifl, ay›rm›fld›r. Bu, artmaz ve azalmaz. Canl›lar› öldüren,
ölüleri dirilten, sa¤lamlar› hasta yapan, hastalar› iyi eden
yaln›z Odur. Mikroblar, tabîb ve Azrâîl aleyhisselâm, birer sebebdir.
Bunlar te’sîr edince, ifli yaratan, bunlara te’sîr veren Odur. A-
teflde yakmak, karda so¤utmak, [elektrikde ›s›, ›fl›k ve elektroliz
hâs›l etmek] hâssalar›n› hep O yaratmakdad›r. Atefl, kar, elektrik,
görünen sebeblerdir. Allahü teâlân›n âdeti olan vâs›ta ve flartlard›r.
[Duygu organlar›m›z›, bunlardaki duyma kuvvetlerini, hücrelerdeki
beslenme, üreme, zararl› maddeleri ç›karma, oksidlenme
ve osmoz olaylar›n›, kalbi, kan›, kan sisteminin, öteki doku ve organlar›n
ve sistemlerin çal›flmalar›n›, aralar›ndaki düzeni yaratan
hep Odur. Komünistler, kitâbs›z kâfirler ve çok eskiden beri gelen
z›nd›klar] sap›klar diyor ki, her madde ve kuvvet, kendi özelli¤i ile
kendisi te’sîr eder. Meselâ, atefl yak›c›d›r. Her zemân, elbette yakar.
Bu sözleri çok yanl›fld›r. Ehl-i sünnet âlimleri “rahime-hümullahü
teâlâ” buyuruyor ki, sebeblerin te’sîri kendili¤inden de¤ildir.
Sebebleri var edince, bunlar›n te’sîrini, ifllerini de hemen yaratmas›,
Onun âdetidir. Ateflde yakmak özelli¤ini yaratmasa, hiç yakamaz.
Atefle düflen kimseyi, o istemezse, atefl yakmaz. Maddenin
kendinde özellik yokdur. Maddenin özelliklerini, sebeblerin te’sîrlerini
ve ifllerini, Hak teâlâ yarat›yor. O dilemezse, bu özellikleri
ve te’sîrleri yaratmaz. Dileseydi, karda s›cakl›k, ateflde so¤ukluk
yarat›rd›. K›l›c›n kesmesini, merminin delmesini, zehrin öldürme-
– 94 –